Τα πάντα γύρω μας είναι αγορά. Στην πραγματικότητα είμαστε πλέον όλοι μας, διασωληνωμένοι με τα πολύμορφα κανάλια της αγοράς, όπως ακριβώς ο κλινικά νεκρός μέσα στην εντατική. Και αυτό που κυλάει μέσα στα κανάλια και δίνει ενέργεια και ζωή είναι το χρήμα. Όσοι λοιπόν ελέγχουν τα κανάλια της αγοράς και το χρήμα είναι και οι απόλυτοι εξουσιαστές των ανθρώπων. Αυτή είναι η μόνη αλήθεια, είτε μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει.
Για σκεφτείτε λίγο. Από τη στιγμή που ξυπνάμε το πρωϊ, μέχρι το άλλο πρωϊ, τα πάντα γύρω μας, μας συνδέουν με την αγορά. Από τα εσώρουχα που φοράμε, το κρεβάτι που κοιμόμαστε, το σπίτι που μένουμε, την οδοντόβουρτσα, το νερό, το ηλεκτρικό, το φαγητό, τη μετακίνηση, τη δουλειά, τη διασκέδαση, το λουλούδι που θα χαρίσουμε κ.λ.π., δηλαδή τα πάντα είναι αντικείμενα μιας ανταλλακτικής αγοράς και υπόκεινται στους νόμους της τελευταίας. Μόνο ο αέρας που αναπνέουμε είναι εκτός αγοράς (προς το παρόν), αν και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και ο αέρας είναι αντικείμενο της αγοράς.
Αυτός είναι ο πολιτισμός μας της βιομηχανικής εποχής. Αυτή είναι η αστική κοινωνία μας. Στην προβιομηχανική εποχή, οι άνθρωποι δεν ήταν τόσο εξαρτημένοι από τους παράγοντες της αγοράς. Παλιότερα, οι άνθρωποι ήταν σε μεγάλο βαθμό παραγωγοί και καταναλωτές ταυτόχρονα. Είχαν τη δική τους γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή και με βάση τη μεγάλη οικογένεια ήταν σε σημαντικό βαθμό αυτάρκεις. Σήμερα όμως είμαστε πλήρως διασωληνωμένοι με τα κανάλια της αγοράς και πλήρως εξαρτώμενοι από τους παράγοντες (παραγωγούς και μεσάζοντες) που ρυθμίζουν τη διακίνηση αγαθών και χρήματος.
Αυτή είναι η καπιταλιστική αγορά και η ελεύθερη δράση της καθορίζει ανάλογα και τη ζωή μας. Την κατάσταση αυτή προσπάθησε να ανατρέψει ο υπαρκτός σοσιαλισμός, καταργώντας πλήρως τις έννοιες του ιδιώτη παραγωγού και του ιδιώτη μεσάζοντα, αναθέτοντας τα πάντα στο κράτος. Δεν τα κατάφερε όμως και κατέρρευσε. Τα πράγματα αυτά δεν διατάζονται. Εξελίσσονται, σύμφωνα κυρίως με την εξέλιξη της τεχνολογίας.
Η αγορά λοιπόν είναι εκείνη που καθορίζει τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς και φυσικά τους πολιτικούς θεσμούς με βάση τους οποίους λαμβάνονται οι αποφάσεις διαχείρισης της κατάστασης. Αρκετοί συμπολίτες μας, μεταξύ αυτών και ο γράφων, υποστηρίζουμε με πάθος την αλλαγή των πολιτικών θεσμών, με την αποκέντρωση της εξουσίας και τη μεταφορά της δυνατότητας λήψης των πολιτικών αποφάσεων στους πολίτες. Αντιθέτως οι παράγοντες της αγοράς, επιβάλλουν μεγαλύτερο συγκεντρωτισμό τόσο στους πολιτικούς θεσμούς όσο και στην ίδια την αγορά. Το βλέπουμε αυτό να συμβαίνει παντού, από τους κεντρικούς πολιτικούς θεσμούς, μέχρι τους θεσμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Από τους φαρμακοποιούς και λοιπούς επαγγελματίες μέχρι τους γαλατάδες και τους φουρναραίους. Τα πάντα συγκεντρώνονται σε ισχυρούς παράγοντες της αγοράς.
Σε πείσμα της συγκεντρωτικής διάθεσης των παραγόντων της αγοράς, η τεχνολογία κινείται προς αντίθετη κατεύθυνση. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, που κάποτε έφερε τη βιομηχανική εποχή και την κοινωνία της μάζας, σήμερα η κοινωνία απομαζικοποιείται. Ο άνθρωπος απομονώνεται και τείνει σε μεγαλύτερο ατομικισμό. Επικρατεί γενικότερη απάθεια για κοινές εκδηλώσεις, κοινές αγωνίες και κοινές προσπάθειες. Λογικά επομένως, θα έπρεπε και η αγορά να κινείται προς αποσυγκεντρωτικές διαδιακασίες. Αντί όμως γι’ αυτό βλέπουμε τους παράγοντες της αγοράς να προσπαθούν, τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο να υπερσυγκεντρώσουν την αγορά, χρησιμοποιώντας τους συγκεντρωτικούς πολιτικούς θεσμούς για τη λήψη των αντίστοιχων αποφάσεων. Έτσι οι διεθνείς μεγαλοπαράγοντες της αγοράς, επιτίθενται άμεσα πάνω στους πολίτες, στους οποίους αναγνωρίζουν μόνο μία ιδιότητα. Αυτή του καταναλωτή. Προς το παρόν μπορούν να το επιβάλουν αυτό εκμεταλλευόμενοι, το θεσμικό κενό που υπάρχει και την ατομική αδυναμία των απομαζικοποιημένων ανθρώπων. Χρησιμοποιούν συγκεντρωτικούς πολιτικούς θεσμούς για να κάνουν τη δουλειά τους, ενώ η κοινωνική πραγματικότητα και η ατομική διάθεση των ανθρώπων έχει αλλάξει.
Βλέπουμε λοιπόν πως, ενώ η κοινωνική πραγματικότητα έχει αλλάξει και απομαζικοποιείται, οι θεσμοί εξακολουθούν να είναι συγκεντρωτικοί. Αυτή ακριβώς η αντίφαση είναι και η αιτία της συστημικής κρίσης που εμφανίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Το φαινόμενο του καναπέ από το ένα μέρος που δεν προβάλει πολιτικές αντιστάσεις και η αλαζονεία των παραγόντων της αγοράς από το άλλο, οι οποίοι ανεμπόδιστα αρπάζουν τα πάντα, οδηγούν σε αδιέξοδο. Επομένως η πολιτική σύγκρουση που θα απασχολήσει την ανθρωπότητα στο άμεσο μέλλον, θα είναι αυτή μεταξύ της συγκέντρωσης και της αποκέντρωσης της εξουσίας.
Σε κάθε περίπτωση, την έκβαση της σύγκρουσης, θα την κρίνει στο τέλος η ίδια η πραγματική εξέλιξη της αγοράς. Αν η ανθρωπότητα βολεύεται με την υπερυσγκέντρωση της αγοράς, υπερσυγκεντρωτικοί θα είναι και οι πολιτικοί θεσμοί. Αν αντίθετα αισθάνεται να πνίγεται μέσα σε μια ασφυκτική υπερσυγκέντρωση της αγοράς, αντίστοιχα θα επηρεασθούν και οι πολιτικοί θεσμοί.
Πέτρος Χασάπης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου