Η νομισματική πυραμίδα

Τα σχήματα «Ponzi» πάντοτε καταρρέουν και οι φούσκες πάντοτε σπάζουν – ενώ όσο πιο πολύ αργεί να συμβεί το νομοτελειακά αναπόφευκτο, το κραχ και το χάος που ακολουθεί, τόσο περισσότερο διογκώνεται, οπότε γίνεται καταστροφικότερο.

«Για να περιγράψει κανείς οποιαδήποτε χρηματική απάτη στηρίζεται σε μία πυραμίδα επενδυτών, το παράνομο σχήμα δηλαδή που περιλαμβάνει την πληρωμή απόδοσης σε παλαιότερους επενδυτές από τα χρήματα που πληρώνουν οι νεότεροι, αντί από τα καθαρά κέρδη που θα προέρχονταν από πραγματικές πωλήσεις, χρησιμοποιεί το όρο «σχήμα Πόντσι» – από το όνομα του Ιταλού απατεώνα που χρησιμοποίησε πρώτος τη συγκεκριμένη μέθοδο, για να κλέψει τα χρήματα αυτών που του τα εμπιστεύονταν.

Η βασική ιδέα του σχήματος είναι το ότι παίρνει ο Χ απατεώνας χρήματα από το άτομο Α, υποσχόμενος πως θα του δώσει υψηλό τόκο. Στη συνέχεια παίρνει ο Χ χρήματα από ένα άλλο άτομο Β, με την ίδια υπόσχεση – δίνοντας μέρος τους στο άτομο Α, ως τον υψηλό τόκο που είχε υποσχεθεί. Ακολουθεί ένα άτομο Γ από το οποίο πληρώνεται το Β, ένα άτομο Δ από το οποίο πληρώνεται το Γ κοκ. – έως ότου δεν βρίσκεται πια άλλο καινούργιο άτομο για να πληρώσει το παλαιότερο, οπότε η πυραμίδα καταρρέει.

Με απλά λόγια, η εξόφληση του παλαιού χρέους γίνεται μέσω της δημιουργίας νέου – γεγονός που όμως δημιουργεί μία αλυσίδα χρεών/επενδυτών, η οποία μπορεί ανά πάσα στιγμή να σπάσει, όταν δεν βρεθεί ένας καινούργιος κρίκος. Κατά κάποιον τρόπο αυτό ισχύει σήμερα για την Ελλάδα, από εκείνη τη στιγμή και μετά που δανείσθηκε χρήματα από την Τρόικα για να εξοφλήσει τις γερμανικές και γαλλικές κυρίως τράπεζες – καθώς επίσης για πολλές άλλες χώρες που ουσιαστικά χρεώνονται, μόνο και μόνο για να πληρώνουν τα προηγούμενα χρέη τους«.

Ανάλυση

Υπάρχουν σήμερα αρκετές μεγάλες και μικρότερες κεντρικές τράπεζες, όπως η Fed, η ΕΚΤ, η Τράπεζα της Αγγλίας, η αντίστοιχη της Ιαπωνίας, της Κίνας, της Ελβετίας κοκ., οι οποίες απασχολούνται πολύ σοβαρά με τις συνέπειες των πράξεων πολυάριθμων επιγόνων του θρυλικοί Ιταλού απατεώνα – οι οποίοι, κερδοσκοπώντας, δημιούργησαν ολόκληρα βουνά χρεών με χρηματοπιστωτικά τεχνάσματα, κυρίως για να εξοφλούνται τα προηγούμενα.

Εν τούτοις, το γεγονός αυτό δεν πρέπει να μας εμποδίσει να διακρίνουμε πως μεταξύ του Ιταλού και των σημερινών κεντρικών τραπεζιτών υπάρχει μία σημαντική διαφορά, όσον αφορά τη θεωρία και την πράξη της νομισματικής πολιτικής – η οποία δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη.

