Του ΠΑΝΟΥ ΜΗΤΡΟΝΙΚΑ
Πρόσφατα ένα άρθρο του Θάνου Τζήμερου με τίτλο «Πολυπολιτισμικότητα και άλλα Παραμύθια» [1] προκάλεσε πολλές αντιδράσεις στα κοινωνικά δίκτυα και τα ΜΜΕ σχετικά με το κατά πόσον ο συγγραφέας ήταν υπέρ το δέον σκληρός απέναντι στο Ισλάμ και κατά πόσον οι απόψεις του αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα.
Πρόσφατα ένα άρθρο του Θάνου Τζήμερου με τίτλο «Πολυπολιτισμικότητα και άλλα Παραμύθια» [1] προκάλεσε πολλές αντιδράσεις στα κοινωνικά δίκτυα και τα ΜΜΕ σχετικά με το κατά πόσον ο συγγραφέας ήταν υπέρ το δέον σκληρός απέναντι στο Ισλάμ και κατά πόσον οι απόψεις του αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα.
Σε παλαιότερο άρθρο μου με τίτλο «Πολυπολιτισμικές κοινωνίες και η περίπτωση της Τουρκίας» [2] είχα αναλύσει το θέμα των «πολυπολιτισμικών κοινωνιών», όμως με αφορμή το άρθρο του κ. Τζήμερου, με το οποίο προφανέστατα συμφωνώ, θεωρώ σημαντικό το να δώσουμε λίγο περισσότερο χώρο σε αυτό το πολύ μεγάλο και σημαντικό θέμα, που από τις αντιδράσεις δείχνει ότι χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση και διευκρίνηση.
Το θέμα του τι είναι το Ισλάμ, γιατί είναι τόσο ελκυστικό σε μεγάλη μερίδα Μουσουλμάνων που ζουν ήδη στην Δύση, και μπορεί να είναι μέρος μιας γενικότερης «πολυπολιτισμικής» (ή ορθότερα πολυφυλετικής) κοινότητας;
Τι είναι το Ισλάμ;
Αν μπορούσε κάποιος να δώσει έναν σύντομο και επιστημονικά ακριβή ορισμό για το Ισλάμ τότε αυτός είναι:
«Το Ισλάμ είναι ένα πολιτικό σύστημα φτιαγμένο για να ορίζει τις συμπεριφορές ανθρώπων μέσα σε μια κοινωνία, πάνω σε συγκεκριμένους, πολύ σαφείς και ανελαστικούς άξονες. Ο θρησκευτικός του χαρακτήρας είναι πολύ περιορισμένος και υπάρχει απλά και μόνο για να δικαιολογεί ή να προβάλει τον πολιτικό του χαρακτήρα.»
Το παραπάνω είναι προφανές αν κάποιος μελετήσει το δόγμα και τα κείμενα του τα οποία είναι το Κοράνι, η Σoύρα (βιογραφία του Μωάμεθ) και τα Χαντίθ (σειρά από ιστορίες, γράμματα, μύθους, και άλλα έγγραφα γύρω από την ζωή του Μωάμεθ).
Οι περισσότεροι θεωρούν ότι το Ισλάμ περιορίζεται στο τι λέει το Κοράνι όμως αυτό δεν είναι αληθές, γιατί μέσα στο Κοράνι (στο οποίο υπάρχει μεν διάχυτο το θρησκευτικό στοιχείο αλλά και πολλές κοινωνικοπολιτικές παράμετροι), δεν υπάρχει καμιά αναφορά για τους 5 πυλώνες που καθορίζουν την ζωή του καλού Μουσουλμάνου. Αντιθέτως υπάρχουν πάνω από 90 αναφορές σχετικά με το ότι ο καλός Μουσουλμάνος πρέπει να μιμηθεί πιστά τον Προφήτη (τον Μωάμεθ) πράγμα που παραπέμπει ουσιαστικά στα άλλα δύο μεγαλύτερα κείμενα που χειρίζονται το θέμα της ζωής του.
Το Ισλάμ σε αριθμούς βάση των γραπτών ιερών κειμένων του είναι 14% Αλλάχ και 86% Μωάμεθ. 14% Θρησκεία, και 86% πολιτικό σύστημα και τρόπος ζωής. Και είναι έτσι για 1.400 χρόνια τώρα ενώ απαγορεύεται δια απαγχονισμού το να το αλλάξει κάποιος.
Το Ισλάμ γεννήθηκε στην Αραβική Μέση Ανατολή αλλά όχι σε κάποιο μέρος της όπως η Αίγυπτος, η Παλαιστίνη, ή η Συρία που είχαν πολύ ισχυρές Ελληνικές επιρροές και δεν θα αποτελούσε έκπληξη η δημιουργία μας νέας θρησκείας. Γεννήθηκε στην πιο άγρια και οπισθοδρομική περιοχή της Αραβικής χερσονήσου, σε μια περιοχή που κυριαρχούσαν οι φυλές και οι φατρίες και στις οποίες η μόνη πίστη κάποιου ήταν προς την ομάδα στην οποία ανήκει.
Το άτομο και η ανθρώπινη ζωή δεν είχαν καμιά αξία παρά μόνο την υποχρέωση να υπηρετούν την φυλή, μέσω της υποστήριξης της οποίας ήταν και ο μόνος δρόμος για να επιβιώσει κάποιος. Δεν υπήρχε εμπιστοσύνη, ούτε δίκαιο και ο μόνος ανασταλτικός παράγοντας για τις εχθροπραξίες ήταν ο φόβος εκδίκησης από την φυλή και οι βεντέτες.
Το Ισλάμ του Μωάμεθ ήρθε σε αυτόν τον κόσμο προσφέροντας μια νέα ταυτότητα για τους Άραβες σαν Μουσουλμάνους, μια ταυτότητα που καταργούσε την υπάρχουσα κοινωνική διάρθρωση και στην οποία όλοι είναι ίσοι ανεξάρτητα προέλευσης και τάξης. Υποσχέθηκε την ένωση τους πάνω από φυλές, κάστες και φατρίες, μια ένωση πραγματικών πιστών σε μια μονάδα (την «Ούμα») μέσω της υποταγής στον Αλλάχ και την ευλαβική προσήλωση στους κανόνες και τρόπους του ενός και μοναδικού προφήτη, του Μωάμεθ.
Πέραν του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο γεννήθηκε το Ισλάμ, ένα βασικό χαρακτηριστικό του δόγματος του που αποτελεί παράγοντα σύγχυσης για εμάς τους Δυτικούς, αλλά είναι βασικό να κατανοήσουμε, είναι η εγγενής δυαδικότητα και αντίφαση που παρουσιάζει το Κοράνι, η οποία δίνει και χώρο σε όρους όπως «ακραίο» και «μετριοπαθές» Ισλάμ.
Αυτό ισχύει γιατί στην πράξη το Κοράνι αποτελείται από δυο διαφορετικά τμήματα, το αρχικό της Μέκκας που ο Μωάμεθ ήταν ακόμα στην αρχή της διδασκαλίας του, αδύναμος και πολύ διαλλακτικός με τους γύρω του, και το μετέπειτα της Μεδίνας όπου ο Μωάμεθ μεταμορφώθηκε σε πολέμαρχο, απέκτησε δύναμη και επέβαλε την πίστη με το σπαθί.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της δυαδικότητας και αντίφασης που συναντάμε στο Ισλάμ είναι οι παρακάτω στοίχοι από το ίδιο το Κοράνι:
109:1 (Τμήμα Μέκκας) «Έχεις την θρησκεία σου και εγώ έχω την δική μου»
8:12 (Τμήμα Μεδίνας) «Θα σπείρω τον τρόμο στις καρδιές των απίστων (Kafir), θα κόψω τα κεφάλια τους, θα κόψω τις άκρες των δακτύλων τους»
Τα δύο αυτά εδάφια είναι προφανέστατα ασύμβατα μεταξύ τους και αδύνατο να συνυπάρχουν αρμονικά στο ίδιο ιερό κείμενο που αποτελεί άξονα του δόγματος. Ποιο είναι το σωστό; Τι θέλει ο Αλλάχ; Τι ήθελε να πει ο… ποιητής;
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, το ίδιο το Κοράνι που αποτελεί τον απόλυτο κανόνα, ορίζει το πώς πρέπει να το ερμηνεύει αυτός που το διαβάζει, μέσω της «κατάργησης» (Abrogation). Η κατάργηση ορίζει ότι όταν δύο στοίχοι είναι αντικρουόμενοι, τότε ισχύ έχει ο πιο πρόσφατος (αυτός δηλαδή της Μεδίνας) έναντι του παλαιού (της Μέκκας).
Είναι προφανές λοιπόν, ότι δεν υπάρχουν δύο Ισλάμ αλλά μόνο ένα, και δεν είναι καθόλου μετριοπαθές. Προσοχή, μιλάμε για το Ισλάμ σαν δόγμα, όχι για τους Μουσουλμάνους σαν άτομα που μπορούν φυσικά να ασπάζονται ή όχι την ίδια την πίστη τους σε διαφορετικό βαθμό (και κρίνονται για αυτό από όσους αποκαλούμε «φανατικούς» αλλά στην ουσία είναι απλά οι σωστοί «ορθόδοξοι» Μουσουλμάνοι που ακολουθούν τα διδάγματα του Προφήτη κατά γράμμα όπως ορίζει το Κοράνι).
Η ιστορία του ίδιου του Ισλάμ επίσης μας δείχνει και ποιο τμήμα του Κορανίου είχε και πραγματικά απήχηση στους Άραβες. Στα 13 χρόνια της διδασκαλίας στην Μέκκα ο Μωάμεθ κατάφερε να έχει 150 πιστούς. Στα επόμενα 10 χρόνια της Μεδίνας με το σπαθί και μάχες κάθε 6 βδομάδες κατά μέσο όρο, κατέκτησε όλη σχεδόν την Αραβική χερσόνησο και το Ισλάμ έφτασε τους 100.000 πιστούς.
Ο τρόμος λοιπόν τρέφει το Ισλάμ, όχι η αγάπη και η ανοχή. Και αυτό ισχύει για όλες τις μορφές του μιας και οι δύο κύριες τάσεις του (Σουνίτες και Σιίτες) δεν έχουν διαφορές στο δόγμα, αλλά μόνο σε διαδικαστικής και κληρονομικής φύσης θέματα (ποιος έπρεπε να είναι ο διάδοχος του Μωάμεθ, πόση προίκα έπρεπε να πάρει η κόρη του, κ.λπ.) που μπροστά τους οι διαφορές των Χριστιανικών εκκλησιών φαντάζουν φιλοσοφία υψηλότατου επιπέδου.
Το Ισλάμ σήμερα
Αυτό που πρότεινε στους Άραβες ο Μωάμεθ τον 7ο αιώνα μ.χ. δεν ήταν άλλο από την υπόσχεση που δίνουν όλοι οι ηγέτες οργανώσεων που βασίζονται στην πίστη για μια νέα τάξη πραγμάτων. Η υπόσχεση αυτή ασκεί πολύ ισχυρή έλξη απέναντι σε όλους τους δυσαρεστημένους που ψάχνουν μια νέα ταυτότητα και ένα υψηλότερο ιδανικό. Η θρησκευτική χροιά υπήρχε μόνο και μόνο για να δώσει την απαραίτητη «μαγεία» που χρειάζεται μια πίστη για να ευδοκιμήσει, να είναι δυνατή και να δικαιολογεί μερικές φορές τα αδικαιολόγητα.
Σήμερα για εμάς τους Δυτικούς η απήχηση σε ένα τέτοιο κάλεσμα θα προκαλούσε στους περισσότερους σκεπτικισμό και ίσως γέλιο, αλλά βλέποντας την οποιαδήποτε Αραβική χώρα παρατηρούμε ότι οι ίδιες συνθήκες που επικρατούσαν στον κόσμο του Μωάμεθ δεν έχουν αλλάξει και πολύ για αυτές τις χώρες και στις μέρες μας. Οι κυβερνήσεις τους είναι οικογενειακές ή βασίζονται σε συγκεκριμένες φυλές και κάστες, ενώ οι κρατικές δομές και οι ένοπλες δυνάμεις τους στελεχώνονται σχεδόν αποκλειστικά από τους γιούς και τους συγγενείς αυτών των οικογενειών και όσων έχουν ισχυρούς δεσμούς με αυτές.
