Πολιτικό σύστημα και ΜΜΕ υπό κατάρρευση

Συντάκτης : Γιώργος Πλειός

Η κρίση των ελληνικών ΜΜΕ είναι πολύπλευρη. Αν μιλούσαμε με ιατρικούς όρους, θα τα χαρακτηρίζαμε πολυτραυματίες σε κρίσιμη κατάσταση.

Πρώτον, απειλείται η ύπαρξη πολλών από τα εναπομείναντα, καθώς βρίσκονται σε δεινή οικονομική θέση. Σ’ αυτή τους την κατάσταση δεν υπολογίζουμε τις οφειλές τους (τέλος χρήσης συχνοτήτων, ασφαλιστικές εισφορές, φορολογικές υποχρεώσεις των μητρικών ομίλων ή των ίδιων των δημοσιογραφικών οργανισμών κ.ά.). 

Γι’ αυτό και οι επιχειρήσεις ΜΜΕ επιβιώνουν κυρίως με τον τραπεζικό δανεισμό, υποστηρίζοντας σε αντάλλαγμα τη μνημονιακή πολιτική, ενίοτε με σφοδρότητα. Δεύτερον, ένα σημαντικό τμήμα του κοινού των παλιών μέσων έχει μετατοπιστεί προς το διαδίκτυο (ιδιαίτερα προς τα κοινωνικά μέσα) είτε σε νέες μορφές τηλεόρασης όπως η δορυφορική.

Τρίτον, η αναξιοπιστία του συνόλου των μέσων αλλά κυρίως των παραδοσιακών, είναι εξαιρετικά υψηλή στο κοινό. Βεβαίως ο όρος αξιοπιστία είναι πολυσύνθετος, καθώς πέρα από το πώς αντιλαμβάνεται κάποιος την έννοια, εξαρτάται και σε ποια πτυχή των μέσων αναφέρεται: τη θεματολογία τους, την ιδεολογικο-πολιτική τους ταυτότητα, ιδιαίτερα στην τρέχουσα συγκυρία, το ύφος τους, τους ιδιοκτήτες τους; Σε κάθε περίπτωση, τα στοιχεία είναι συντριπτικά και κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει τη δεινή θέση των ΜΜΕ και στο ζήτημα της αξιοπιστίας τους.

Αυτό το δείχνει πλήθος ερευνών. Ενδεικτικά, το έχει δείξει η έρευνα της MRB φέτος τον Μάρτιο, οι έρευνες του Ευρωβαρόμετρου, αλλά και η έρευνα της Public Issue που είδε χτες το φως της δημοσιότητας. Αν σταθούμε μόνο στις έρευνες του Ευρωβαρόμετρου, βλέπουμε ότι σε μια δεκαετία κατέρρευσε πλήρως η, ήδη προβληματική, αξιοπιστία των ΜΜΕ. Το 2003 το 50,9% των Ελλήνων δεν εμπιστευόταν την τηλεόραση. 

Το 2013 αυτό το ποσοστό ανέρχεται στο 84%. Η δυσπιστία προς τον Τύπο αυξάνει από 48,1% (2003) σε 74% (2013), στο ραδιόφωνο από 41,1% (2003) σε 65% (2013) και στο διαδίκτυο μειώνεται από 61% (2006) σε 46% (2013). Εν ολίγοις, τα μέσα που γνωρίζουν τη μεγαλύτερη αναξιοπιστία είναι αυτά που στον δημόσιο λόγο περικλείονται στον κύκλο της διαπλοκής. Σ’ αυτό συνέβαλε τόσο η κρίση όσο και η πολύτροπη, ακόμα πριν από την κρίση, κριτική των ΜΜΕ, στην οποία τα ίδια τα πολιτικά κόμματα έχουν πρωταγωνιστήσει.

Γι’ αυτό είναι ενδιαφέρον ότι στο ζήτημα της αξιοπιστίας, η μοίρα των ΜΜΕ συνδέεται άρρηκτα με αυτήν του πολιτικού συστήματος. Η εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση, από 41% το 2003 μειώνεται σε 10% το 2013 (87% δεν την εμπιστεύονται), αντιστοίχως στο Κοινοβούλιο από 47,1% μειώνεται σε 12% (86% δεν το εμπιστεύονται) και στα πολιτικά κόμματα από 44,4% πέφτει στο 4% (94% δεν το εμπιστεύονται).

Φυσικά είναι ενδιαφέρον το ερώτημα αν, παρ’ όλη την αναξιοπιστία τους, τα ΜΜΕ καταφέρνουν να πείθουν το κοινό. Το ζήτημα είναι επίσης σύνθετο. Παρ’ όλη την αναξιοπιστία τους, τα παλιά ΜΜΕ εξακολουθούν να ορίζουν τη δημόσια θεματολογία, αλλά και μεγάλο μέρος της θεματολογίας στο διαδίκτυο. Καταφέρνουν ακόμα να ορίσουν και τον τρόπο κατανόησης αυτών των θεμάτων, ανεξαρτήτως της πολιτικής στάσης του κοινού εκτός μέσων. 

Ετσι, ένα μέρος του κοινού συμμορφώνεται, ένα άλλο τμήμα προσχωρεί στη λογική της αντιπολίτευσης και ένα τρίτο απαιτεί η τελευταία να «νερώσει το κρασί της» ή τούμπαλιν να το κάνει αυτό η κυβέρνηση και η διαπλοκή. Σε κάθε περίπτωση, η μοίρα του πολιτικού συστήματος και των ΜΜΕ είναι κοινή. Και τα δύο βρίσκονται υπό κατάρρευση, με τα μέσα να έχουν μικρό προβάδισμα, να ’ναι κάτι σαν προάγγελος. Η ίδια, δημοκρατική, αλλαγή είναι ζωτικά αναγκαία και στα δύο συστήματα.

Καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών

Πηγή : efsyn.gr