Ο θρησκευτικός-πετρελαϊκός πόλεμος

Οι φόβοι της Ευρώπης για τρομοκρατικές επιθέσεις, λόγω της κατάστασης στη Μέση Ανατολή κορυφώνονται, με τους κινδύνους μίας πετρελαϊκής κρίσης να αυξάνονται – η οικονομική και ενεργειακή εξάρτηση πόλετης Τουρκίας από το Ιράκ

Αρχείο – συλλογή διαχρονικών και εκπαιδευτικών αναλύσεων

«Η άποψη, σύμφωνα με την οποία η κρίση στο Ιράκ δεν έχει καμία σχέση με τη Μ. Βρετανία είναι λανθασμένη. Η δημιουργία μίας ισλαμικής κυβέρνησης στο κέντρο του Ιράκ, θα έχει σοβαρά επακόλουθα και για εμάς. Οι ισλαμιστές σχεδιάζουν να μας επιτεθούν και εδώ, στο σπίτι μας, στη Μ. Βρετανία. 

Επομένως είναι σωστό να επέμβουμε έξυπνα, υπομονετικά και σε μακροπρόθεσμη βάση. Εκτός αυτού, η κυβέρνηση θα πρέπει να επαναφέρει τη δημόσια τάξη, σταματώντας να ενισχύει τους εξτρεμιστές» (D. Cameron). 

«Δυστυχώς η Μ. Βρετανία εξάγει περισσότερους νεαρούς τζιχαντιστές, από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα – αυτό μας δείχνουν τα νούμερα. Πώς μπορούμε να πείσουμε τους νέους ανθρώπους (Άραβες) ότι ανήκουν σε αυτή τη χώρα, καθώς επίσης ότι μοιράζονται τους ίδιους στόχους με τους άλλους Βρετανούς; Αυτό είναι το χρέος μας, το οποίο οφείλουμε να εκπληρώσουμε άμεσα» (Βαρονέσα Neville-Jones, πρώην υπουργός ασφαλείας).

Άρθρο 

Οι μεγάλες οικονομικές κρίσεις, ιδίως η σημερινή, όπου ολόκληρη η Δύση είναι αθεράπευτα υπερχρεωμένη, καταλήγουν πάντοτε σε γεωπολιτικές και θρησκευτικές μεγάλες αναταράξεις, με πολεμικές αντιπαραθέσεις – όπου τα κυρίαρχα «θρησκευτικά ρεύματα» είναι ευρύτερα ο προτεσταντισμός (Γερμανία, Η.Π.Α. κλπ.), η Ορθοδοξία (Ρωσία, Ελλάδα, Ανατολική Ευρώπη), καθώς επίσης ο ισλαμισμός (Ασία, Αφρική). 

Οι ισχυρότερες δυνάμεις δε χαρακτηρίζουν ανέκαθεν ως επικίνδυνες, τρομοκρατικές ή εξτρεμιστικές, τις αδύναμες – επειδή χρησιμοποιούν «μη συμβατικά μέσα», μη έχοντας άλλα στη διάθεση τους. 

Ανεξάρτητα από αυτές τις διαπιστώσεις η Μ. Βρετανία, όπως επίσης η Γερμανία, φοβούνται τρομοκρατικές επιθέσεις εκ μέρους των ισλαμιστών στις χώρες τους – προσπαθώντας να πάρουν τα κατάλληλα μέτρα, αλλά και σκεφτόμενες να επέμβουν ενεργητικά στη Μέση Ανατολή, στα πλαίσια του ΝΑΤΟ. Την ίδια στιγμή η κατάσταση στα βόρεια σύνορα της Ευρώπης, με επίκεντρο την Ουκρανία, δεν είναι η καλύτερη – ενώ η Ρωσία δεν είναι απούσα από τις συγκρούσεις που διεξάγονται στη Συρία και στη γύρω περιοχή της. 

Από την άλλη πλευρά όλα όσα συμβαίνουν στο Ιράκ (άρθρο), απειλούν να εξελιχθούν σε μία αντιπαράθεση των δύο μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή: του Ιράν με τη Σαουδική Αραβία. 

Ειδικότερα, ο πρόεδρος του Ιράν ανακοίνωσε ότι, η χώρα του δεν θα διστάσει να προστατεύσει τις ιερές σιιτικές πόλεις της γειτονικής χώρας – ενώ έχουν συγκεντρωθεί πολυάριθμοι εθελοντές, οι οποίοι επιθυμούν «να στείλουν τους τρομοκράτες πίσω στα σπίτια τους«. 

Ο υπουργός εξωτερικών δε της Σαουδικής Αραβίας προειδοποίησε αμέσως μετά ότι, θα πρέπει να αποφευχθεί κάθε είδους ανάμιξη στα εσωτερικά του Ιράκ έξωθεν, χωρίς βέβαια να αναφερθεί συγκεκριμένα στο Ιράν. Από το θρησκευτικό και ενεργειακό χάρτη της ευρύτερης περιοχής που ακολουθεί, μπορεί να καταλάβει κανείς τι ακριβώς διαδραματίζεται – καθώς επίσης τους τεράστιους κινδύνους που ελλοχεύουν, γεωπολιτικούς και οικονομικούς, εάν η κατάσταση ξεφύγει από τον έλεγχο. 

Μ. Ανατολή – πηγές πετρελαίου και φυσικού αερίου και οι επικρατέστερες θρησκείες-κινήματα στην ευρύτερη περιοχή

Στο ίδιο το Ιράκ τώρα, η ριζοσπαστική σουνιτική ομάδα ISIS (ISIL) συνεχίζει την προέλασή της – καταλαμβάνοντας τα σημαντικότερα διυλιστήρια της χώρας. Οι μαχητές της οργάνωσης σχεδιάζουν να δημιουργήσουν ένα ισχυρό ισλαμικό κράτος, το οποίο θα συμπεριλαμβάνει το Ιράκ και την ιστορικά «Μεγάλη Συρία» – όπου ως τέτοια θεωρείται, εκτός της Συρίας, η σημερινή Ιορδανία και το Ισραήλ. 

Περαιτέρω, το Ιράν είναι ουσιαστικά η τοπική «δύναμη ασφαλείας» των Σιιτών, οι οποίοι αποτελούν την πλειοψηφία των κατοίκων του Ιράκ – ενώ η Σαουδική Αραβία, η αντίστοιχη των Σουνιτών. Παρά το ότι δε οι δύο χώρες αναζητούσαν πρόσφατα τρόπους, για να σταματήσει η μακρόχρονη εχθρότητα μεταξύ τους, η κατάσταση έχει ξανά εξωθηθεί στα άκρα – με κίνδυνο να τυλιχθεί στις φλόγες η περιοχή, από την οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό ενεργειακά ολόκληρος ο πλανήτης. 

Αναλυτικότερα, η αστραπιαία προέλαση της ομάδας των ισλαμιστών στο Ιράκ (ISIS), απειλεί να διασπάσει τα «θρησκευτικά σύνορα» του κράτους. Επειδή δε η ISIS ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος των περιοχών της Συρίας, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα Σουνιτικό ιερό κράτος, το οποίο να διαιρεί τόσο το Ιράκ, όσο και τη Συρία – με αποτέλεσμα να τεθούν σε αμφισβήτηση όλα τα σύνορα στην περιοχή. 

Για τους Σιίτες, οι σημαντικότερες θρησκευτικές πόλεις από την εποχή του μεσαίωνα είναι η Nadschaf και η Kerbala – τις οποίες όμως θέλουν να καταλάβουν επιθετικά οι Σουνίτες της ISIS, με αποτέλεσμα να προκαλέσουν την οργιασμένη αντίδραση του Ιράν. Ο πρόεδρος της χώρας είπε καθαρά ότι, θα προστατεύσει τις πόλεις απέναντι στους «δολοφόνους και τρομοκράτες», οι οποίοι θέλουν να τις κυριεύσουν. Οι εθνικές και θρησκευτικές ομάδες του Ιράκ φαίνονται στο γράφημα που ακολουθεί. 

Οι εθνικές και θρησκευτικές ομάδες του Ιράκ

(Πατήστε στην εικόνα για μεγέθυνση)

Συνεχίζοντας, οι δυτικοί διπλωμάτες θεωρούν ότι, το Ιράν έχει στείλει ήδη στρατιωτικούς συμβούλους στο Ιράκ – ενώ ο πρίγκιπας της Σαουδικής Αραβίας ανακοίνωσε πως οι νόμιμες απαιτήσεις του ιρακινού λαού, καθώς επίσης η επιθυμία του για εθνική ενότητα και ανεξαρτησία, θα πρέπει να γίνουν απολύτως σεβαστές, χωρίς να υπάρχουν εξωτερικές ενοχλήσεις. Σε μία συνάντηση δε αραβικών και μουσουλμανικών κυβερνητικών εκπροσώπων ο υπουργός ανέφερε ότι, η σύγκρουση κινδυνεύει να εξελιχθεί σε εμφύλιο πόλεμο. 

Η εχθρότητα τώρα μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν θα μπορούσε να επηρεάσει το ρόλο των Η.Π.Α., οι οποίες συνεργάζονται παραδοσιακά με τη Σαουδική Αραβία, ενώ θεωρούνται άσπονδος εχθρός του «θεϊκού κράτους» του Ιράν – αν και το Ιράν δήλωσε πρόσφατα ότι, θα μπορούσε να συνεργασθεί με τις Η.Π.Α., για την επίλυση του προβλήματος στο Ιράκ. 

Ο ρεπουμπλικάνος πρόεδρος βέβαια της αμερικανικής βουλής των αντιπροσώπων τοποθετήθηκε κατά της συνεργασίας με το Ιράν – ενώ ο δημοκρατικός ηγέτης της πλειοψηφίας στη Γερουσία, είναι εναντίον μίας στρατιωτικής επέμβασης στην περιοχή.

Το Ιράκ, το πετρέλαιο και το χρέος 

Η χώρα, μία από τις πιο πολυπληθείς στην περιοχή, είναι στρατηγικά εξαιρετικά σημαντική, με τεράστιες δυνατότητες να εξελιχθεί σε έναν πετρελαϊκό γίγαντα – ενώ η σταθερή και ταχεία αύξηση των εξαγωγών των υδρογονανθράκων μέχρι πρόσφατα, βοήθησε στην αποκατάσταση της ισορροπίας στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου. 

Διαθέτει αποδεδειγμένα 150 δις βαρέλια απόθεμα πετρελαίου, ενώ είναι η πέμπτη μεγαλύτερη στον κόσμο – σύμφωνα με τα διαγράμματα που ακολουθούν. Τυχόν αύξηση δε της παραγωγής πετρελαίου εκ μέρους της, θα μπορούσε να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στις ποσοστώσεις του ΟΠΡΕΚ. 

Αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου (αριστερά) ανά χώρα και αποδεδειγμένα αποθέματα φυσικού αερίου (δεξιά) ανά χώρα

(Πατήστε στην εικόνα για μεγέθυνση)

Υπενθυμίζουμε εδώ ότι, με τις διαπραγματεύσεις που έλαβαν χώρα στο «κλαμπ του Παρισιού» (εκεί γίνονται οι διαπραγματεύσεις των κρατών μεταξύ τους, ενώ στο «κλαμπ του Λονδίνου» μεταξύ κρατών και επιχειρήσεων), στις οποίες συμμετείχαν οι δανειστές του Ιράκ, συμφωνήθηκε η διαγραφή μεγάλου μέρους του εξωτερικού χρέους – το οποίο, από 142 δις $ το 2004 (389% του ΑΕΠ), περιορίστηκε στα 35 δις $ το 2012 (16,5% του ΑΕΠ). 

Ουσιαστικά, το εξωτερικό χρέος του Ιράκ αποφασίσθηκε να μειωθεί κατά 80%, σε τρεις φάσεις – όπου οι δύο πρώτες τέθηκαν σε ισχύ το 2004 και το 2005, μειώνοντας το χρέος κατά 60% (πίνακας που ακολουθεί). Το τρίτο στάδιο της πρόσθετης μείωσης του χρέους, κατά 20%, εξαρτήθηκε από την επιτυχή ολοκλήρωση της συμφωνίας με το ΔΝΤ – η οποία συνάφθηκε το 2008. 

Ιράκ – η σημαντική μείωση του χρέους της χώρας τα τελευταία χρόνια

(Πατήστε στην εικόνα για μεγέθυνση)

Ειδικά τα ομόλογα, τα οποία έχει εκδώσει το Ιράκ, αντιστοιχούν μόλις στο 8% του συνολικού εξωτερικού χρέους – ενώ το εκτιμούμενο εξωτερικό χρέος προς τους πιστωτές που δεν συμμετείχαν στη διαγραφή του «κλαμπ του Παρισιού» είναι της τάξης των 17,7 δις $ (των συμμετεχόντων στα 9,9 δις $, όπως φαίνεται από τον πίνακα).

Το Ιράκ και η Τουρκία 

Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, ενδιαφέρουσα είναι ίσως η οικονομική σχέση της Τουρκίας με το Ιράκ – αφού το Ιράκ είναι η δεύτερη μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά της, ύψους 12 δις $ ή 8% του συνόλου, μετά τη Γερμανία (γράφημα που ακολουθεί). Τα δύο τρίτα των συναλλαγών των τουρκικών επιχειρήσεων αφορούν το Κουρδιστάν, ενώ τα υπόλοιπα το νότιο μέρος του Ιράκ. 

Η κλίμακα των εξαγωγών της Τουρκίας με χώρες της Μ. Ανατολής (αριστερά) και η κατανομή των εξαγωγών της χώρας στο κόσμο

(Πατήστε στην εικόνα για μεγέθυνση)

Περαιτέρω, ενώ το ταραγμένο δυτικό Ιράκ φαίνεται να είναι η εμπορικά λιγότερο σημαντική περιοχή για την Τουρκία, είναι πιθανόν να υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις στις κουρδικές περιοχές – λόγω των προσφύγων, αλλά και των προβλημάτων στη συγκοινωνία του νότου. Φυσικά όλα θα εξαρτηθούν τόσο από τη διάρκεια, όσο και από την έκταση της σύγκρουσης. 

Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία εισάγει το 1/3 των αναγκών της σε πετρέλαιο από το Ιράκ – ενώ η Tupras, η μοναδική εταιρεία διύλισης της χώρας, εισάγει το 90% του αργού πετρελαίου που χρειάζεται. Οι σημαντικότεροι δε προμηθευτές της Τουρκίας, εκτός από το Ιράκ, είναι το Ιράν και η Σαουδική Αραβία – αν και, μετά τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τις Η.Π.Α. στο Ιράν (εισήγαγε το 50% των αναγκών της σε αργό το 2011), το Ιράκ αναδείχθηκε στο βασικότερο προμηθευτή της (γράφημα). 

Τουρκία – οι μεγαλύτεροι πάροχοι πετρελαίου της χώρας (#1 το Ιράκ, αριστερά) και το ποσοστό της εσωτερικής της κάλυψης σε ανάγκες πετρελαίου

(Πατήστε στην εικόνα για μεγέθυνση)

Σε κάθε περίπτωση, το κόστος ενός πολέμου στην περιοχή, ο οποίος θα διαρκούσε για μεγάλο χρονικό διάστημα, θα ήταν πολύ μεγάλο για την Τουρκία – με αποτέλεσμα να διακινδυνεύσει πολύ σοβαρά η οικονομία της, η οποία άλλωστε νοσεί αρκετά (άρθρο).

Επίλογος 

Είναι εξαιρετικά πιθανόν να ξεφύγει εντελώς η κατάσταση από τον έλεγχο – κάτι που θα έπρεπε να ανησυχεί και την Ελλάδα, από πάρα πολλές πλευρές. Ελπίζουμε και ευχόμαστε βέβαια να μην εξαπλωθεί η πυρκαγιά που έχει ανάψει στα βόρεια και στα ανατολικά της ηπείρου μας – η οποία είναι ουσιαστικά ανυπεράσπιστη, μη έχοντας δικές της αξιόλογες στρατιωτικές δυνάμεις, ενώ είναι σε μεγάλο βαθμό ενεργειακά εξαρτημένη τόσο από τη Ρωσία, όσο και από τη Μέση Ανατολή. 

Εάν βέβαια συμπεριλάβουμε στις σκέψεις μας τυχόν τρομοκρατικά χτυπήματα σε μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, καθώς επίσης μία ενεργειακή κρίση, σε μία εποχή που η οικονομία της Ευρώπης υποφέρει σε τόσο μεγάλο βαθμό (ανάλυση), θα είναι πολύ δύσκολο να παραμείνουμε αισιόδοξοι – ενώ θα κατανοήσουμε πόσο σημαντικό είναι να μείνει ενωμένη η ήπειρος μας, παρά τα προβλήματα που έχει προκαλέσει σε όλους το κοινό νόμισμα.

Πηγή : http://www.analyst.gr