Κάτω από τους δυτικοποιημένους τίτλους πρωθυπουργών και προέδρων βλέπουμε τις παλιές φυλές και φατρίες να διοικούν αυτές τις χώρες με τον ίδιο τρόπο που έκαναν και 1400 χρόνια πριν το Ισλάμ τις βάλει σε δεύτερη μοίρα και ορίσει τα Χαλιφάτα. Για να διοικήσει ή και απλά να επιβιώσει κάποιος σε ένα τέτοιο περιβάλλον πρέπει να έχει την εύνοια τους. Για να την αποκτήσει πρέπει να ανταλλάξει χάρες.
Και έτσι επικρατεί διαχρονικά ο νεποτισμός, η διαφθορά και η κακή κρατική λειτουργία, όπως θα περίμενε κανείς και από ηγεσίες των οποίων η μόνη αξία είναι η πίστη στη φυλή και τίποτε άλλο (ΟΚ, αν θυμίζει και λίγο Ελλάδα σε μερικούς βάζοντας την λέξη κόμμα και οικογένεια έναντι της φυλής, τότε ας το δούμε και σαν τροφή για σκέψη σχετικά με την δική μας κατάσταση και το γιατί φαινόμενα όπως η ΧΑ έχουν τόσο μεγάλη απήχηση).
Σε αυτή λοιπόν την περιοχή έρχονται ξανά οι Ισλαμιστές τα τελευταία χρόνια να επαναφέρουν το μήνυμα του Μωάμεθ ότι μπορούν να ανατρέψουν όλη αυτή την διαφθορά και να ενώσουν τους πάντες κάτω από μια νέα ταυτότητα, αυτή του Ισλάμ.
Υπόσχονται «θεϊκή» δικαιοσύνη μέσω της Σαρίας, αδιάφθορες διοικήσεις από πραγματικούς πιστούς οι οποίες δεν θα είναι πια μαριονέτες στα χέρια των πλούσιων, των απίστων και των δυνατών. Και αν ζεις σε μια πόλη σαν το Κάιρο, το Ισλαμαμπάντ, ή τη Μοσούλη με ανύπαρκτες κρατικές δομές, διεφθαρμένους νόμους και διοίκηση, και έχεις μεγαλώσει με τα διδάγματα του Ισλάμ δεν μοιάζει καθόλου κακή ιδέα αυτή η υπόσχεση ακόμα και σήμερα.
Οι Ισλαμιστές φυσικά δεν μπορούν να προσφέρουν αυτό που υπόσχονται γιατί κατά κανόνα οι ηγεσίες τους είναι και αυτές το ίδιο διεφθαρμένες όπως όλη η υπόλοιπη Μέση Ανατολή, αλλά κερδίζουν πολλά από την αγανάκτηση του κόσμου με το να διαδίδουν αυτές τις ιδέες περί αδελφότητας και ανωτερότητας των Μουσουλμάνων και ιδανικών κοινωνιών (κάτι όπως και οι Αριστεροί και οι αυτοαποκαλούμενοι Προοδευτικοί στον Δυτικό κόσμο).
Αυτό είναι και το πρόβλημα με την κάθε προσπάθεια εφαρμογής της Δημοκρατίας στον Μουσουλμανικό κόσμο. Όταν πας να επιβάλεις την Δημοκρατία πάνω από ένα σύστημα φυλών και φατριών, τότε ουσιαστικά το μόνο που κάνεις είναι το να δώσεις εκπροσώπηση στους αρχηγούς και τους αρεστούς αυτών των φυλών. Και επειδή αυτοί είναι ήδη το status quo και όλο το κράτος, η Δημοκρατία δεν μπορεί ποτέ να τους μετακινήσει από τις θέσεις τους, μόνο να τους επισημοποιήσει σε αυτές.
Αυτό που κάνει όμως η Δημοκρατία σε αυτές τις χώρες είναι το να δώσει ισχύ στους Ισλαμιστές που κεφαλαιοποιούν την λαϊκή αγανάκτηση και οργή προσφέροντας την μόνη ενοποιητική ιδέα, εκεί που δεν υπάρχει καμιά άλλη εκτός ίσως από την ξενοφοβία και την έλλειψη ανεκτικότητας για οτιδήποτε εκτός του συνηθισμένου.
Αυτό έγινε και στην Γάζα όταν στις πρώτες Δημοκρατικές εκλογές ο λαός εξέλεξε πανηγυρικά την Χαμάς (η οποία φυσικά μετά κατήργησε σιωπηλά τις εκλογές μιας και ήταν προφανώς θέλημα Θεού να κυβερνά αυτή από εδώ και πέρα). Το ίδιο έγινε και στην Αίγυπτο με την άνοδο στην εξουσία δημοκρατικά της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Παρότι κάποιοι λίγοι Άραβες πειραματίστηκαν με τον εθνικισμό και τον παναραβισμό (Μπααθισμός) οι προσπάθειες αυτές απέτυχαν επίσης να φέρουν κάποια σημαντικότερη αλλαγή πλην της ισορροπίας ανάμεσα στις φυλές, και αυτό γιατί δεν υπάρχει πραγματική εθνική ταυτότητα για όλα αυτά τα Αραβικά κράτη που βλέπουμε σήμερα. Είναι όλα τους αποτέλεσμα αυθαίρετων διαχωρισμών από τους Άγγλους και Γάλλους αποικιοκράτες των αρχών του 20ου αιώνα ή βίαιων αποσχίσεων όπως το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές και οι ίδιοι οι κάτοικοι τους το γνωρίζουν πολύ καλά. Αυτή είναι η πραγματικότητα τους.
Οι Ισλαμιστές της Δύσης
Βλέποντας όμως τον μεγάλο αριθμό Ισλαμιστών που προέρχονται από Δυτικές χώρες (οι περισσότεροι γεννημένοι και μεγαλωμένοι στην Δύση), καθώς και το ότι ουσιαστικά ο σύγχρονος Ισλαμικός φονταμενταλισμός φαίνεται να βρήκε τους ηγέτες του εκεί, κάποιος θα μπορούσε να αναρωτηθεί γιατί όλοι αυτοί οι «δυτικοποιημένοι» Μουσουλμάνοι φτάνουν να ασπάζονται τον Ισλαμισμό και μάλιστα κατά κανόνα πιο φανατικά και από τους αδερφούς τους της Μέσης Ανατολής;
Ο λόγος είναι απλός και αφορά το ότι οι πολυφυλετικές δυτικές κοινωνίες στις οποίες καλούνται να συνυπάρχουν καθημερινά με ανθρώπους άλλων θρησκειών, ιδεών, και τρόπων ζωής είναι ακόμα πιο περίπλοκες, αντικρουόμενες και διασπασμένες και από τις δομές φυλών και καστών των Αραβικών/Μουσουλμανικών χωρών. Και αυτό είναι κάτι πολύ δύσκολο για κάποιον που έχει μεγαλώσει με τα διδάγματα και τους τρόπους του Ισλάμ.
Επιπροσθέτως, με τη συνεχή υποχωρητικότητα των δυτικών κοινωνιών με στόχο να υποστηρίξουν ισότιμα στους κόλπους τους όλο αυτό το πολύχρωμο πολιτισμικό μωσαϊκό και να δημιουργήσουν μια «πολυπολιτισμικότητα» (ό,τι και αν είναι αυτό), οι κανόνες αλλάζουν συνέχεια και γίνονται όλο και πιο ασαφείς. Αυτό μπορεί να δείχνει καλό σε εμάς τους ανεκτικούς, ανοιχτόμυαλους και λίγο αφελείς δυτικούς, όμως σε συνδυασμό με το Ισλάμ που αποτελεί την θρησκεία και τον τρόπο ζωής των Μουσουλμάνων δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα μιας και το Ισλάμ υπάρχει ακριβώς για να ακυρώνει αυτές τις διαφορές και την «κακοφωνία» των πολλών απόψεων και τρόπων ζωής σε μια ισοπεδωτική και απλουστευτική ενότητα.
Η ιδέα ότι το Ισλάμ μπορεί να συνυπάρξει αρμονικά με μια ποικιλία άλλων θρησκειών και ιδεών είναι απλά ανόητη και ανέφικτη. Το Ισλάμ φτιάχτηκε ακριβώς για να εξαφανίσει αυτή την ποικιλία και την διαφορετικότητα σαν υπέρτατο σύστημα από τον Θεό. Είναι οξύμωρο να θέλεις κάποιος να το δει σαν μέρος αυτού του μωσαϊκού που το ίδιο το Ισλάμ απεχθάνεται και έχει ως στόχο να καταστρέψει.
