Αιφνιδίως…ανέκυψε «ζήτημα ευρώ»;

Του Πέτρου Ι. Μηλιαράκη*

Την περασμένη εβδομάδα (και αυτό δεν μπορεί να μείνει ασχολίαστο), η κοινή γνώμη αιφνιδιάστηκε από την πρόσκληση που έλαβε χώρα από την Ιδιωτική Πανεπιστημιακή Σχολή ESMT της Γερμανίας, προκειμένου να συζητηθούν ζητήματα της ευρωζώνης-ευρωσυστήματος.

Το ζήτημα που ετίθετο προς «προβληματισμό» αφορούσε κατά πόσον το ευρώ είναι πράγματι βιώσιμο, και σε περίπτωση που δεν είναι βιώσιμο «τι» μπορεί να συμβεί. Έτσι τέθηκαν σε συζήτηση οι συνέπειες μιας πιθανής κατάρρευσης της ευρωζώνης και οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στο «όλον σύστημα». Άξιο όμως προβληματισμού είναι ότι υπήρξαν εισηγήσεις για «μεταρρυθμίσεις» ώστε να διευκολύνεται η έξοδος κράτους-μέλους από την ευρωζώνη και το ευρωσύστημα.

Στη διαδικασία αυτή των προαναφερόμενων προβληματισμών, έλαβαν μέρος αξιόλογοι Γερμανοί οικονομολόγοι. Διατυπώθηκαν δε και «σενάρια εξόδου» που εστιάζουν: α) στην έξοδο ενός κράτους-μέλους της ευρωζώνης από το ευρωσύστημα χωρίς την συναίνεση των λοιπών κρατών-μελών, β) στην έξοδο ενός κράτους-μέλους της ευρωζώνης από το ευρωσύστημα με τη συναίνεση των λοιπών κρατών-μελών και γ) στην έξοδο ενός κράτους-μέλους της ευρωζώνης από το ευρωσύστημα, χωρίς τη βούληση του ίδιου του κράτους-μέλους –δηλαδή η διαδικασία αυτή αφορά αναγκαστική αποβολή από το ευρωσύστημα.

Τα σενάρια αυτά δεν είναι τυχαίο ότι μπορεί να εκπονούνται από οικονομολόγους της Γερμανίας ή να προβληματίζουν οικονομολόγους της Γερμανίας, πολλώ δε μάλλον όταν στους προβληματισμούς αυτούς συμμετέχουν και στελέχη του Ινστιτούτου IFO του Μονάχου.

Η διαδικασία αυτή αφορά μια «πρωτοβουλία» με άγνωστη την προέλευση της πολιτικής σκοπιμότητας ή άλλως εάν η πρωτοβουλία αυτή αφορά αμιγώς «ακαδημαϊκές ανησυχίες» ή εάν συμπίπτουν «ακαδημαϊκές ανησυχίες» και «πολιτική». Βεβαίως όσον αφορά στην οικονομική δογματική και στις συνθήκες υπό τις οποίες οικοδομήθηκε το ευρωσύστημα, μπορεί να διατυπώνονται προβληματισμοί. Ωστόσο για τις προαναφερόμενες τρεις εκδοχές δεν υφίσταται νομικό πλαίσιο παρά μόνο το άρθρο 50 ΣΕΕ, όπου για πρώτη φορά η Συνθήκη της Λισσαβόνας ίδρυσε πρόνοιες εξόδου κράτους-μέλους συνολικώς από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με δική του, όμως, πρωτοβουλία.

Συνεπώς, ο κύριος προβληματισμός είναι: μήπως «κάποια κέντρα» ή ορθότερα μία «ελίτ» αρχίζουν να προϊδεάζουν την κοινή γνώμη για «τροποποίηση των Συνθηκών», έτσι ώστε τα τρία προαναφερόμενα σενάρια ή έστω το ένα εξ αυτών, να μπορεί να ενταχθεί σε νομικό πλαίσιο, ως εκείνο του άρθρου 50 ΣΕΕ.

Με την ευκαιρία αυτών των «προβληματισμών», καλό θα είναι να επισημανθεί στους επαΐοντες ότι «παίγνια» για την παραμονή κράτους-μέλους ή όχι στην ευρωζώνη (ακόμη και σε επίπεδο ακαδημαϊκό), μπορούν να επιδράσουν δυσμενέστατα όχι μόνο στο οικονομικό περιβάλλον, αλλά και να δυναμιτίσουν το κύρος του ευρωσυστήματος εντός του μακροσυστήματος. Άλλωστε, ήδη από καιρό, υπάρχουν προβληματισμοί για το «τέλος του ευρώ».

• μια αναγκαία παρατήρηση:

   η αρχιτεκτονική ευρώ και δολαρίου

Ο Βρετανός ιστορικός Niall Ferguson (1) έχει υποστηρίξει ότι από τη «σύλληψη του» το ευρώ, έχει διαψεύσει τους ευρωσκεπτικιστές, καθόσον πολλοί πίστευαν ότι εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχουν «σωβινιστές», οι οποίοι θα αντιδρούσαν αποφασιστικά εναντίον του ενιαίου νομίσματος. Επίσης, κατά τον Niall Ferguson, πολλοί δημιουργούσαν αμφιβολίες κατά πόσον τα κριτήρια των ελλειμμάτων του Μάαστριχτ θα μπορούσαν να αποτελέσουν τροχοπέδη ή όχι για το ενιαίο νόμισμα. Όμως, η Νομισματική και Οικονομική Ένωση (ΟΝΕ) προχώρησε σύμφωνα με το σχέδιο που εξ αρχής είχε συμφωνηθεί. Παρά ταύτα ο σκεπτικισμός για τις πιθανότητες επιτυχίας της ΟΝΕ και του ευρώ ήταν εκτεταμένος. Άλλο ζήτημα όμως είναι η βελτίωση της αρχιτεκτονικής του ευρωσυστήματος και άλλο ζήτημα είναι η ακούσια αποβολή κράτους-μέλους από το ευρωσύστημα.

Ειδικότερα, ο σκεπτικισμός περί την αρχιτεκτονική του ευρώ, όπως υποστηρίζει και ο J.V.Overtveldt ήταν (και είναι) φυσιολογικός, με δεδομένες τις παλαιότερες αποτυχημένες προσπάθειες για τη δημιουργία μιας ανθεκτικής Νομισματικής Ένωσης στην Ευρώπη. Κατά τον J.V.Overtveldt για να συγκροτηθεί λυσιτελώς μια Νομισματική Ένωση επιβάλλεται να στηρίζεται σε τρεις κρίσιμες προϋποθέσεις:

1) Να υπάρχει ένα ενιαίο νόμισμα με αναλλοίωτες σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες.

2) Να υπάρχει μόνο μια συναλλαγματική ισοτιμία ανάμεσα στο ενιαίο νόμισμα και σε κάθε άλλο νόμισμα του υπόλοιπου κόσμου και

3) Όλα τα κράτη-μέλη της Νομισματικής Ένωσης να ακολουθούν μια ενιαία νομισματική πολιτική.

Βεβαίως οι προϋποθέσεις αυτές δεν μπορεί να υποστηρίξει κανείς σοβαρά, ότι σήμερα συντρέχουν ως προς την ευρωζώνη και το ευρωσύστημα, αφενός λόγω της έλλειψης ευρωομολόγου και αφετέρου λόγω των διάφορων επιτοκίων από κράτος-μέλος σε κράτος-μέλος.

Αξιοπρόσεκτο είναι δε ότι ο προαναφερόμενος συγγραφέας, αντιδιαστέλλοντας τον τρόπο οικοδόμησης του ευρώ, και του ευρωσυστήματος προς εκείνο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, εξαίρει το δολάριο έναντι του ευρώ με την ξεκάθαρη θέση ότι προφανώς, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα επιτυχημένου ενιαίου νομίσματος. 

• εκπονείται νομισματικό «πραξικόπημα»;

Ο όποιος σοβαρός παρατηρητής των γεγονότων που αφορούν συνολικώς την Ευρωπαϊκή Ένωση, ασφαλώς αντιλαμβάνεται ότι στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυριαρχεί η ευρωζώνη. Και τούτο γιατί τα πάντα λειτουργούν πέριξ του νομίσματος και για το νόμισμα.

Όταν μια χώρα εντάσσεται σε ενιαίο νόμισμα, ασφαλώς εκχωρεί κυριαρχικά δικαιώματα πρωτογενούς φύσης, αξίας και δικαίου. Το ενιαίο δε νόμισμα προϋποθέτει οπωσδήποτε ομοσπονδιακή λογική. Χωρίς την έννοια της ομοσπονδιακής λογικής δεν μπορεί να υπάρχει ενιαίο νόμισμα.

Πέραν όμως των προαναφερομένων, είναι δεδομένο ότι η εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος έλαβε χώρα παρά την ανισόμερη ανάπτυξη του καπιταλισμού στο σύνολο της ενιαίας αγοράς. Αντί δε να συγκλίνουν οι οικονομίες σε μια κατεύθυνση ισορροπίας μεταξύ τους, η μη αντιμετώπιση των ανθρωπιστικών κρίσεων επιδείνωσε και επιδεινώνει την ανισότητα, με συνέπεια το ευρώ να αποτελεί «ταξικό» μέσο επιβολής κυριαρχίας των οικονομικών ελίτ σε βάρος των ευάλωτων λαϊκών μαζών, αλλά και των μεσαίων στρωμάτων.

Έτσι, εάν στη σημερινή ελίτ που επικυριαρχεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αναδειχθεί ως «χρυσός κανόνας» ο προτεσταντικός φονταμενταλισμός της από καθέδρας συμπεριφοράς ενάντια στους λαούς που διεκδικούν κοινωνικά δικαιώματα, όπως αυτά ιδρύονται από το πρωτογενές ενωσιακό δίκαιο, τότε είναι προδήλως βέβαιον ότι θα οδηγηθούμε σε ιστορική κρίση. Όμως: 

Όσοι από τώρα εκπονούν διαδικασίες «νομιμοποίησης» αναγκαστικών εξόδων κρατών-μελών από την ευρωζώνη, ή όσοι μπορεί να τολμήσουν κατ’ ουσίαν μέσω «υλικών πράξεων» (π.χ. στέρηση ρευστότητας), να εισάγουν από τη θεωρία στην πράξη το νομισματικό και πολιτικό πραξικόπημα της αναγκαστικής αποβολής κράτους-μέλους από την ευρωζώνη και το ευρωσύστημα, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι απεργάζονται τη διάλυση του όλου εγχειρήματος… 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ:

J.V.Overtveldt, THE END OF THE EURO, The uneasy future of the European Union, An Agate Imprint, Chicago, 2011, σελ. 11 και επ. 

--------------------------------------------

* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC- EU).

Πηγή : http://www.freepen.gr