Τι είναι και σε τι αποσκοπεί ο λογιστικός έλεγχος του δημόσιου χρέους;

Γιώργος Μητραλιάς

Την ώρα που το ζήτημα του χρέους κυριαρχεί στο πολιτικό προσκήνιο αλλά και στις ζωές μας, και η πρόεδρος της Βουλής Ζωή Κωνσταντοπούλου δηλώνει ότι «δρομολογήθηκαν πρωτοβουλίες λογιστικού ελέγχου του χρέους», είναι τουλάχιστον χρήσιμο να θυμηθούμε ή να μάθουμε τι είναι, τι θέλει και πως γίνεται αυτός ο λογιστικός έλεγχος του χρέους.

Να λοιπόν γιατί αναδημοσιεύουμε ένα σχετικό απόσπασμα του βιβλίου «Ανοίγουμε τα βιβλία του χρέους - Τι είναι και πώς γίνεται ο λογιστικός έλεγχος του δημόσιου χρέους» των Ερίκ Τουσέν, Μαρία Λουσία Φατορέλλι, CADTM και Jubilee South, με επιμέλεια, προλεγόμενα και μετάφραση του Γ. Μητραλιά, που κυκλοφόρησε το 2011 από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Οι λογιστικοί έλεγχοι θα δώσουν μια πιο ξεκάθαρη εικόνα του χρέους 

(…) Ο πρώτος στόχος ενός λογιστικού ελέγχου είναι να ξεκαθαρίσει το παρελθόν, να ξεμπλέξει το κουβάρι του χρέους, νήμα προς νήμα, μέχρι να ξαναφτιάξει το κουβάρι των γεγονότων που οδήγησαν στο σημερινό αδιέξοδο. Τι απόγινε το χρήμα του τάδε δανείου, με ποιους όρους συνάφθηκε το δείνα δάνειο; Πόσοι τόκοι πληρώθηκαν, με ποιο επιτόκιο, πόσο τμήμα του δανείου ήδη αποπληρώθηκε; Πώς διογκώθηκε το χρέος παρόλο που δεν είδαμε το χρώμα του χρήματος; Ποιο δρόμο πήραν τα κεφάλαια; Σε τι χρησίμευσαν; Ποιο μέρος τους υπεξαιρέθηκε και γιατί; 

Αλλά και: ποιος δανείστηκε και στο όνομα ποιου; Ποιος δάνεισε και ποιος ήταν ο ρόλος του; Πώς βρέθηκε μπλεγμένο το κράτος, με ποια απόφαση, που λήφθηκε με ποια αρμοδιότητα; Πώς τα ιδιωτικά χρέη έγιναν «δημόσια»; Ποιος προώθησε σχέδια μαϊμούδες, ποιος έσπρωξε, ενθάρρυνε, ποιος κέρδισε από αυτά; Ποια εγκλήματα διαπράχθηκαν με αυτά τα χρήματα; Γιατί δεν αποδίδονται αστικές, ποινικές και διοικητικές ευθύνες; 

Ο πρώτος στόχος είναι να μπορέσουμε να ξεκινήσουμε μια πολιτική προσέγγιση και μια μεθοδολογία που επιτρέπουν να κάνουμε φύλλο και φτερό το εξωτερικό χρέος, να το χωρίσουμε και να το ανασυνθέσουμε σε δυο μέρη, που θα αποκαλέσουμε προσωρινά «έννομο» και «άνομο». Από τη στιγμή που έχει γίνει η διάκριση, το «άνομο» χρέος (απεχθές χρέος –βλ. Κεφ. 4–, κατάχρηση κεφαλαίων και κάθε λογής διαφθορά…) θα γίνει αναμφισβήτητα αντικείμενο μιας κανονικής και με όλους τους τύπους ακύρωσης με τη στενή έννοια του όρου. Το «έννομο» χρέος, στην ελάχιστα πιθανή περίπτωση που δεν θα είχε εξοφληθεί, θα γίνει αντικείμενο μιας αναδιαπραγμάτευσης με θετικούς όρους, στο πλαίσιο μιας αλληλέγγυας πολιτικής προσέγγισης. Γιατί στο όνομα ποιου πράγματος θα μπορούσαν άραγε οι λαοί να θεωρηθούν υπεύθυνοι για όλα αυτά, με νομικούς και ηθικούς όρους, και να αναγκαστούν να συνεχίσουν να πληρώνουν; 

Τότε θα ετίθεντο τα ακόλουθα ερωτήματα: τι απομένει τελικά έπειτα από όλες αυτές τις προσθέσεις και αφαιρέσεις, αν λάβουμε υπόψη τις ακυρώσεις που θα έπρεπε λογικά να είχαν γίνει; Ποιοι είναι, σε τελική ανάλυση, οι πραγματικοί οφειλέτες και ποιοι οι πραγματικοί πιστωτές; Ποιος χρωστάει σε ποιον; 

Να πάρουμε τον όρο «ακύρωση» τοις μετρητοίς 

Ακύρωση, όρος της νομικής γλώσσας. Απόφαση με την οποία μια δικαστική ή διοικητική αρχή ακυρώνει μια πράξη επειδή χαρακτηρίζεται από ακυρότητα ή είναι άκαιρη (λεξικό Le Petit Robert). 

Πρόκειται ακριβώς για αυτό όταν βρισκόμαστε απέναντι στις περισσότερες γενεσιουργούς πράξεις του χρέους. Το ζητούμενο είναι να τις κηρύξουμε άκυρες και μηδέποτε γενόμενες, είτε επειδή καλύπτουν απεχθή εγκλήματα, είτε επειδή οι συμβάσεις υπογράφηκαν με δόλο ή άλλες απάτες, είτε επειδή πλαστογραφήθηκαν τίτλοι, δεν τηρήθηκαν υποσχέσεις, δεν υλοποιήθηκαν δεσμεύσεις, επειδή υπάρχουν καταχρηστικά ή τοκογλυφικά επιτόκια, κ.λπ. Πρέπει τότε, ανάλογα με τις ευθύνες που έχουν καταλογιστεί, να ανακτηθούν τα χρήματα, να επιστραφούν τα ποσά που εισπράχθηκαν αδικαιολόγητα ως τόκοι ή κεφάλαιο, να τιμωρηθούν αν πρέπει οι ένοχοι και να αποζημιωθούν τα θύματα αυτών των κολάσιμων πράξεων. 

Στον τελικό λογαριασμό μπορούν ενδεχομένως να εμφανίζονται μόνον ορισμένα ποσά που αντιστοιχούν σε πραγματικά χρέη, σε έγκυρες πιστώσεις, που έχουν συναφθεί σε συνθήκες σεβασμού των συμφερόντων των ενδιαφερόμενων πληθυσμών – αν δεν έχουν εξοφληθεί και δεν έχουν αντισταθμιστεί από τις προαναφερθείσες πράξεις. Και μόνον αυτά και κανένα άλλο θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη σε κάθε απόφαση έκπτωσης του χρέους. 

Να παρουσιάζεται σαν «δώρο» η εγκατάλειψη χρεών που ντε φάκτο είναι δόλια, να δίνεται στον όρο «ακύρωση» η κοινή έννοια του σβησίματος ή της κατάργησης του χρέους, συνιστά μια απάτη που δεν μπορεί να έχει άλλο στόχο παρά να καλύψει καταχρήσεις με ένα πάλλευκο πέπλο. 

Οι λογιστικοί έλεγχοι, εργαλεία κινητοποίησης και φορείς ελπίδων 

Οι λογιστικοί έλεγχοι συνίστανται λοιπόν πριν απ’ όλα στη διεξαγωγή λεπτομερούς εξέτασης του παρελθόντος. Είναι όμως, και ίσως κυρίως, ένα μέσο κινητοποίησης των πολιτών που επιτρέπει να γειωθούμε στο παρόν και να αρνηθούμε το αναπόφευκτο του χρέους του μέλλοντος, να προλάβουμε την επ’ άπειρον διαιώνισή του. 

Ο λογιστικός έλεγχος μέσω του οποίου προσπαθούμε να βρούμε την αλήθεια για το χρέος αποτελεί στοιχειώδες δημοκρατικό δικαίωμα, το δικαίωμα να ζητάς λογαριασμό. Είναι ένα ισχυρό μέσο που διαθέτουν οι πολίτες για να ανακτήσουν κάποια επιρροή πάνω στη λειτουργία του κράτους. Είναι επίσης ένα σχολείο όπου μπορούμε να κατανοήσουμε τους μηχανισμούς που ελέγχουν τις διεθνείς σχέσεις και την παγκόσμια οικονομία. 

Είναι τέλος η ευκαιρία για να θέσουμε σε ισχύ εργαλεία ελέγχου σε κάθε επίπεδο –κοινοβουλευτικό, δικαστικό, κυβερνητικό, διεθνές καθώς και σε εκείνο των πολιτών– ώστε να μην ξαναρχίσουν νέες διαδικασίες δόλιας καταχρέωσης των λαών πίσω από την πλάτη τους. 

Διασταυρούμενοι και διεθνείς λογιστικοί έλεγχοι, μια ευκαιρία να δυναμώσει η αλληλεγγύη και οι συμμαχίες Βορρά-Νότου 

Το G8, το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, οι Λέσχες του Παρισιού και του Λονδίνου μιλούν σήμερα με μεγάλο διαφημιστικό θόρυβο για «ακύρωση» ορισμένων τμημάτων του χρέους των πιο φτωχών και πιο χρεωμένων χωρών. Ωστόσο, προς το παρόν πρόκειται μόνο για υποσχέσεις: τα ποσά που αναφέρονται είναι πολύ μικρά και μάλιστα συνοδεύονται από πολλούς όρους. Θα μπορούσαμε να τα θεωρήσουμε όλα αυτά μια πρώτη πολύ μικρή νίκη που πέτυχαν οι αναρίθμητες καμπάνιες που πραγματοποιήθηκαν σχεδόν παντού στον κόσμο για την ακύρωση του χρέους του Τρίτου Κόσμου. 

Πρόκειται όμως για πραγματική νίκη; Αν δεν αναδείξουμε πρώτα την αλήθεια για το χρέος, αυτή η δήθεν γενναιοδωρία δεν θα είναι παρά ένα σύννεφο καπνού για να καλύψει τις ευθύνες και θα μπορούσε να στραφεί ενάντια στους λαούς τόσο του Νότου όσο και του Βορρά: 

• ενάντια στους λαούς του Νότου, καθώς αυτές οι δήθεν γενναιοδωρίες θα συνδυάζονται με νέους αρνητικούς όρους ανοίγοντας έτσι το δρόμο σε νέα χρέη στο όνομα της «ανάπτυξης». 

• ενάντια στους λαούς του Βορρά, που υφίστανται από τη μεριά τους μια λογική ανάλογη προς εκείνη της διαρθρωτικής προσαρμογής. Επιπλέον, η αποπληρωμή ελάχιστα έντιμων πιστωτών, που τάχα είχαν ζημιωθεί, έχει ως αποτέλεσμα να φορτώνονται αυτές οι «αποζημιώσεις» στους φορολογούμενους του Βορρά, διογκώνοντας ακόμα περισσότερο το εσωτερικό χρέος των χωρών τους. Ήδη οι ηγέτες του G8, με επικεφαλής τη Μεγάλη Βρετανία, επιμένουν ότι καμιά κατάργηση χρεών που κατέχονται από το ΔΝΤ ή την Παγκόσμια Τράπεζα δεν θα πρέπει να βλάψει στο ελάχιστο τις χρηματοπιστωτικές δυνατότητες αυτών των θεσμών. Ποιος θα πληρώσει τη λυπητερή μετά τους λαούς του Νότου; 

Η πλειονότητα των ατόμων, επιχειρηματιών, διευθυντικών στελεχών τραπεζών, θεσμών, κυβερνήσεων, βιομηχανικών τραστ που είχαν άμεσα ή έμμεσα εμπλακεί στη διαδικασία δημιουργίας του χρέους δεν έχουν σίγουρα την παραμικρή διάθεση να διαλευκάνουν τα γεγονότα. Αντίθετα, τόσο οι πολίτες του Νότου όσο και εκείνοι του Βορρά έχουν κάθε συμφέρον να γίνουν όλα με τη μέγιστη διαφάνεια. Κι αυτό επειδή διακυβεύεται η ποιότητα των σχέσεων αλληλεγγύης μεταξύ τους, οι οποίες δεν μπορούν να θεμελιωθούν παρά μόνο πάνω σε μια καθαρή αντίληψη των πραγματικοτήτων που έχει βιώσει ο καθένας τους και όχι πάνω σε μια υποκριτική φιλανθρωπία ανάμεικτη με τύψεις συνείδησης… 

Τελικά, οι τέσσερις ζωτικοί στρατηγικοί στόχοι του λογιστικού ελέγχου και οι επιδιώξεις αυτού του εγχειριδίου είναι: 

• Να τεθεί η ακύρωση στον αστερισμό της διαφάνειας και της δικαιοσύνης: η ιστορία πολλών χωρών δείχνει ότι, σε περιπτώσεις γενοκτονίας ή εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, ήταν αναγκαίο την αλήθεια να την αποκαταστήσουν οι υπεύθυνοι των εγκλημάτων σε μια διαδικασία εθνικής συμφιλίωσης. Έτσι, η αποκατάσταση της ιστορίας του χρέους θα μπορούσε να επιτρέψει να ενισχυθεί το αίτημα της ακύρωσης του χρέους και να διωχθούν οι υπεύθυνοι του άνομου τμήματός του. 

• Να αναπτυχθεί ένα τεράστιο κίνημα λαϊκής διαφώτισης και κινητοποίησης και να απελευθερωθεί όλο το παιδαγωγικό δυναμικό του χρέους προκειμένου να ανακοπεί η ανανέωση του εφιαλτικού φαύλου κύκλου. 

• Να έρθουν πιο κοντά οι λαοί μέσα από τα κοινά σημεία που συνδέουν τις ιδιαίτερες ιστορίες τους. Να προκληθεί ρήξη με κάθε λογική του είδους «δωρητές/δικαιούχοι»,«φιλανθρωπία/φτώχεια»,«αναπτυγμένοι/υπανάπτυκτοι», για να επικρατήσει κατηγορηματικά η λογική της αλληλεγγύης και της διαφάνειας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κοινότητας των κοινωνικών συμφερόντων. 

• Να μη γίνουν αφορμή οι επιχειρήσεις ακύρωσης του χρέους για ρατσιστικές καμπάνιες μίσους στο Βορρά ενάντια στους «αιώνια βοηθούμενους λαούς του Νότου», με στόχο να χάσουν και πάλι οι τελευταίοι τον έλεγχο της δικιάς τους ιστορίας προς όφελος των ντόπιων ολιγαρχιών… 

Ο λογιστικός έλεγχος του χρέους δεν είναι κάτι το καινούργιο, το αντίθετο: η πραγματοποίησή του προωθείται από πολλά κινήματα που ασχολούνται με το χρέος εδώ και καιρό. Έτσι, ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά κινήματα, το διεθνές κίνημα Jubilee South, ενθαρρύνει και υποστηρίζει εδώ και χρόνια όλες τις πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τον λογιστικό έλεγχο του χρέους. Στη δεύτερη γενική του συνέλευση, που έγινε στην Αβάνα στις 28 Σεπτεμβρίου 2005, διακήρυξε: 

«Θα συνεχίσουμε επίσης να καταγγέλλουμε σθεναρά τη συμμετοχή των κυβερνήσεων του Νότου στη διαιώνιση του προβλήματος του χρέους, ρισκάροντας, ακόμα και ξεπουλώντας τα αγαθά των λαών μας. Δεσμευόμαστε να εργαστούμε με ενθουσιασμό για να αλλάξουμε τις πολιτικές των κυβερνήσεων του Νότου, οι οποίες θα έπρεπε να καταγγείλουν όλα τα χρέη που απαιτούνται από τις χώρες μας. Θεωρούμε συνεπώς την εφαρμογή των λογιστικών ελέγχων στο χρέος αποφασιστικό βήμα». 

Πράγματι, αν η καταγγελία του χρέους αποτελεί μονομερή ενέργεια, που αποφασίζεται από μια κυβέρνηση και που εγγράφεται στο πλαίσιο μιας σταθερής βούλησης διαμαρτυρίας και αλλαγής, η πραγματοποίηση ενός λογιστικού ελέγχου προετοιμάζει για μια αναμέτρηση και αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία. 

Πηγή : contra-xreos.gr