Η έξαρση του Ισλαμικού φονταμενταλισμού στις δυτικές κοινωνίες δεν αντιστρέφεται με περισσότερη ανεκτικότητα και «πολυπολιτισμικότητα». Αντιθέτως ο Ισλαμισμός φαίνεται να είναι η αντίδραση σε όλη αυτή την διαφορετικότητα και την «πολυπολιτισμικότητα». Ο Μουσουλμάνος που καλείται καθημερινά να ελίσσεται ανάμεσα σε ένα παράλογο για αυτόν και ιδιαίτερα πολύπλοκο σύστημα κοινωνικών κανόνων, τρέχει στο παλιό καλό Ισλάμ για να βρει ηρεμία και νόημα γιατί το Ισλάμ έχει ένα πολύ απλό και απόλυτα σαφές σύστημα κανόνων για το πώς πρέπει ο καθένας να συμπεριφέρεται.
Το Ισλάμ στα ιερά του κείμενα παρέχει κανόνες για τους άνδρες, τις γυναίκες, τους πιστούς και τους άπιστους για το σύνολο των θεμάτων. Από το πώς πρέπει να συμπεριφέρονται μέχρι και πως θα καθαρίζουν τα δόντια τους (κάτι που παραβλέπουν πολλοί είναι ότι κάπου 60% των κειμένων του Ισλάμ αφορούν τους άπιστους και το πώς πρέπει να τους αντιμετωπίζει ο καλός Μουσουλμάνος, θέμα αν μη τι άλλο καθαρά πολιτικό).
Αλλά δεν είναι αυτός ο μόνος λόγος για έναν «δυτικό» Μουσουλμάνο να τρέξει σε αυτό. Το κύριο όφελος από το Ισλάμ είναι ότι αυτόματα κάθε Μουσουλμάνος είναι ανώτερος από κάθε άλλο άπιστο. Όχι μόνο ο Μουσουλμάνος μηχανικός, γιατρός ή επιστήμονας είναι καλύτερος από τον οποιοδήποτε άπιστο συνάδελφο του αλλά κάθε Μουσουλμάνος είναι ανώτερος από κάθε άλλο άπιστο γενικά. Καλύτερος και από κάθε άλλο Μουσουλμάνο αδερφό που έχει αφήσει τον εαυτό του να «δυτικοποιηθεί» υπέρ το δέον και να ξεχάσει τον σωστό δρόμο του Προφήτη.
Έτσι ο Ισλαμιστής της Δύσης βρίσκει ένα νέο νόημα στην ζωή του και αποκτά ηρεμία, μεγάλη αυτοπεποίθηση και αυτοσεβασμό με το να αφιερώνει τον εαυτό του στο πώς θα ανατρέψει και θα κατακτήσει αυτόν τον κόσμο των απίστων φέρνοντας τον υπό την απεριόριστη δικαιοσύνη, απλότητα και σοφία του Ισλάμ.
Την ίδια στιγμή φυσικά, σε κάποιες χώρες του κόλπου όπως η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, οι φατρίες που διοικούν διεφθαρμένα και φασιστικά τον τόπο χρηματοδοτούν όλους αυτούς τους φανατικούς της Δύσης έτσι ώστε πρώτον να τους κρατάνε μακριά από τους ίδιους, και δεύτερον ώστε να μπορούν να τους χρησιμοποιήσουν κατά της Δύσης όποτε κρίνουν ότι πρέπει το Ισλάμ να βγει πάλι από το καβούκι του.
Γιατί παρότι η Δύση δείχνει να το αγνοεί επιδεικτικά, το Ισλάμ έχει έναν μόνο στόχο εδώ και 1400 χρόνια, αυτόν της παγκόσμιας απόλυτης επικράτησης έναντι όλων των άλλων… και δεν έχει παρεκκλίνει καθόλου από αυτόν, άσχετα με το αν μετά την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας βρέθηκε αδύναμο και ανίκανο να τον διεκδικήσει για έναν αιώνα (πράγμα που έχει συμβεί φυσικά και στο παρελθόν την περίοδο της Αυτοκρατορίας των Μογγόλων).
Πηγή : http://www.defence-point.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου