Τα πάντα στο εύθραυστο γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό περιβάλλον της περιοχής μας –από τη θωράκιση των ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου μέχρι τη βιωσιμότητα της λύσης του Κυπριακού– μπορούν να αξιολογηθούν, με μαθηματική ακρίβεια, με τη βοήθεια του μοντέλου «Antifragility» και τη θεωρία του «Μαύρου Κύκνου» που ανάπτυξε ο Καθηγητής Νασίμ Ταλέμπ, ο κορυφαίος παγκοσμίως ειδικός στο Risk Management.
Ο «Μαύρος Κύκνος» συνιστά ένα απροσδόκητο γεγονός με τεράστιο αντίκτυπο, είτε αρνητικό είτε θετικό, που μπορεί να αλλάξει δραματικά τα δεδομένα. Υπάρχουν θετικοί Μαύροι Κύκνοι (ευκαιρίες) και αρνητικοί Μαύροι Κύκνοι (με καταστροφικές συνέπειες). Μια από τις ιδιότητες του Μαύρου Κύκνου είναι η ασυμμετρία στις συνέπειες – θετικές ή αρνητικές. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Μαύρου Κύκνου είναι ο τεράστιος αντίκτυπος και οι πολύ σοβαρές συνέπειες που επιφέρει.
Πριν λίγες μέρες, τουρκικά πολεμικά πλοία παρεμπόδισαν τον πλουν του γεωτρύπανου «Σάιπεμ 12000», προς το τεμάχιο 3 της κυπριακής ΑΟΖ, προκειμένου να διενεργήσει γεώτρηση στον στόχο «Σουπιά» για λογαριασμό της ιταλικής εταιρείας «ΕΝΙ». Το συμβάν αυτό είναι ένας «Μαύρος Κύκνος».
Ο Ν. Ταλέμπ χρησιμοποιεί τον όρο «Extremistan» (Εξτρεμοχώρα) για να περιγράψει καταστάσεις ακραίων διαστάσεων που θεωρούνται αδιανόητες ακόμη και στο επίπεδο πρόβλεψης ενδεχομένων. Η Εξτρεμοχώρα εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα, ασύμμετρους κινδύνους και δραματικές, μη αναστρέψιμες συνέπειες. Η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής έχει όλα τα χαρακτηριστικά της Εξτρεμοχώρας.
Οι ενέργειες του τουρκικού στόλου στην ΑΟΖ της Κύπρου σηματοδοτούν και τη μετάβαση της αναθεωρητικής πολιτικής της Τουρκίας από την επικοινωνία στην πράξη. Η Τουρκία επιδεικνύει προκλητικά ότι είναι εκείνη που ελέγχει στρατηγικά και στρατιωτικά τις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου. Το «νέο κυπριακό πρόβλημα» αποτελεί πλέον μια ενεργό διένεξη η οποία επηρεάζει τα στρατηγικά συμφέροντα πολλών κρατών, καθώς και τα συμφέροντα πολυεθνικών κολοσσών.
Οι σχεδιασμοί και οι στοχευμένες πολιτικές της Τουρκίας για τη διεκδίκηση ενός χώρου γεωστρατηγικών συμφερόντων –του «στρατηγικού βάθους»– προαναγγέλλονται με τα θεωρητικά κείμενα και τις πολιτικές εξάρσεις/δηλώσεις του Ερντογάν. Οι στοχευμένοι χώροι είναι ταυτόχρονα και απειλούμενοι χώροι και οφείλουν οι λαοί τους να διαγιγνώσκουν αυτές τις επεκτατικές πολιτικές εγκαίρως και να προετοιμάζονται αποτρεπτικώς.
Η Τουρκία εκδηλώνει την επιθετικότητα της κατά του Ελληνισμού με αυξανόμενη ένταση στον πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό τομέα. Επιδιώκει να συρρικνώσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στο Αιγαίο, με την ανατροπή του status quo και να επιβάλει και προβάλει την κυριαρχία της στην κυπριακή ΑΟΖ.
