Η συνταξιοδοτική βόμβα

Κανένας δεν γνωρίζει πού θα φτάσει η σύνταξη στο μέλλον, αφού θα εξαρτηθεί από την εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας – η οποία, εάν συνεχιστεί η ίδια πολιτική, σε συνδυασμό με το ότι φτάνει στο τέλος της ο παγκόσμιος ανοδικός οικονομικός κύκλος, δεν φαίνεται καθόλου αισιόδοξη.

Ανάλυση 

Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ελλάδας όσον αφορά το ασφαλιστικό/συνταξιοδοτικό είναι το ότι, έχει τη χειρότερη αναλογία συνταξιούχων προς εργαζομένους – αφού το 2015 για κάθε συνταξιούχο αντιστοιχούσαν μόλις 1,35 εργαζόμενοι, κυρίως λόγω της τεράστιας ανεργίας (πηγή). Ακόμη όμως και να εργαζόταν όλο το δυναμικό της χώρας (4,76 εκ.), η αναλογία θα ήταν 1,79 – όταν στην Πορτογαλία είναι 1,86, στη Γαλλία 2,01 και στην Ισπανία 3,28. 

Για να έχουμε τώρα κάποια εικόνα, οι μέσες συντάξεις στην Ευρώπη κυμαίνονται από 250 € μηνιαία, έως 1.600 €, όπου στην Ελλάδα ήταν στα 882 € (713 € κύρια και 169 € επικουρική), στην Πορτογαλία 833 €, στην Ισπανία 1.020 €, στη Λιθουανία 242 €, στη Σλοβακία 408 €, στην Πολωνία 504 € και στη Γαλλία 1.032 € (συν από 25% έως 50% επικουρική). 

Η Ελλάδα δαπανούσε μέχρι πρόσφατα περί τα 30 δις € για συντάξεις ή το 17,4% του ΑΕΠ της. Παρά τη μείωση των συντάξεων, η συνταξιοδοτική δαπάνη δεν ακολούθησε μία ανάλογα πτωτική πορεία, ενώ ως προς το ΑΕΠ παρέμεινε υψηλή – κυρίως λόγω της κατακόρυφης πτώσης του κατά 27%, στην οποία πρέπει να προσθέσει κανείς το μέσο όρο ανάπτυξης των υπολοίπων χωρών της Ευρωζώνης κατά 10% (άρα το ΑΕΠ υστέρησε κατά 37%, αυξάνοντας σημαντικά την απόσταση από τους άλλους εταίρους μας). Η εξέλιξη της δαπάνης φαίνεται από το γράφημα που ακολουθεί (πηγή: protagon). 

Περαιτέρω, τα 2,6 εκ. συνταξιούχοι έχουν υποστεί μεγάλες μειώσεις από το 2010 έως πρόσφατα οι οποίες ήταν οι εξής (πηγή:euro2day): 

(1) Το Μάιο του 2010, πριν δηλαδή από την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου, με τον νόμο 3845 ψηφίστηκε η περικοπή των δώρων, ήτοι της 13ης και της 14ης κύριας σύνταξης καθώς και η υποκατάστασή τους με επιδόματα (800 € συνολικά, με εξαιρέσεις). Οι επικουρικές συντάξεις παρέμειναν 14. 

(2) Τον Ιούλιο του 2010, με τους νόμους 3863 και 3865, ορίζεται νέος τρόπος υπολογισμού των συντάξεων για μετά το 2015, που οδηγεί σε μικρές μειώσεις που σταδιακά γίνονται μεγάλες. Είναι η μεταρρύθμιση στην οποία «πάτησε» και το 3ο Μνημόνιο, που υπέγραψε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. 

(3) Το Σεπτέμβριο του 2011 ψηφίστηκε ο νόμος 3869, με αναδρομική εφαρμογή από τον Αύγουστο του 2010. Επέβαλε την ειδική εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων, με κλιμακωτές μειώσεις 3% για ποσά άνω των 1.400 ευρώ έως 13% για συντάξεις άνω των 3.500 ευρώ. 

(4) Το Σεπτέμβριο του 2011, ψηφίστηκε ο νόμος 3869, που εφαρμόστηκε άμεσα και προέβλεπε μειώσεις στις επικουρικές συντάξεις, κλιμακωτά, από 3% για ποσά άνω των 300 έως 10% για επικουρικές συντάξεις άνω των 650. 

(5) Τον Ιούλιο του 2011, με το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα και τους νόμους 3986 και 4002 επήλθαν νέες, μεγαλύτερες μειώσεις στις κύριες συντάξεις, αυτή τη φορά εισάγοντας ηλικιακά κριτήρια. Έτσι, όσοι συνταξιούχοι ήταν μικρότεροι των 60 ετών και λάμβαναν συντάξεις άνω των 1.700 ευρώ υπέστησαν μειώσεις από 6% έως και 10% για συντάξεις μεγαλύτερες των 3.000 ευρώ. 

(6) Τον Οκτώβριο του 2011, με εφαρμογή από τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, ψηφίστηκε ο νόμος 4024 που προέβλεπε ακόμη μεγαλύτερες μειώσεις στις κύριες συντάξεις των «νεότερων» συνταξιούχων. Έτσι, οι μικρότεροι των 55 ετών υπέστησαν 40% μείωση για ποσά άνω των 1.000 ευρώ. Οι μικρότεροι των 60 και μεγαλύτεροι των 54 υπέστησαν μείωση 20% για ποσά άνω των 1.200 ευρώ. Ο ίδιος νόμος (4024/11) επέβαλε μειώσεις και στις επικουρικές συντάξεις. Συγκεκριμένα, για τους συνταξιούχους του ETEAM προέβλεπε μείωση 30% για ποσά άνω των 150 ευρώ. Για τα υπόλοιπα επικουρικά του ιδιωτικού τομέα, οι μειώσεις ήταν 15%, ενώ για τους δημοσίους υπαλλήλους προβλέφθηκε μείωση της δεύτερης επικουρικής κατά 20%. 

(7) Το Μάρτιο του 2012, με τον νόμο 4046, αναδρομικά από τον Ιανουάριο του 2012, επιβλήθηκαν νέες μειώσεις στις κύριες συντάξεις. Συγκεκριμένα, οι συντάξεις που είχαν απομείνει υψηλές, άνω των 1.300 ευρώ, υπέστησαν μειώσεις 12%. Με τον ίδιο νόμο, μειώθηκαν εκ νέου και οι επικουρικές. Συγκεκριμένα, για ποσά άνω των 250 ευρώ, η μείωση ήταν 10%, για ποσά από 251 έως 300 ευρώ η μείωση ήταν 15% και για ποσά άνω των 300 ευρώ η μείωση ήταν 20%. 

(8) Το Νοέμβριο του 2012, με εφαρμογή από τον Ιανουάριο του 2013, ψηφίστηκε ο νόμος 4093, με νέες μειώσεις σε κύριες και επικουρικές. Συγκεκριμένα, αυτή τη φορά, η μείωση έγινε στο σύνολο των εισοδημάτων από συντάξεις (κύρια συν επικουρική). Τα ποσά από 1.000-1.500 ευρώ υπέστησαν μείωση 5%, 1.500-2.000 μείωση 10%, από 2.000-3.000 μείωση 15%, και ποσά από 3.000 ευρώ και άνω, μείωση 20%. Επίσης, καταργήθηκαν τα επιδόματα δώρων στις κύριες και τα δώρα στις επικουρικές. 

(9) Τον Ιούλιο του 2014, εφαρμόσθηκε για πρώτη φορά ο νόμος 4254/12 για το ΕΤΕΑ, που προέβλεπε τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος στις επικουρικές συντάξεις. Έτσι, όσοι είχαν ενταχθεί τότε στο υπερ-επικουρικό ταμείο υπέστησαν οριζόντιες μειώσεις της τάξης του 5,2%. 

(10) Το 2015, με βάση το 3ο Μνημόνιο (Ν. 4336/15) επέρχεται σημαντική μείωση σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, μέσω της αύξησης των εισφορών υπέρ ΕΟΠΥΥ στις κύριες και της επιβολής εισφοράς στις επικουρικές. Συγκεκριμένα, οι εισφορές αυξήθηκαν κατά 2 μονάδες (6% από 4%) επί του ποσού των κύριων συντάξεων πριν από τις περικοπές που ξεκίνησαν το 2010. Στις επικουρικές, επιβλήθηκε εισφορά 6% επί του ποσού μετά των περικοπών. Στις επικουρικές βέβαια, επιβλήθηκε εισφορά υγείας και στις περιπτώσεις δεύτερης επικουρικής καθώς και στις επικουρικές που δίνονται λόγω θανάτου (χηρείας). 

Παράλληλα, με το 3ο Μνημόνιο τέθηκαν σε εφαρμογή αλλαγές που ανατρέπουν τους σχεδιασμούς κυρίως στους νέους συνταξιούχους (αυτούς που θα συνταξιοδοτηθούν από το 2015), καθώς άλλαξε ο τρόπος υπολογισμού των παροχών, αποφασίσθηκε μεγαλύτερο πέναλτι σε όσους αποχωρούν πρόωρα, μειώθηκαν οι κατώτατες συντάξεις στα 392 € και καταργήθηκε η κρατική χρηματοδότηση για τους συνταξιοδοτούμενους πριν από τη συμπλήρωση του 67ου έτους ηλικίας. Οι σωρευτικές μειώσεις συντάξεων από το 2010 έως το 2014 ανά ταμείο φαίνονται στο επόμενο γράφημα:

Συνολικά πάντως έγιναν 23 διαφορετικές μειώσεις σε επτά χρόνια που κόστισαν περί τα 50 δις € στους συνταξιούχους (πηγή). Για την περίοδο 2018-2019 τώρα έχουμε τα εξής: (α) Περικοπή τουλάχιστον έως και 18% στις καταβαλλόμενες συντάξεις μέσω της προσωπικής διαφοράς, (β) Μείωση έως 30% στις νέες συντάξεις που εκδίδονται με βάση με το νόμο Κατρούγκαλου, (γ) Περιορισμός του ΕΚΑΣ για πάνω από 140.000 χαμηλοσυνταξιούχους, (δ) Μείωση των νέων επικουρικών συντάξεων, (ε) Νέα μείωση στο εφάπαξ έως και 6% (στ) Πάγωμα των συντάξεων χωρίς καμία ονομαστική αύξηση. Συνολικά υπολογίζονται στο 1% του ΑΕΠ – αν και θα πρέπει να περιμένει κανείς για να το διαπιστώσει έμπρακτα. 

Περαιτέρω, το ασφαλιστικό/συνταξιοδοτικό συνιστά μεγάλο πρόβλημα για την ελληνική οικονομία – εν πρώτοις λόγω του ότι έχει καταρρεύσει. Ως αναδιανεμητικό και όχι ανταποδοτικό σύστημα, στηρίζεται στην επιδότηση του δημοσίου, παρά τις πολύ υψηλές εισφορές των εργαζομένων – όπου άλλοι παίρνουν λίγα ενώ έχουν δώσει πολλά και το αντίθετο. Στο επόμενο γράφημα φαίνεται το κόστος του συνταξιοδοτικού για το δημόσιο: 

Εν προκειμένω, οι επιχορηγήσεις των ταμείων από το δημόσιο το 2014 ήταν 12,1 δις € ή στο 6,7% του ΑΕΠ και στο 24% περίπου των φορολογικών εσόδων ύψους 51 δις € – γεγονός που οφείλεται βέβαια σε μεγάλο βαθμό στην ανεργία, αφού λείπουν μεγάλα ποσά από την πλευρά των ασφαλιστικών εισφορών.

Σε κάθε περίπτωση, κανένας δεν γνωρίζει πού θα φτάσει η σύνταξη στο μέλλον, αφού θα εξαρτηθεί από την εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας – η οποία, εάν συνεχιστεί η ίδια πολιτική, σε συνδυασμό με το ότι φτάνει στο τέλος του ο παγκόσμιος ανοδικός οικονομικός κύκλος, δεν φαίνεται καθόλου αισιόδοξη. 

Ολοκληρώνοντας, το πρόβλημα δεν λύνεται με τη συνεχή μείωση των συντάξεων, αλλά μόνο με την επιστροφή της χώρας σε πορεία ανάπτυξης και παραγωγής πλούτου – έτσι ώστε να μειωθεί κάτω του 8% η ανεργία και να αυξηθούν οι μισθοί, οπότε να έχουμε άνοδο των ασφαλιστικών εισφορών. Χρειάζεται όμως να αναλυθεί διεξοδικά η υιοθέτηση ενός ανταποδοτικού συστήματος συνταξιοδότησης – όπου ο ασφαλισμένος θα εισπράττει ως σύνταξη αυτά που πράγματι πλήρωσε, συν τους τόκους και τα επενδυτικά κέρδη.

Πηγή : https://analyst.gr