Στις 16 Απριλίου θα συναντηθούν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης και ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί. Το δείπνο θα είναι κοινωνικού χαρακτήρα, χωρίς ημερήσια διάταξη και οι δύο ηγέτες θα διερευνήσουν τις δυνατότητες επανέναρξης των συνομιλιών για επίλυση του Κυπριακού από το σημείο που διακόπηκαν πέρυσι το καλοκαίρι στο Κραν Μοντανά και στη βάση του λεγόμενου πλαισίου Γκουτέρες.
Η μεταβατική αυτή περίοδος προσφέρεται για μια πρώτη αξιολόγηση της βιωσιμότητας του σχεδίου λύσης ώστε: α)Να εντοπιστούν και αφαιρεθούν τυχόν ευθραυστότητες (σημεία που μπορούν να απειλήσουν την ανθεκτικότητα της λύσης) και β)να προστεθούν στοιχεία και πρόνοιες που ενισχύουν τη βιωσιμότητα της λύσης.
Στη συνάντηση της 16ης Απριλίου θα πρέπει να τονιστεί η αναγκαιότητα επιστημονικής τεκμηρίωσης της λύσης του Κυπριακού. Η προσπάθεια να κρατηθούν ισορροπίες μέσα από πολύπλοκα σχήματα λειτουργίας μπορεί να οδηγήσει σε πολλαπλά αδιέξοδα τη λειτουργία του ομοσπονδιακού κράτους. Τα προβλήματα που θα ανακύπτουν θα οξύνονται και θα πολλαπλασιάζονται μέσα από την εποπτεία και την παρεμβατικότητα που θα τυγχάνει η Κύπρος από την τουρκική ηγεμονική γειτνίαση.
Έχει αξιολογηθεί η βιωσιμότητα του περιγράμματος Γκουτέρες; Ποιό επιστημονικό εργαλείο ή μέθοδος έχει εφαρμοστεί για το σκοπό αυτό; Το πακέτο Γκουτέρες είναι 90%, 50% ή 10% βιώσιμο; Η ανθεκτικότητα του σχεδίου λύσης είναι απόλυτη (100%) ή μηδενική (0%); Πόσο θα αντέξει η προτεινόμενη λύση; Θα αντέξει τρεις μήνες, ένα χρόνο, δέκα χρόνια ή πενήντα χρόνια; Θα αντέξει ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου ή χίλια χρόνια; Ποιες αλλαγές πρέπει να γίνουν ώστε το πακέτο Γκουτέρες να καταστεί πιο ανθεκτικό; Ποιο επιστημονικό εργαλείο ή μέθοδος έχει εφαρμοστεί για αξιολόγηση της συνολικής βιωσιμότητας του πλαισίου Γκουτέρες;
Στο βιβλίο τους Superforecasting: The Art and Science of Prediction, οι Καθηγητές Tetlock και Gardner παρουσιάζουν τα ευρήματα διεθνούς έρευνας που καταδεικνύουν τα σοβαρά και συστηματικά σφάλματα των πολιτικών και ειδικών εμπειρογνωμόνων όσον αφορά στην πρόγνωση γεγονότων οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής φύσης.
Ο Νομπελίστας Daniel Kahneman στο βιβλίο του Thinking, Fast and Slow αποδίδει την αποτυχία των προβλέψεων στην τάση να υποεκτιμούμε ή να υπερεκτιμούμε τα διάφορα φαινόμενα, γεγονότα και καταστάσεις. Η λήψη αποφάσεων πρέπει να λαμβάνει υπόψη την αβεβαιότητα, την πιθανότητα λανθασμένων προβλέψεων και τον αντίκτυπο, τη σοβαρότητα των συνεπειών.
Το μοντέλο «Antifragility» –αναπτύχθηκε από τον Καθηγητή Nassim Taleb, τον κορυφαίο παγκοσμίως ειδικός στο Risk Management– αποτελεί ένα διεθνώς αναγνωρισμένο, επιστημονικό εργαλείο το οποίο εφαρμόζεται εδώ και πολλά χρόνια για σκοπούς αξιολόγησης και ενίσχυσης της ανθεκτικότητας κρατών, συστημάτων διακυβέρνησης, πόλεων, επιχειρήσεων και άλλων οργανισμών.
Το στρατηγικό εργαλείο «Antifragility»:
- Προσμετρά τη ρευστότητα, την αστάθεια, τον παράγοντα χρόνο, τις αλληλεξαρτήσεις, τους ασύμμετρους κινδύνους και τα εκρηκτικά ρίσκα που χαρακτηρίζουν πολύπλοκα προβλήματα όπως είναι τα εθνικά, γεωπολιτικά και γεωοικονομικά ζητήματα. Το εν λόγω εργαλείο διαχειρίζεται πλήθος μεταβλητών μεγάλης κύμανσης και συχνά άγνωστων τιμών, που διαμορφώνουν στρατηγικές επιλογές, θέσεις και αποφάσεις, που διαρκώς αναπροσαρμόζονται εντός του δεδομένου προσανατολισμού.
- Παρέχει τη δυνατότητα επιστημονικής τεκμηρίωσης και ενίσχυσης της συνολικής βιωσιμότητας των εναλλακτικών σεναρίων και των πιθανών λύσεων σε εξαιρετικά περίπλοκα, απρόβλεπτα ή εύθραυστα συστήματα. Ο στρατηγικός στόχος είναι διπλός. Απ΄ τη μια τυχόν ευθραυστότητες (αδύνατα σημεία) εντοπίζονται και αφαιρούνται. Απ’ την άλλη προσθέτονται στοιχεία που ενισχύουν την ανθεκτικότητα.
- Θέτει τους κανόνες για τη μετάβαση από το εύθραυστο στο ανθεκτικό. Βοηθά τα κράτη, τους οργανισμούς και τις επιχειρήσεις να τροποποιούν την έκθεσή τους (modify their exposure) ώστε να είναι: α)Λιγότερο εκτεθειμένοι σε αρνητικά συμβάντα που μπορεί να προκύψουν (να ελαχιστοποιούν το ρίσκο και τη ζημιά από αρνητικές ασυμμετρίες) και β)περισσότερο ανοικτοί σε θετικά συμβάντα που μπορεί να προκύψουν (να μεγιστοποιούν το όφελος από θετικές ασυμμετρίες).
Όπως διευκρινίζει ο N. Taleb, η έννοια «antifragility» διαφέρει από την ευρωστία (robustness) και την ανθεκτικότητα (resilience). Όταν κάτι είναι «antifragile» με το χρόνο γίνεται καλύτερο – βελτιώνεται, ενισχύεται.
Το στρατηγικά εργαλεία «Superforecasting» και «Antifragility» μπορούν να μας βοηθήσουν να είμαστε προετοιμασμένοι για να αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά την απειλή της Τουρκίας – του «Μαύρου Κύκνου» της Ανατολικής Μεσογείου. Το 2023 που συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση της Τουρκίας, ο Ερντογάν θα αναμετρηθεί με τον Κεμάλ. Θέλοντας να τον υπερβεί, μπορεί να προβεί σε ακόμη πιο επικίνδυνες για την περιφερειακή ασφάλεια επιλογές.
Στο πλαίσιο της κλιμάκωσης μιας κρίσης στην Κυπριακή ΑΟΖ ή στο Αιγαίο, είτε αιφνιδιαστικά, η Τουρκία δεν θα δίσταζε να επιχειρήσει ένα συντριπτικό στρατιωτικό πλήγμα εάν υπάρξει στρατιωτικό και πολιτικό ‘παράθυρο ευκαιρίας’ με σκοπό την απόσπαση εδαφών. Το σενάριο αυτό είναι ένας «Γκρίζος Κύκνος» – είναι προβλέψιμο. Επειδή δεν έχει συμβεί μέχρι σήμερα δεν σημαίνει ότι δεν θα συμβεί στο μέλλον. Για την πλευρά μας ένας «Μαύρος Κύκνος» μπορεί να είναι κεραυνός εν αιθρία, όμως για την Τουρκία είναι κάτι καλά σχεδιασμένο.
Με βάση τη μεθοδολογία «Superforecasting» εκτιμώ ότι η πιθανότητα η Τουρκία να επιχειρήσει μια τέτοια επιθετική ενέργεια στο Αιγαίο και στην Κυπριακή ΑΟΖ κτυπώντας καίρια σημεία είναι: 60% μέσα στους επόμενους 18 μήνες, 80% μέσα στα επόμενα 3 χρόνια και 95% μέχρι το 2023. Μεταξύ άλλων παραγόντων, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τις εκλογές στην Τουρκία το Νοέμβριο του 2019 και τους σχεδιασμούς του Ερντογάν για προσέγγιση του εθνικιστικού ακροατηρίου. Κρίσιμο ορόσημο αποτελεί επίσης η συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση της Τουρκίας το 2023.
Ο «Μαύρος Κύκνος» συνιστά ένα απροσδόκητο γεγονός με τεράστιο αντίκτυπο, είτε αρνητικό είτε θετικό, που μπορεί να αλλάξει δραματικά τα δεδομένα. Υπάρχουν θετικοί «Μαύροι Κύκνοι» (ευκαιρίες) και αρνητικοί «Μαύροι Κύκνοι» (με καταστροφικές συνέπειες). Μια από τις ιδιότητες του «Μαύρου Κύκνου» είναι η ασυμμετρία στις συνέπειες – θετικές ή αρνητικές. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του «Μαύρου Κύκνου» είναι ο τεράστιος αντίκτυπος και οι πολύ σοβαρές συνέπειες που επιφέρει.
Όπως υποδεικνύει ο N. Taleb, μπορούμε να έχουμε μια γενική ιδέα για το ενδεχόμενο εμφάνισης ενός «Μαύρου Κύκνου», να κατανοήσουμε τη ‘δυναμική’ του φαινομένου και τις πιθανές συνέπειες και να είμαστε προετοιμασμένοι. Μπορούμε να μετατρέψουμε ένα «Μαύρο Κύκνο» σε «Γκρίζο Κύκνο».
Ο Ερντογάν θα επιχειρήσει να προκαλέσει επεισόδια για να εξαναγκάσει την Ελλάδα και την Κύπρο να παραστούν σε διαδικασία διαπραγματεύσεων. Ο Τούρκος Πρόεδρος αμφισβήτησε για πρώτη φορά τη Συνθήκη της Λωζάννης πέρυσι τον Σεπτέμβριο στα πλαίσια εσωτερικής αντιπαράθεσης με τους Κεμαλικούς, ενώ επανέλαβε τις παράνομες αξιώσεις του εκ νέου κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα τον περασμένο Δεκέμβριο με την επίκληση της “επικαιροποίησής” της.
Ο N. Taleb χρησιμοποιεί τον όρο «Extremistan» (Εξτρεμοχώρα) για να χαρακτηρίσει πολύπλοκες καταστάσεις ακραίων διαστάσεων που θεωρούνται αδιανόητες ακόμη και στο επίπεδο πρόβλεψης ενδεχομένων. Η Εξτρεμοχώρα εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα και ασύμμετρους κινδύνους που μπορεί να οδηγήσουν σε βαριά κλιμάκωση των φαινομένων με σύνθετη και υψηλή τυχαιότητα και σε δραματικές ανατροπές.
Η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχει όλα τα στοιχεία της Εξτρεμοχώρας: ένα εξαιρετικά επικίνδυνο περιβάλλον με χαοτικές, περίπλοκες και ακραίες καταστάσεις και συνθήκες που ενθαρρύνουν την εμφάνιση «Μαύρων Κύκνων». Τα γεγονότα και οι εξελίξεις δεν μπορούν να προβλεφθούν με βάση την παρατήρηση του παρελθόντος. Σε τέτοια εξαιρετικά εύθραυστα συστήματα –σε περίπτωση που κάτι δεν πάει καλά– η πολυπλοκότητα, οι αλληλεξαρτήσεις, η ρευστότητα, η αβεβαιότητα, ο παράγοντας χρόνος και οι αρνητικές ασυμμετρίες πρώτον μπορούν να οδηγήσουν σε τεράστια σφάλματα από πλευράς πρόγνωσης και δεύτερο εμπεριέχουν καταστροφικό ρίσκο.
Τα κράτη υιοθετούν επιθετικές στρατηγικές, είτε επειδή επιδιώκουν να αλλάξουν το status quo (την παρούσα κατάσταση πραγμάτων), είτε για να επαναφέρουν το status quo ante. Ο επιθετικός χαρακτήρας του τουρκικού κράτους πηγάζει από τη νοοτροπία που έχει κληρονομήσει η Τουρκία ως συνέχεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τα οράματα του Ερντογάν για αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης και μετατροπή της Τουρκίας σε μεγάλη περιφερειακή δύναμη σε πλανητικό επίπεδο.
Η Ελλάδα καθώς βρίσκεται σε θέση αμυνόμενου µε αντίπαλο την Τουρκία και αποδέχεται το status quo που καθορίζει τις σχέσεις, πρέπει να εφαρμόζει αποτρεπτική στρατηγική. Η αποτροπή απαιτεί συνδυασμό των παραγόντων της ισχύος, της θέλησης να τη χρησιμοποιήσεις και του βαθμού αξιολόγησής της από τον επιτιθέμενο, συνδυασμός ο οποίος λειτουργεί πολλαπλασιαστικά μεταξύ των παραγόντων και όχι αθροιστικά. Η αποτροπή λειτουργεί ικανοποιητικά, ενόσω το αναμενόμενο κόστος για την άλλη πλευρά, σε περίπτωση αμφισβήτησης του status quo, είναι μεγαλύτερο από την αποδοχή του.
Η θεωρία «Antifragility» μπορεί να βοηθήσει την Ελλάδα και την Κύπρο στη συγκρότηση μιας εθνικής αποτρεπτικής-αμυντικής στρατηγικής. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της επιτελικής ικανότητας του ακριβούς προσδιορισμού της απειλής και τον εντοπισμό και αφαίρεση των ευθραυστοτήτων «fragilities» όπως είναι τα μικρής έντασης ή θερμά επεισόδια (παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου ή τοπικές κρίσεις), οι ισχυρισμοί περί γκρίζων ζωνών, η αμφισβήτηση της κυριαρχίας στα Ίμια και στην κυπριακή ΑΟΖ, η μη άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων, η απειλή χρήσης βίας, οι αναθεωρητικές επιδιώξεις, οι αξιώσεις ακύρωσης των δικαιωμάτων που προσφέρει το διεθνές δίκαιο στην Ελλάδα κ.ά.
Πέραν του εντοπισμού και της αφαίρεσης των «ευθραυστοτήτων» το αποτρεπτικό αποτέλεσμα μεγιστοποιείται με την πρόσθεση στοιχείων που ενισχύουν την ανθεκτικότητα «antifragility» και θωρακίζουν την εδαφική και κυριαρχική επικράτεια. Τέτοιοι παράγοντες είναι η ύπαρξη υποστηρικτικής στρατηγικής κουλτούρας, οι συντελεστές ισχύος και η ενίσχυση της οικονομικής, διπλωματικής και στρατιωτικής αποτροπής, η σύναψη σωστών στρατηγικών συμμαχιών και αμυντικών συμφωνιών, η διεθνοποίηση του ζητήματος, η υποστήριξη της ΕΕ, η γεωπολιτική αναβάθμιση της χώρας, η ενδυνάμωση του εθνικού brand, η στρατηγική επικοινωνία κ.ά.
Η πρόκληση κόστους στην Τουρκία για τις παράνομες, επιθετικές ενέργειές της στο Αιγαίο και την Κυπριακή ΑΟΖ ενισχύει την ανθεκτικότητα της πλευράς μας. Αντίθετα, η στρατηγική του κατευνασμού και οποιεσδήποτε υποχωρήσεις μας προς τις απαιτήσεις της Τουρκίας αυξάνουν την ευθραυστότητα. Είναι αναγκαία η υιοθέτηση στρατηγικής quid pro quo, σύμφωνα με την οποία κάθε εχθρική ενέργεια της Τουρκίας θα επιφέρει άμεσο και αναλογικό κόστος σε πολιτικό, διπλωματικό και οικονομικό επίπεδο. Η αποτρεπτική στρατηγική και η διαχείριση κρίσεων πρέπει να ακυρώνει την επιδίωξη σταδιακών κερδών από την τουρκική πλευρά.
Η αποτροπή επιτυγχάνει βέλτιστα αποτελέσματα εάν ο αντίπαλος πειστεί πως κρίσεις χαμηλής έντασης και κλιμάκωση ενδέχεται να οδηγήσουν σε γενικευμένο πόλεμο και ήττα του. Η αποτροπή στηρίζεται σε δύο κυρίως παράγοντες. Στις Δυνατότητες και στην Αποτρεπτική Στάση (που σημαίνει «μην τολμήσεις!»).
Πρέπει να συνδεθεί η παραγωγή καινοτομιών της Ελλάδας και της Κύπρου με τη διπλωματική ατζέντα των χωρών. Με τη βοήθεια σύγχρονων εργαλείων μπορούμε να συγκροτήσουμε μια εθνική αποτρεπτική στρατηγική και να θωρακίσουμε την εδαφική και κυριαρχική επικράτεια.
Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω αναπτύξει ένα νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας –παρουσιάζεται αναλυτικά σε ένα Πρακτικό Οδηγό που θα εκδοθεί σύντομα– το οποίο ενισχύει τις καινοτομικές ικανότητες των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων, της Δημόσιας Διοίκησης και των επιχειρήσεων. Το σύγχρονο αυτό εργαλείο βοηθά τους Οργανισμούς να παράγουν περισσότερες και καλύτερες καινοτομίες – πιο βιώσιμες, ανθεκτικές, «antifragile» καινοτομίες. Η εφαρμογή του νέου αυτού Συστήματος Καινοτομίας στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας παρουσιάζεται πολύ επιγραμματικά πιο κάτω.
Η Έξυπνη Άμυνα είναι μια καινοτομία. Όλες οι καινοτομίες μπορούν να ταξινομηθούν με βάση τους τέσσερεις βασικούς τύπους καινοτομίας: καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία και καινοτομία μάρκετινγκ. Στο πεδίο της Έξυπνης Άμυνας η αξιοπιστία της αποτρεπτικής ισχύος είναι συνάρτηση πολλών αλληλοεξαρτώμενων παραγόντων –από τα τέσσερα κύρια είδη καινοτομίας– και μπορούν να κωδικοποιηθούν ως ακολούθως:
- Ο συνδυασμός οικονομικών, εμπορικών, ενεργειακών, πολιτικών, νομικών, διπλωματικών και στρατιωτικών μέσων και δυνατοτήτων.
- Οι νέες διαδικασίες για διαχείριση των αμυντικών πόρων (ποιότητα ανθρώπινου δυναμικού, εκπαίδευση, δεξιότητες, ειδίκευση, οικονομίες κλίμακας κ.ά.).
- Η νέα οργανωσιακή κουλτούρα και η δημιουργία συμμαχιών στη βάση της σύγκλισης συμφερόντων για αποτροπή των εξωτερικών απειλών.
- Στρατηγική επικοινωνία – ενημέρωση της κοινής γνώμης, ανάκτηση της ηθικής υπεροχής, προβολή ισχύος.
Οι πιο πάνω παράγοντες και δυνατότητες πρέπει να συνδυαστούν μεταξύ τους με τέτοιο τρόπο που να μεγιστοποιούν συνεργιστικά την αμυντική και αποτρεπτική ικανότητα της χώρας. Η ανάλυση, στάθμιση, εκτίμηση και συγκρότηση πληθώρας υλοποιήσιμων εναλλακτικών σχεδίων και λύσεων είναι κρίσιμης σημασίας.
Οι δεξιότητες των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων, η σύναψη στρατηγικών συμμαχιών και αμυντικών συμφωνιών, η εύρεση νέων κοιτασμάτων φυσικού αερίου και οι οικονομικές δυνατότητες, σε συνδυασμό με τη διπλωματία, τη διεθνοποίηση του ζητήματος και τη στρατηγική επικοινωνία, μπορούν να θωρακίσουν τις ΑΟΖ Ελλάδας – Κύπρου απέναντι σε οποιαδήποτε απειλή. Μέσα από τον άριστο συνδυασμό των κρίσιμων αυτών παραγόντων, η εθνική κυριαρχία μπορεί να καταστεί «antifragile» – με το χρόνο θα ενδυναμώνεται. Διπλωματία και ισχυρή συλλογική αποτρεπτική ισχύς μπορούν να διασφαλίσουν την ειρήνη και την απρόσκοπτη εκμετάλλευση του θαλάσσιου ενεργειακού πλούτου.
Όπως σημειώνει ο N. Taleb, στην εποχή των ασυμμετριών, μια αλλαγή 1% στα συστήματα μπορεί να μειώσει την ευθραυστότητα «fragility» –ή να αυξήσει την ανθεκτικότητα «antifragility»– κατά περίπου 99%. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται μόνο πολύ λίγα βήματα για να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα και πιο ασφαλή.
Συμπερασματικά: Χρειάζεται ένα νέο πρόγραμμα καινοτομίας το οποίο θα προωθήσει σημαντικά τους διπλωματικούς και αναπτυξιακούς στόχους της Ελλάδας και της Κύπρου.
ΝΙΚΟΣ Γ. ΣΥΚΑΣ
Σύμβουλος Στρατηγικής & Καινοτομίας
Πηγή : https://analyst.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου