Οι βραδυφλεγείς βόμβες της Τρόικα

Οι ζημίες που υπέστη η οικονομία της Πορτογαλίας από τα μνημόνια είναι πολύ μεγάλες – αν και συγκριτικά με την Ελλάδα είναι σαφώς σε καλύτερη κατάσταση, αφού η πατρίδα μας είναι η μοναδική χώρα που συνεχίζει να εφαρμόζει μία εγκληματική πολιτική που θα την οδηγήσει στον αφανισμό της ως Έθνος.

«Οι σοσιαλιστές κυβερνούν περισσότερο από ένα έτος την Πορτογαλία, με τη στήριξη των κάποτε εχθρικών αριστερών κομμάτων, τεκμηριώνοντας πως υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις στην πολιτική λιτότητας – ενώ έχουν μεταξύ άλλων πληρώσει στο ΔΝΤ 2 δις €, δύο χρόνια προτού καταστεί ληξιπρόθεσμη η απαίτηση του, εξοικονομώντας τόκους της τάξης των 80 εκ. € ετησίως.

Έχοντας καταργήσει τα νεοφιλελεύθερα προγράμματα του ΔΝΤ, δρομολογούν ήσυχα τις μεταρρυθμίσεις που θεωρούν απαραίτητες, χωρίς να συγκρούονται ανοιχτά με την Κομισιόν, όπως η Ελλάδα το 2015 – παρά το ότι αναιρούν σταδιακά τις μαζικές περικοπές μισθών και συντάξεων της προηγούμενης κυβέρνησης, η πολιτική της οποίας είχε αναγκάσει χιλιάδες Πολίτες να μεταναστεύσουν, ενώ είχε καταστήσει την υγειονομική περίθαλψη αγαθό πολυτελείας.

Με την άνοδο των χαμηλών μισθών, καθώς επίσης των συντάξεων, η ζήτηση στη χώρα κλιμακώθηκε, με αποτέλεσμα η ανάπτυξη στο τρίτο τρίμηνο του 2016 να διαμορφωθεί στο 0,8% έναντι 0,3% του μέσου όρου της Ευρωζώνης – οπότε η ανεργία μειώθηκε πάνω από δύο ποσοστιαίες μονάδες, πλησιάζοντας στο 10%. Έτσι τα έσοδα του δημοσίου αυξήθηκαν χωρίς την άνοδο των φορολογικών συντελεστών, επίσης αυτά των ασφαλιστικών ταμείων, ενώ μειώθηκαν οι δαπάνες – κάτι που βοήθησε στην πτώση του ελλείμματος του προϋπολογισμού κάτω από το 3%.

Κρίνοντας τώρα από τα παραπάνω είναι σαφές ότι η Ελλάδα, από την οποία αφαιρέθηκε τριπλάσια ζήτηση σχετικά με την Πορτογαλία, θα πρέπει να καταργήσει τα μέτρα λιτότητας σταδιακά, χωρίς να ψηφίσει κανένα καινούργιο – προτού διαλυθεί εντελώς η οικονομία της. Αρκετοί βέβαια θεωρούν ότι, το πρόβλημα της χώρας μας θα επιλυόταν ως δια μαγείας, εάν διενεργούνταν επενδύσεις – χωρίς προηγουμένως να καταργηθούν τα μνημόνια.

Προφανώς δεν γνωρίζουν ότι, (α) οι εγχώριες επενδύσεις είναι αδύνατες ακόμη και αν ήταν υγιείς οι τράπεζες όταν μειώνονται οι αποταμιεύσεις, ενώ ταυτόχρονα η Τρόικα απαιτεί ισοσκελισμένο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (άρα εγχώριες επενδύσεις ίσες με τις αποταμιεύσεις, οπότε αρνητικές) και (β) οι ξένες είναι επίσης αδύνατες, όσο δεν υπάρχει ζήτηση – η οποία θα προερχόταν μόνο από την άνοδο των εισοδημάτων των Ελλήνων.

Θα μπορούσαν φυσικά να διενεργηθούν ξένες επενδύσεις, για την κάλυψη της ζήτησης από το εξωτερικό – κάτι που όμως είναι ανέφικτο όταν όλες οι άλλες χώρες επιδιώκουν το ίδιο, προσφέροντας επί πλέον πολύ καλύτερες προϋποθέσεις στους επενδυτές, όπως χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές, πολύ λειτουργικότερο δημόσιο, μικρότερους κινδύνους κοκ. (πηγή, Μάιος 2017).

Ανάλυση

Στο πρώτο μέρος της ανάλυσης μας (πηγή), στο οποίο συγκρίναμε την Ελλάδα με την Πορτογαλία, αναφέραμε πως δεν είναι όλα ρόδινα στη χώρα αφού το δημόσιο χρέος της παραμένει πολύ υψηλό – όσο της Ελλάδας όταν οδηγήθηκε σκόπιμα στην παγίδα του ΔΝΤ. Συμπεράναμε λοιπόν πως είναι αδύνατον να μειωθεί, χωρίς την ονομαστική διαγραφή μέρους του – ενώ συμπληρώσαμε ότι, η Πορτογαλία δεν είναι καθόλου προετοιμασμένη για την επόμενη ευρωπαϊκή ή/και παγκόσμια κρίση, πόσο μάλλον σε συνδυασμό με τη μείωση των τουριστικών εσόδων της, η οποία θα συμβεί νομοτελειακά όταν επανέλθουν χώρες όπως η Τουρκία ή/και όταν βυθιστεί ο πλανήτης ξανά σε ύφεση. Θεωρήσαμε δε πως η βασική αιτία είναι η Τρόικα και τα μνημόνια που της επιβλήθηκαν στο παρελθόν – τα οποία έχουν αφήσει μεγάλες και ανοιχτές πληγές. Στα πλαίσια αυτά τα εξής:

Ο τουρισμός

Σε πλήρη αναλογία με την Ελλάδα, ο τουρισμός στην Πορτογαλία αυξήθηκε σε μεγάλο βαθμό, μεταξύ άλλων λόγω των προβλημάτων χωρών όπως η Τουρκία και η Αίγυπτος – ενώ σε ορισμένες πόλεις της, όπως στη Λισαβόνα και στο Πόρτο, η άνοδος είναι τόσο μεγάλη, ώστε να δημιουργούνται ομάδες διαμαρτυρίας εναντίον των ξένων επισκεπτών. Οι αιτίες είναι η εκτόξευση των ενοικίων στα ύψη, η υπερβολική επιβάρυνση των δημοσίων υποδομών, καθώς επίσης οι βλάβες που προκαλούνται στο περιβάλλον – κάτι που διαπιστώνεται επίσης στη χώρα μας, σε νησιά όπως η Σαντορίνη.

Ειδικότερα, η τουριστική κίνηση αυξήθηκε κατά 9% το 2017, με 20 εκ. επισκέπτες και με τζίρο της τάξης των 17 δις € (η Ελλάδα αναμένει 32 εκ. επισκέπτες το 2018 και τζίρο 15 δις €!) – ισοσκελίζοντας το ισοζύγιο της χώρας, το οποίο υποφέρει από τα εμπορικά της ελλείμματα. Με τον τρόπο αυτό όμως η Πορτογαλία θεωρείται πλέον η χώρα που είναι περισσότερο εξαρτημένη από τον τουρισμό, σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή με εξαίρεση την Ελλάδα – αφού στον τουρισμό οφείλεται το 9% του ΑΕΠ της.

Το γεγονός αυτό αποτελεί αναμφίβολα ένα μεγάλο ρίσκο για το μέλλον της, με την έννοια πως εάν μειωθούν οι τουριστικές εισροές λόγω μίας κρίσης ή αλλαγής των επιλογών των τουριστών, η οικονομία της θα καταρρεύσει απότομα και ξαφνικά – κατ’ αναλογία με το 2008 που μειώθηκαν ραγδαία οι επισκέψεις από τη Μ. Βρετανία και την Ισπανία εξαιτίας της κρίσης, με αποτέλεσμα να βυθιστεί στην ύφεση. Όπως ακριβώς συμβαίνει και στην Ελλάδα δε, οι μισθοί στον τουριστικό κλάδο είναι αρκετά χαμηλοί, με αυξημένες τις ώρες εργασίας – οπότε δεν αναμένεται καλυτέρευση της κατανάλωσης, από την ευημερία του συγκεκριμένου κλάδου. 

Η βιομηχανία 

Η βιομηχανική παραγωγή της Πορτογαλίας παρουσιάζει μία μικρή αύξηση σε σχέση με το αποκορύφωμα της κρίσης το 2012, αλλά συνεχίζει να είναι δραματικά χαμηλή – αν και πολύ υψηλότερη από ότι της Ελλάδας, όπως φαίνεται στο γράφημα που ακολουθεί. Οι μικτές επενδύσεις παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα, αφού η αύξηση τους κατά 8% οφείλεται κυρίως στο ποσοστό τους, όσον αφορά το ΑΕΠ – το οποίο ανήλθε μεν στο 16% από 15% προηγουμένως. 

Επεξήγηση γραφήματος: Εξέλιξη της βιομηχανικής παραγωγής της Πορτογαλίας
(μπλε στήλες, αριστερή κάθετος), σε σύγκριση με την Ελλάδα (διακεκομμένη
γραμμή, δεξιά κάθετος).

Αυτό που έχει όμως σημασία για τη μακροπρόθεσμη πορεία της χώρας είναι οι καθαρές επενδύσεις και όχι οι μικτές – αφού αυτές καθορίζουν την άνοδο της κεφαλαιακής βάσης. Με μικτές επενδύσεις λοιπόν της τάξης του 16%, δύσκολα παραμένει κάτι θετικό μετά την αφαίρεση των αποσβέσεων – για να αυξηθεί μακροπρόθεσμα η βιομηχανική παραγωγή.

Εκτός αυτού, κατά τη διάρκεια των ετών της κρίσης μειώθηκε σημαντικά το παραγωγικό κεφάλαιο της χώρας, λόγω των χρεοκοπιών πολλών επιχειρήσεων – κάτι που έχει μεν σταματήσει (στην Ελλάδα δυστυχώς η τραγωδία συνεχίζεται), αλλά ασφαλώς δεν αναπληρώθηκε ακόμη ούτε προβλέπεται, με αποτέλεσμα να παραμένει ο κίνδυνος της περαιτέρω αποβιομηχανοποίησης της.

Επί πλέον, σε μία μικρή χώρα που έχει ουσιαστικά αλωθεί από τις ξένες μεγάλες εταιρείες (μετά τα μνημόνια και τις ιδιωτικοποιήσεις που της επιβλήθηκαν από την Τρόικα, με τη σύμφωνη δυστυχώς γνώμη της προηγούμενης κυβέρνησης της), οι αποφάσεις τους έχουν άμεσα αποτελέσματα στην εξέλιξη της οικονομίας της. Για παράδειγμα, η μεγαλύτερη βιομηχανία στην Πορτογαλία είναι η Volkswagen – η οποία μείωσε την παραγωγή της κατά τη διάρκεια της κρίσης στα 85.000 αυτοκίνητα ετησίως, από 130.000 προηγουμένως, προφανώς για να μπορέσει η χώρα της, η Γερμανία δηλαδή, να «εκβιάσει» την πολιτική λιτότητας που της επέβαλλε. 

Με απλά λόγια, η Πορτογαλία είναι πλέον απόλυτα εξαρτημένη από τις ξένες επενδύσεις, όπως φαίνεται από τον πίνακα που ακολουθεί – όπου υπολογίζονται ως ποσοστό επί του ΑΕΠ της, στα τέλη του 2016. Λογικά λοιπόν θα μπορούσε να περιγραφεί ως καλυμμένο γερμανικό προτεκτοράτο – αφού οι γερμανικές επιχειρήσεις έχουν την ισχυρότερη παρουσία εκεί, όπως επίσης στην Ισπανία. 

Χώρα	Απ’ ευθείας ξένες επενδύσεις ως % του ΑΕΠ
Πορτογαλία	56%
Ισπανία	44%
Γαλλία	27%
Ιταλία	19%

 

Στα πλαίσια αυτά, το αυξημένο μερίδιο των ξένων επενδύσεων καθιστά τη χώρα πολύ πιο ευαίσθητη απέναντι σε κρίσεις και ειδικά σε εκβιασμούς, αφού οι σημαντικότερες αποφάσεις που αφορούν το μέλλον της λαμβάνονται σε ξένες χώρες από τις βιομηχανίες που έχουν εκεί την έδρα τους – παρά το ότι διαθέτει τη δική της βιομηχανία, η οποία δεν είναι καθόλου αμελητέα.

Εκτός αυτού τα κέρδη των αλλοδαπών εταιρειών δεν παραμένουν στην Πορτογαλία, με αποτέλεσμα να βιώνει μία συνεχή «αιμορραγία» κεφαλαίων – γεγονός που τεκμηριώνεται από το ότι, μετά το 2012 εμφανίζει συνεχώς αρνητικές ροές κεφαλαίων (ισοζύγιο πρωτογενών εσόδων), οι οποίες το 2016 ήταν -4,375 δις € και το 2017 στα -4,858 δις €, μαζί με τους τόκους των δανείων της.

Για μία μικρή οικονομία οι εκροές αυτές (δυστυχώς της Ελλάδας που είναι πια μικρότερη από την Πορτογαλία οι εκροές από την πληρωμή των τόκων είναι υψηλότερες) είναι τρομακτικές – ενώ μπορεί μεν σήμερα να ισοσκελίζονται από τα τουριστικά έσοδα και από τις απ’ ευθείας επενδύεις, αλλά εάν τυχόν η ευρωπαϊκή οικονομία βυθιστεί ξανά σε ύφεση, η χώρα δεν θα τις αντέξει.

Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και το χρέος

Το εμπορικό έλλειμμα της Πορτογαλίας είναι ύψους 13,9 δις € (21,4 δις € της Ελλάδας το 2017), το οποίο ισοσκελίζεται από τα έσοδα του τουρισμού και από τα εμβάσματα των οικονομικών μεταναστών που εγκατέλειψαν χώρα – ενώ σήμερα οι εισαγωγές αυξάνονται ξανά με μεγαλύτερο ρυθμό, από ότι οι εξαγωγές της. Επομένως η ανταγωνιστικότητα της συνεχίζει να είναι αδύναμη, οπότε προβλέπεται πως το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της θα επιδεινωθεί, όπως συμβαίνει ήδη με την Ελλάδα – παρά την πτώση των μισθών (γράφημα). 

Επεξήγηση γραφήματος: Εξέλιξη του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της
Πορτογαλίας (μπλε στήλες, αριστερή κάθετος), σε σύγκριση με την Ελλάδα
(διακεκομμένη γραμμή, δεξιά κάθετος).

Πρόβλημα αποτελεί επί πλέον το χρέος της, δημόσιο και ιδιωτικό, το οποίο φτάνει στα 338,2% του ΑΕΠ της (75,5% τα νοικοκυριά, 137,7% οι επιχειρήσεις και 125% το δημόσιο). Μέχρι στιγμής βέβαια η Πορτογαλία έχει εκμεταλλευθεί τα χαμηλά επιτόκια λόγω της στήριξης της από την ΕΚΤ και τη συμμετοχή της στο πρόγραμμα QE – επειδή μία μόνο εταιρεία αξιολόγησης, η καναδική DBRS, τη θεωρεί αξιόχρεη. Εν τούτοις, όταν η ΕΚΤ σταματήσει την ποσοτική χαλάρωση, η χώρα θα αντιμετωπίσει μεγάλα προβλήματα – ειδικά οι επιχειρήσεις της, οι οποίες είναι ουσιαστικά υπερχρεωμένες.

Σε κάθε περίπτωση, χωρίς μία ονομαστική διαγραφή μέρους των χρεών της ή μία επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής τους, αργά ή γρήγορα θα οδηγηθεί σε μεγάλα αδιέξοδα – ειδικά όταν ξεσπάσει η επόμενη κρίση.

Ως εκ τούτου, μπορεί μεν η κυβέρνηση της να προσπαθεί να εκσυγχρονίσει, καθώς επίσης να στηρίξει την οικονομία μετά την κατάργηση των μνημονίων, αλλά οι πληγές που έχει αφήσει η Τρόικα, ειδικά οι ιδιωτικοποιήσεις και η άλωση της οικονομίας της από τους ξένους πολυεθνικούς ομίλους, συνιστούν μία βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια της – η οποία θα εκραγεί όταν επιδεινωθούν ξανά οι παγκόσμιες συνθήκες, όπως συμβαίνει με όλες τις χώρες που έχουν κάποια στιγμή λεηλατηθεί από το ΔΝΤ (Αργεντινή, Βραζιλία, Τουρκία, Ν. Αφρική κλπ.).

Επίλογος

Ολοκληρώνοντας, η Πορτογαλία κατάφερε να ξεφύγει από την κρίση μετά το 2015, όταν μία έντιμη κυβέρνηση ανέλαβε τα ηνία, καταργώντας με ήπιο τρόπο τα μνημόνια και την πολιτική λιτότητας – κάτι που θα είχε συμβεί και στην Ελλάδα, εάν η χώρα μας δεν είχε προδοθεί από το κόμμα που στήριξαν οι Πολίτες, για να εφαρμόσει ακριβώς την ίδια πολιτική.

Εν τούτοις, οι ζημίες που υπέστη η οικονομία της από τα μνημόνια είναι πολύ μεγάλες, ενώ θα φανούν όταν η Ευρώπη ή ο πλανήτης βυθιστούν στην επόμενη ύφεση – αν και σε σύγκριση με την Ελλάδα είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση, αφού η πατρίδα μας είναι η μοναδική χώρα που παραμένει σκλαβωμένη στους δανειστές της, συνεχίζοντας να εφαρμόζει μία εγκληματική πολιτική που ενδεχομένως θα την οδηγήσει στον αφανισμό της ως Έθνος, εάν δεν την αλλάξει αμέσως. 

Φυσικά η Πορτογαλία έχει λύσεις στη διάθεση της, μεταξύ των οποίων η σημαντικότερη είναι η απαίτηση διαγραφής ενός μέρους του δημοσίου χρέους της – χωρίς την οποία δεν θα μπορέσει να δρομολογήσει κάτι ανάλογο με το ιδιωτικό ή/και να αυξήσει τις δημόσιες επενδύσεις για να στηρίξει τη βιομηχανία της, έτσι ώστε να μην εξαρτάται σε τόσο μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό και από τις ξένες πολυεθνικές.

Βασίλης Βιλιάρδος

Πηγή : https://analyst.gr