Πώς θα είναι η Ευρωζώνη ύστερα από 10 χρόνια

Τέσσερις κορυφαίοι οικονομολόγοι προβλέπουν το μέλλον και το ΔΝΤ προτείνει δημοσιονομική ενοποίηση.

Των Λεωνιδα Στεργιου και Κωνσταντινου Καρκαγιαννη

Η Ευρωζώνη το 2020 δεν θα μοιάζει σε τίποτα με αυτό που γνωρίζουμε σήμερα. Στην καλύτερη περίπτωση θα είναι πιο μικρή και αντιμέτωπη με σοβαρά δημογραφικά προβλήματα, ενώ στη χειρότερη θα βρίσκεται αντιμέτωπη με αλλεπάλληλες κρίσεις χρέους, πτωχεύσεις που θα την οδηγήσουν σε διάλυση. Αυτό είναι το κεντρικό συμπέρασμα τεσσάρων κορυφαίων οικονομολόγων που πήραν μέρος σε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης του think tank Centre for EuropeaReform σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης μέχρι το 2020.

Ο Πολ ντε Χράουβε, καθηγητής οικονομικών στο LondoSchool of Economics πιστεύει πως το πρόβλημα ξεκινάει από την αλόγιστη παροχή δανείων προς τις ελλειμματικές χώρες του Νότου πριν από το ξέσπασμα της κρίσης το 2009. Σήμερα, το πρόβλημα διατηρείται εξαιτίας της επιμονής των πιστωτριών χωρών του Βορρά να λάβουν στο ακέραιο τα χρήματα που έχουν δανείσει σε Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία και Ιρλανδία.

Ο γνωστός οικονομολόγος Τζορτζ Μάγκνους επισημαίνει ότι η Ευρωζώνη οδηγείται σε αδιέξοδο, καθώς η Γερμανία προσπαθεί να επιβάλει ένα οικονομικό μοντέλο το οποίο προς το παρόν λειτουργεί αποτελεσματικά μόνο για τη δική της οικονομία. Η πιο ριζοσπαστική πρόταση-πρόβλεψη προέρχεται από τον Γερμανό οικονομολόγο και σύμβουλο της Deutsche Bank Τόμας Μάιερ: Ευρωζώνη δύο ταχυτήτων με την κυκλοφορία δύο ευρώ είναι αναπόφευκτη εξέλιξη. Επανίδρυση σε σωστές βάσεις προτείνει ο οικονομολόγος Χόλγκερ Σμέντινγκ από το think tank του Berenberg στο Λονδίνο. Πιστεύει ότι η Ευρωζώνη και το ευρώ ξεκίνησαν σε λάθος βάση από την αρχή. Απαιτούνται ριζικές αναδιαρθρώσεις σε όλους τους τομείς -από το δημογραφικό μέχρι το ευρωσύστημα- προκειμένου να διασωθεί η Ευρωζώνη. Αν γίνει κάτι τέτοιο, τότε το μέλλον της θα εξασφαλιστεί από τους σημερινούς κινδύνους: τη Γαλλία και τη Βρετανία.

Βόρειοι και Νότιοι

Σύμφωνα με τον Ντε Χράουβε, το Βερολίνο και οι υπόλοιπες πιστώτριες χώρες επέβαλαν, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πολιτική λιτότητας στις χώρες του Νότου. Στόχος της πολιτικής λιτότητας είναι η επίτευξη μεγάλων πρωτογενών πλεονασμάτων από τα οποία θα αποπληρωθούν τα εξωτερικά χρέη. Ομως, τα χρέη αυτά είναι τόσο μεγάλα που απαιτούνται δεκαετίες για να αποπληρωθούν. Για παράδειγμα, η Ελλάδα θα χρειαστεί 30% αν πετύχει πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών 3% του ΑΕΠ και 22 χρόνια με πλεόνασμα 4%. Ποια οικονομία και πολιτικό σύστημα μπορεί να αντέξει τρεις δεκαετίες με λιτότητα, ύφεση, ανεργία και ένα περιβάλλον που δυνητικά αυξάνει το χρέος; Ο ίδιος δεν μπορεί να προβλέψει πότε θα χρεοκοπήσουν χώρες του Νότου όπως η Ελλάδα ή η Πορτογαλία. Ομως, πιστεύει ότι αν είναι να πτωχεύσουν, θα πρέπει να γίνει το γρηγορότερο δυνατό καθώς θα βγουν από τον φαύλο κύκλο της λιτότητας και οι πιστωτές θα αναγκαστούν να διαγράψουν μέρος των χρεών.

Ο Μάγκνους πιστεύει ότι το πρόβλημα ξεκινά από την ανεπάρκεια της Ευρωζώνης να βρει λύση στο δημογραφικό (γήρανση πληθυσμού), στην ανταγωνιστικότητα, την παραγωγικότητα και στη χρηματοδότηση της οικονομίας. Παραθέτει μεγέθη που δείχνουν ότι οι νέοι στην Ευρωζώνη θα έχουν μειωθεί κατά 1,5% μέχρι το 2020, ενώ θα περάσει στην τρίτη θέση, πίσω από την Κίνα, στην έρευνα και την ανάπτυξη μέχρι το 2030-35. Επίσης, οι μη πτυχιούχοι θα είναι πέντε φορές περισσότεροι από ό,τι στις ΗΠΑ. Ενα τέτοιο μοντέλο είναι καταδικασμένο, ισχυρίζεται ο Μάγκνους. Και το μοντέλο της Γερμανίας να εξάγει μόνο στις αναδυόμενες επίσης δεν έχει μέλλον ούτε ταιριάζει σε όλες τις οικονομίας. Για πολλούς λόγους, ένας εκ των οποίων είναι ότι δεν μπορεί όλες οι οικονομίες να είναι πλεονασματικές. Ο Μάγκνους προτείνει πολιτικές για ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης και ανάσχεση της ύφεσης, σε συνδυασμό με την τραπεζική ενοποίηση, αλλά με τρόπο που να απαιτηθούν λιγότερες ανάγκες για την ανακεφαλαιοποίηση και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των αγορών.

Δύο νομίσματα

Ο Μάγιερ πιστεύει ότι η κυκλοφορία δύο ευρώ (ένα για την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη και ένα για τον Νότο) είναι αναπόφευκτη. Η πιστωτική κρίση του 2008 αντικατέστησε τον τραπεζικό δανεισμό από τον κρατικό, με αποτέλεσμα να εκτιναχθούν ελλείμματα και χρέη, απειλώντας το «οικοδόμημα» του ευρώ που στηρίζεται στη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Επομένως, ο Νότος θα πρέπει να υιοθετήσει ένα δικό του νόμισμα και μία νομισματική πολιτική που θα διευκολύνει τη δημοσιονομική. Ετσι θα αποκατασταθεί η ανταγωνιστικότητα του Νότου και θα αμβλυνθούν οι ανισορροπίες με τον Βορρά.

Ανατρεπτικό σενάριο

Σήμερα η Ευρωζώνη είναι χωρισμένη σε δύο ομάδες: πιστωτές και δανειολήπτες. Οι πρώτοι από τη θέση του τιμωρού πιέζουν τους Νότιους για μεταρρυθμίσεις. Το αποτέλεσμα είναι οι Νότιοι να προηγούνται σε μεταρρυθμίσεις. Η μόνη που μένει πίσω είναι η Γαλλία και στη συνέχεια η Γερμανία, διότι βρίσκεται στη θέση του τιμωρού. Αν η Γαλλία προωθήσει σοβαρές μεταρρυθμίσεις χωρίς ιδιαίτερη βιασύνη, τότε μαζί με τη Βρετανία το 2020 θα έχουν εκτοπίσει τη Γερμανία από την πρώτη θέση στην τρίτη μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ολα αυτά υπό την προϋπόθεση ότι η Βρετανία θα παραμείνει στην Ε.Ε. μετά το 2017.

Ανταγωνιστικότητα

Η διαφορά ανταγωνιστικότητας και δομής των οικονομιών μεταξύ Νότου και Βορρά στην Ευρωζώνη φαίνεται στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Η Ελλάδα έχει περιορίσει σημαντικά το έλλειμμα εξαιτίας της δημοσιονομικής προσαρμογής (προκάλεσε κατακόρυφη μείωση της εγχώριας ζήτησης και, κατά συνέπεια μείωση των εισαγωγών) και όχι λόγω αντίστοιχης αύξησης της ανταγωνιστικότητας. Επίσης, στη συρρίκνωση του ελλείμματος συνέβαλε και η αύξηση του τουρισμού.

Οι παρενέργειες

Η πιστωτική κρίση αντικατέστησε την τραπεζική χρηματοδότηση με την κρατική. Τα ελλείμματα εκτινάχθηκαν και με τη σειρά του το δημόσιο χρέος των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Οι υπερχρεωμένες οικονομίες του Νότου αναδείχθηκαν οι αδύναμοι κρίκοι. Ισπανία και Πορτογαλία προσέφυγαν σε πακέτα διάσωσης τα οποία, ωστόσο, αύξησαν περισσότερο το δημόσιο χρέος, προκαλώντας έναν φαύλο κύκλο λιτότητας, ύφεσης και βιωσιμότητας του χρέους.

Κόστος εργασίας

Τα μέτρα λιτότητας για τη δημοσιονομική προσαρμογή μέσω της «εσωτερικής υποτίμησης» προκάλεσαν κατακόρυφη πτώση του εργατικού κόστους στις χώρες που προσέφυγαν στους μηχανισμούς στήριξης. Αυτό όμως δεν ήταν αρκετό να αντισταθμίσει τις απώλειες θέσεων εργασίας που προκάλεσε η ανεργία λόγω της ύφεσης. Η μελέτη του CER καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι χώρες που δέχθηκαν βοήθεια πραγματοποίησαν τις μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις.

Αντίθετη πορεία

Την περίοδο που o αδύναμος Νότος πραγματοποιούσε μεγάλη προσαρμογή του εργατικού κόστους (εσωτερική υποτίμηση), οι οικονομίες του Βορρά ακολουθούσαν αντίθετη πορεία, παρουσιάζοντας αύξηση του μισθολογικού κόστους. Για παράδειγμα, το κόστος εργασίας ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος στην Ελλάδα από το 2009 έως το 2012 μειώθηκε κατά περίπου 8%. Την ίδια χρονική περίοδο το μισθολογικό κόστος στη Γερμανία αυξήθηκε κατά περίπου 2%.

Πηγή : http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyagor_2_29/09/2013_535076