Η διαφορά αυτή είναι το ότι, δεν υπάρχουν όρια στην εύρεση νέων χρημάτων εκ μέρους των κεντρικών τραπεζών, αφού τα εκτυπώνουν οι ίδιες σε όποιες ποσότητες θέλουν – με αποτέλεσμα όμως να δημιουργούνται μεγάλες φούσκες εκεί που τα χρήματα αυτά εισρέουν, όπως σήμερα στα χρηματιστήρια. Κάτι ανάλογο συμβαίνει επίσης με τις εμπορικές τράπεζες, οι οποίες δημιουργούν χρήματα από το πουθενά, μέσω της παροχής δανείων – ενώ είναι υπεύθυνες σχεδόν για το 90% των νέων χρημάτων που κυκλοφορούν.

Περαιτέρω, ο μεγάλος οικονομολόγος Paul Samuelson ήταν ο πρώτος που υπέδειξε πως οι υπερβολές (φούσκες), κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, μπορεί να έχουν θετικά επακόλουθα στην Οικονομία – όπως την άνοδο του ΑΕΠ, μέσω της αύξησης της κατανάλωσης που γίνεται εφικτή με την παροχή δανείων. Εκτός αυτού έγινε φανερό το ότι, στις πλήρως ανταγωνιστικές οικονομίες της ελεύθερης αγοράς ακόμη και τα αντικείμενα (εμπορεύματα, υπηρεσίες) χωρίς εγγενή αξία, τα άχρηστα και μη παραγωγικά δηλαδή, μπορούν να έχουν μία θετική τιμή.

Στα πλαίσια αυτά, εκείνο το κυρίαρχο προϊόν που δεν έχει καμία εγγενή αξία, αλλά μία πολύ θετική τιμή, είναι τα γνωστά μας «Fiat money» – όπως το ευρώ, το δολάριο, το γεν κοκ. Όλα εκείνα τα χαρτονομίσματα δηλαδή που δεν έχουν κανένα απολύτως αντίκρισμα, μετά την έξοδο από τον κανόνα του χρυσού το 1971 – όπου όλα τα χρήματα είχαν αντίκρισμα σε δολάρια και τα δολάρια σε χρυσό. Ως εκ τούτου, τα χρήματα είναι εκείνα τα περιουσιακά στοιχεία που αποτελούν τη μεγαλύτερη φούσκα όλων των εποχών.

Συνεχίζοντας, μετά το σπάσιμο της φούσκας το 2008, η δημιουργία χρημάτων από το πουθενά εκ μέρους των εμπορικών τραπεζών σταμάτησε απότομα – με αποτέλεσμα να προκληθούν μεγάλα προβλήματα στην πραγματική οικονομία, στην οποία κατευθύνονταν σε μεγάλο βαθμό. Εύλογα λοιπόν ακολούθησε η ύφεση, οι χρεοκοπίες κρατών και επιχειρήσεων, η ανεργία κοκ. – οπότε οι κεντρικές τράπεζες επέλεξαν να παρέμβουν, για να καλύψουν το κενό.

Έτσι ξεκίνησε το μεγαλύτερο νομισματικό πείραμα όλων των εποχών – με αφετηρία τη Fed, η οποία το Νοέμβριο του 2008 λανσάρισε το πρώτο πακέτο ποσοτικής διευκόλυνσης (QE), αγοράζοντας ομόλογα. Με αυτήν την ένεση ρευστότητας, η αμερικανική κεντρική τράπεζα ήθελε να τονώσει την πραγματική οικονομία – ενώ το 2010, καθώς επίσης το 2012, αποφάσισε δύο ακόμη νέα πακέτα.

Τα «ψώνια» τώρα της Fed άφησαν ανεξίτηλα τα ίχνη τους στην αγορά των αμερικανικών ομολόγων – αφού σήμερα έχει στην ιδιοκτησία της το 20% των συνολικών χρεωστικών τίτλων που εκδίδει το κράτος για τη χρηματοδότηση του (κόκκινη καμπύλη στο γράφημα που ακολουθεί), έχοντας διπλασιαστεί σε σχέση με την εποχή προ της κρίσης.

Επεξήγηση γραφήματος: Τα κρατικά ομόλογα που έχουν στην ιδιοκτησία τους οι κεντρικές τράπεζες, ως ποσοστό επί του ανεξόφλητου χρέους των κρατών τους.

Περαιτέρω, η Fed σταμάτησε μεν το πρόγραμμα στήριξης της αμερικανικής οικονομίας τον Οκτώβρη του 2015, χωρίς όμως να καταφέρει να το αποσύρει – ενώ η πρώτη προσπάθεια της να αυξήσει τα επιτόκια το Δεκέμβρη του 2015, μετά από συνεχείς αναβολές και καθυστερήσεις, ήταν η μοναδική, έχοντας έκτοτε δειλιάσει να το επαναλάβει.

Σε αντίθεση τώρα με τη Fed η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας συνεχίζει να αγοράζει ομόλογα του δημοσίου της, έχοντας πλέον στην ιδιοκτησία της άνω του 30% των συνολικών – με αυξητική τάση (μπλε καμπύλη στο γράφημα). Σύμφωνα δε με τις εκτιμήσεις που υπάρχουν, σε 4 περίπου έτη θα κατέχει το 60% των κρατικών ομολόγων της Ιαπωνίας, η οποία είναι η χώρα με το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος στον πλανήτη.

Πολύ αργότερα ακολούθησε η ΕΚΤ, η οποία αγοράζει από το Μάρτιο του 2015 ομόλογα των κρατών της Ευρωζώνης – όπως φαίνεται από τη γκρίζα καμπύλη στο γράφημα. Ο όγκος των αγορών της έχει καθοριστεί στα 80 δις € μηνιαία, όπου όμως οι τίτλοι που είναι σε θέση να αγοράζει, με τις προϋποθέσεις που έχει θέσει, τελειώνουν – με αποτέλεσμα να περιμένουν αρκετοί ότι, ο διοικητής της θα χαλαρώσει σύντομα τους όρους.

Οι υπόλοιπες μεγάλες κεντρικές τράπεζες, η βρετανική πρόσφατα, ακολουθούν τον ίδιο δρόμο για την καταπολέμηση της κρίσης – παρά το ότι έχει διαπιστωθεί πως τα νέα χρήματα από το πουθενά δεν οδηγούνται στην πραγματική οικονομία αλλά, κυρίως, στα χρηματιστήρια και στην αγορά ακινήτων.

Ως εκ τούτου, η παγκόσμια ύφεση έχει ελάχιστα καταπολεμηθεί, το παγκόσμιο χρέος συνεχίζει να κλιμακώνεται (έχει αυξηθεί πάνω από 60 τρις $ μετά το 2008), ενώ έχουν δημιουργηθεί τεράστιες φούσκες – στα χρηματιστήρια (μετοχές, ομόλογα κοκ.) και στα ακίνητα (άρθρο), κυρίως όμως στα χωρίς αντίκρισμα χρήματα (Fiat money), τα οποία αντί να υποτιμούνται λόγω της έκδοσης νέων σε τεράστιες ποσότητες (δολάριο, γεν κλπ.), παραδόξως ανατιμώνται!

Με τον τρόπο αυτό έχει δυστυχώς καταλυθεί η μοναδική θετική πλευρά της δημιουργίας υπερβολών (φούσκες) – σύμφωνα με την οποία, με την κατάρρευση τους, μπορούν να βοηθήσουν στην ορθολογική λύση του προβλήματος της «δυναμικής αναποτελεσματικότητας» (J. Tirole, νόμπελ οικονομίας το 2014).

Ειδικότερα, η «δυναμική αναποτελεσματικότητα» δημιουργείται τότε μόνο, όταν έχουν συγκεντρωθεί πάρα πολλά κεφάλαια – με αποτέλεσμα οι εφικτές αποδόσεις τους για να διατηρηθούν, να μην είναι πλέον αρκετές. Η συγκεκριμένη μη παραγωγική υπερβάλλουσα ποσότητα κεφαλαίων, αποτελεί την άμεση συνέπεια της υπερβολικής χρήσης των χρημάτων, ως μέσο διατήρησης της περιουσιακής αξίας των ιδιοκτητών τους – με την έννοια πως προτιμούν τις χωρίς ρίσκο αποταμιεύσεις (μερίσματα κλπ.), από τις επενδύσεις με ρίσκο στην πραγματική οικονομία.

Εν προκειμένω οι χρηματοπιστωτικές φούσκες, επειδή κάποια στιγμή σπάζουν, εμποδίζουν τη μείωση του κεφαλαίου ως συντελεστή παραγωγής, μέσω της υπερβολικής συσσώρευσης του στις τράπεζες – οπότε συμβάλουν με την κατάρρευση τους στην ευημερία των ανθρώπων, αφού παύουν να συγκεντρώνονται στις τράπεζες χωρίς να παράγουν τίποτα.

Επίλογος

Συνοψίζοντας, λόγω της παρεμβατικότητας των κεντρικών τραπεζών, έχουν δημιουργηθεί πάρα πολλές φούσκες σε όλους τους μη παραγωγικούς τομείς, χωρίς να εξαιρούνται τα χρήματα – φούσκες που διατηρούνται ανέπαφες με τη βοήθεια των κεντρικών τραπεζών που, στην προκειμένη περίπτωση, ενεργούν όπως ο Ιταλός απατεώνας, προσφέροντας στους νέους επενδυτές τα χρήματα των παλαιοτέρων.

Έτσι έχει δημιουργηθεί μία τεράστια πυραμίδα Ponzi στον πλανήτη, το μέγεθος της οποίας αυξάνεται διαρκώς – ενώ όλοι όσοι προβλέπουν πως θα ακολουθήσει κραχ και χάος (ανάλυση) αντιμετωπίζονται ειρωνικά επειδή, παρά τις προειδοποιήσεις τους, δεν συμβαίνει απολύτως τίποτα.

Ακόμη χειρότερα, οι χρηματιστηριακοί δείκτες καταρρίπτουν το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, ενώ νομίσματα όπως το δολάριο και το γεν ανατιμώνται, παρά τα τρομακτικά προβλήματα των οικονομιών τους (δίδυμα ελλείμματα, χρέη κοκ.) – γεγονότα που δημιουργούν την εντύπωση πως οι θεμελιώδεις οικονομικοί κανόνες έχουν πάψει να ισχύουν, ενώ όλοι όσοι συνεχίζουν να προβλέπουν ένα επερχόμενο κραχ, είναι εκτός τόπου και χρόνου.

Εν τούτοις, οι συνεχείς αυτές προειδοποιήσεις και διαψεύσεις είναι εκείνες που αυξάνουν το μέγεθος της φούσκας επικίνδυνα – όπως έχει διαπιστωθεί πρόσφατα από το BREXIT, όπου δεν συνέβη τίποτα όταν τελικά αποφασίσθηκε, από τα προβλήματα των χρεοκοπημένων ιταλικών τραπεζών που δεν είχαν επακόλουθα, από τα αντίστοιχα του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος που δεν επηρέασαν τους δείκτες κοκ.

Όμως, οι πυραμίδες Ponzi πάντοτε καταρρέουν και οι φούσκες πάντοτε σπάζουν – ενώ όσο πιο πολύ αργεί να συμβεί το νομοτελειακά αναπόφευκτο, τόσο περισσότερο διογκώνεται και γίνεται καταστροφικότερο. Στα πλαίσια αυτά το να αρνείται κανείς τους νόμους της φύσης, πιστεύοντας πως αυτή τη φορά οι κεντρικές τράπεζες έχουν βρει τον τρόπο να καταργήσουν τη βαρύτητα, είναι μάλλον υπερβολικά αισιόδοξο – ενώ οι υπερβολές πάντοτε τιμωρούνται πολύ αυστηρά.

Πηγή : http://www.analyst.gr