Όπως υποδεικνύει ο Ν. Ταλέμπ, μπορούμε να έχουμε μια γενική ιδέα για το ενδεχόμενο εμφάνισης ενός Μαύρου Κύκνου, να κατανοήσουμε τη ‘δυναμική’ του φαινομένου και τις πιθανές συνέπειες και να είμαστε προετοιμασμένοι. Μπορούμε μετατρέψουμε ένα Μαύρο Κύκνο σε Γκρίζο Κύκνο.
Στο σημερινό απίστευτα ανταγωνιστικό γεωστρατηγικό περιβάλλον, η ευελιξία και η ταχύτητα έχουν τεράστια σημασία – δεν μπορείς να κινείσαι με αργούς ρυθμούς αλλά ούτε και να προσπερνάς ευκαιρίες. Η Ελλάδα και η Κύπρος πρέπει να ενεργούν προορατικά (proactively) και στη βάση της στρατηγικής αποτροπής της τούρκικης απειλής.
Η εύρεση νέων κοιτασμάτων φυσικού αερίου και η ενίσχυση της οικονομικής, διπλωματικής και στρατιωτικής αποτροπής μέσω νέων στρατηγικών συμμαχιών και συνεργασιών, θα θωρακίσουν την ΑΟΖ της Κύπρου και θα ενδυναμώσουν την Κυπριακή Δημοκρατία έναντι του ετεροβαρούς συσχετισμού δυνάμεων με την Άγκυρα.
Το στρατηγικό εργαλείο «Antifragility» που ανάπτυξε ο Ν. Ταλέμπ:
1. Προσμετρά τη μεταβλητότητα, την αστάθεια, την αβεβαιότητα, τις αλληλεξαρτήσεις, την πιθανότητα λανθασμένων προβλέψεων, τους ασύμμετρους κινδύνους και τα εκρηκτικά ρίσκα που χαρακτηρίζουν τέτοια πολύπλοκα γεωπολιτικά ζητήματα.
2. Παρέχει τη δυνατότητα επιστημονικής τεκμηρίωσης και ενίσχυσης της συνολικής βιωσιμότητας των εναλλακτικών σεναρίων και των πιθανών λύσεων σε εξαιρετικά απρόβλεπτα ή/και εύθραυστα συστήματα μέσα από: α)Τον εντοπισμό και αφαίρεση των ευθραυστοτήτων και β)την πρόσθεση στοιχείων που ενισχύουν την ανθεκτικότητα.
3. Θέτει τους κανόνες για τη μετάβαση από το εύθραυστο στο ανθεκτικό. Βοηθά τους οργανισμούς να τροποποιούν την έκθεσή τους (modify their exposure) ώστε να είναι: α)Λιγότερο εκτεθειμένοι σε αρνητικά συμβάντα που μπορεί να προκύψουν (να ελαχιστοποιούν το ρίσκο και τη ζημιά από αρνητικές ασυμμετρίες) και β)περισσότερο ανοικτοί σε θετικά συμβάντα που μπορεί να προκύψουν (να μεγιστοποιούν το όφελος από θετικές ασυμμετρίες).
Στην εποχή των ασυμμετριών, μια αλλαγή 1% στα συστήματα μπορεί να μειώσει την ευθραυστότητα «fragility» (ή να αυξήσει την ανθεκτικότητα «antifragility») κατά περίπου 99%. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται μόνο πολύ λίγα βήματα για να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα και πιο ασφαλή. Σχεδόν όλα σήμερα χαρακτηρίζονται από «winner-take-all effects» (ο νικητής τα παίρνει όλα) και περιλαμβάνουν πηγές που μπορεί να προκαλέσουν ζημιά ή να αποφέρουν οφέλη.
Η αναξιοπιστία, ο αναθεωρητισμός, η επιθετικότητα και ο επεκτατισμός της Τουρκίας θα αποτελούν μια διαρκή απειλή για τη βιωσιμότητα της λύσης του Κυπριακού – γεγονός που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στο τελικό στάδιο των διαπραγματεύσεων.
Η τουρκική πλευρά επιδιώκει μια επισφαλή συμφωνία στο Κυπριακό η οποία θα της παρέχει τη δυνατότητα να ερμηνεύει και να εφαρμόζει πρόνοιες κατά το δοκούν. Λόγω της ισχύος και του μεγέθους της η Τουρκία θα έχει το πλεονέκτημα: την ευχέρεια της επιλογής (optionality) και της προβολής του δικού της αφηγήματος το οποίο εξυπηρετεί τους στρατηγικούς της στόχους.
Η Τουρκία θέλει μια λύση την οποία θα χρησιμοποίει ως: α)Άλλοθι για να αποκτήσει το στρατηγικό έλεγχο ολόκληρης της Κύπρου παράλληλα με τη συμμετοχή της στην εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου και β)μοχλό πίεσης, σαν όπλο προς την Ελλάδα αλλά και κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Άγκυρα επιδιώκει με τη λύση του Κυπριακού πρώτο να αποκόψει ένα κρίκο της αλυσίδας των Ελληνικών νησιών, που περιβάλλουν την Τουρκία από Δυσμάς και Νότου και δεύτερο να ακυρώσει τη δυνατότητα της Ελλάδας να εκμεταλλευτεί τον υποθαλάσσιο της πλούτο που αρχίζει από την Κύπρο και φθάνει στο Αιγαίο.
Κομβικό σημείο παραμένει, φυσικά, η περιοχή του Καστελόριζου (σύμπλεγμα 13 νησίδων), που αποτελεί μόνιμο στόχο της τουρκικής διπλωματίας. Το Καστελόριζο εξασφαλίζει κοινά θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με την Κύπρο και την Αίγυπτο, επομένως αποτελεί τη βάση για οριοθέτηση της ΑΟΖ.
Το Κεφαλαίο της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της λύσης του Κυπριακού. Ακόμη και η παραμικρή ευθραυστότητα ή αρνητικό στοιχείο σε έναν από τους βασικούς πυλώνες –Εσωτερική Ασφάλεια, Εξωτερική Ασφάλεια, Ασφάλεια Εφαρμογής της λύσης, Συνταγματική Ασφάλεια– μπορεί να προκαλέσει την κατάρρευση του όλου οικοδομήματος.
Η επιστημονική τεκμηρίωση της συνολικής βιωσιμότητας της λύσης του Κυπριακού είναι εκ των ων ουκ άνευ. Η πολυπλοκότητα, η ασυμμετρία, η αβεβαιότητα, η ρευστότητα και ο παράγοντας χρόνος μπορούν να οδηγήσουν σε τεράστια σφάλματα.
Σύμφωνα με τη θεωρία του Μαύρου Κύκνου, απ’ τη μια υπερεκτιμούμε αυτά που γνωρίζουμε. Απ’ την άλλη, υποεκτιμούμε την αβεβαιότητα, και την πιθανότητα να είμαστε λανθασμένοι. Υποεκτιμούμε τα ρίσκα, δεν αξιολογούμαι σωστά τις πιθανότητες.
Στο βιβλίο τους Superforecasting: The Art and Science of Prediction, οι Καθηγητές Tetlock και Gardner παρουσιάζουν τα ευρήματα διεθνούς έρευνας, η οποία διήρκεσε είκοσι χρόνια, όπου καταδεικνύονται τα σοβαρά λάθη των πολιτικών και των ειδικών εμπειρογνωμόνων όσον αφορά στην πρόγνωση γεγονότων οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής φύσης.
Ο Νομπελίστας Daniel Kahneman στο βιβλίο του Thinking, Fast and Slow αποδίδει την αποτυχία των προβλέψεων στην τάση να υποεκτιμούμε ή να υπερεκτιμούμε τα διάφορα φαινόμενα, γεγονότα και καταστάσεις. Η λήψη αποφάσεων πρέπει να λαμβάνει υπόψη την αβεβαιότητα, την πιθανότητα λανθασμένων προβλέψεων και τον αντίκτυπο, τη σοβαρότητα των συνεπειών.
Το σύστημα «Antifragility» αποτελεί ένα διεθνώς αναγνωρισμένο, επιστημονικό εργαλείο το οποίο εφαρμόζεται εδώ και πολλά χρόνια για σκοπούς αξιολόγησης και ενίσχυσης της βιωσιμότητας/ανθεκτικότητας κρατών, συστημάτων διακυβέρνησης, επιχειρήσεων και άλλων οργανισμών.
Σύμβουλος Στρατηγικής & Καινοτομίας
Πηγή : https://analyst.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου