Μας μιλάει ακόμα η Γερμανική Βαϊμάρη;

Ακούγονται πρόσφατα πολλά για τις διακριτές ομοιότητες ανάμεσα στη μακαρίτισσα Δημοκρατία της Βαϊμάρης (Γερμανία: 1919 - 1933) και την Ελληνική Δημοκρατία του 2012 που φαίνεται να παρουσιάζει συμπτώματα παρόμοιων ασθενειών: παρόμοια έλκη με άλγη, βάσανα και πάθη όπως, ύφεση, ανεργία, λιτότητα, υπέρογκο χρέος, γραφειοκρατία διαφθορά κλπ. Αποδεικνύεται έτσι προφητικό το ότι: «Η Γερμανική Βαϊμάρη μας μιλάει ακόμα».

Αυτή βέβαια η Βαϊμαρολογία είχε αρχίσει από καιρό, περισσότερο ως μέσο εκφοβισμού και ωμού ψυχολογικού εκβιασμού για γνωστούς λόγους, και όπως ήταν φυσικό εντάθηκε στους μήνες των γενικών εκλογών, Μάιο - Ιούνιο, 2012, όταν ΣΥΡΙΖΑ και Χρυσή Αυγή αύξησαν τα ποσοστά τους επικίνδυνα προκαλώντας έντονη γενική ανησυχία.

O μονότονος χορός της Βαϊμάρης έως τώρα καλά κρατεί και μάλιστα ιστορικά δικαιωμένος αφού συγκροτήθηκαν και στην Ελλάδα Sturmabteilung (SA), «Τάγματα Εφόδου» (χαρακτηρισμός Δένδια;) που στη Βαϊμάρη είχαν υποκαταστήσει κράτος, αστυνομία και –προπάντων - στρατό, κάτι που ουδόλως άρεσε στον Χίτλερ για τούτο και οργάνωσε με τα αξιόπιστα SS τη «Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών», ώστε να επιτευχθεί η «τελική λύση» με τα ενοχλητικά προκλητικά Τάγματα Εφόδου και τον αμφιλεγόμενο ηγέτη τους Ερνστ Ρεμ, που φέρεται να σχεδίαζε υπαγωγή του στρατού στα δικά του SA, αλλά τελικά δολοφονήθηκε μαζί με το μεγαλύτερο μέρος των «παλικαριών» της συμμορίας του και η τάξη απεκαταστάθη.

Αλλά και ο Σαμαράς προ ολίγων ημερών δεν έχασε την ευκαιρία να μνημονεύσει υπό τύπον απειλής την κατά Χάινριχ Βίνκλερ «ανάπηρη δημοκρατία». Όντως η Βαϊμάρη εξακολουθεί να μας μιλάει, ως case study και εάν δεν τείνομεν ευήκοον ους για να αφουγκραστούμε τα χρήσιμα για χαλεπούς καιρούς διδάγματά της, οι συνέπειες θα είναι απρόβλεπτες όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, που ο πρόεδρός της έχει εκλογές και δικαιολογημένα ανησυχεί.

Τι ήταν η Δημοκρατία της Βαϊμάρης; 

Η Βαϊμάρη είναι μια όμορφη μικρή πόλη του κρατιδίου της Θουριγγίας, στην πάλαι ποτέ Ανατολική Γερμανία. Ως ομώνυμη δημοκρατία που ανακηρύχθηκε στις 9/11/1918 και ως μάνα που θήλασε τον Αντολφ Χίτλερ μέχρι να μεγαλώσει για να γίνει μητροκτόνος, είχε πρόσωπο Ιανού: μία όψη γεμάτη όνειδος, ταπείνωση, εμφύλιες συγκρούσεις, γραφειοκρατία, υπερπληθωρισμό ανεργία και πείνα που εν τέλει οδήγησαν στο ναζισμό. Και μία άλλη όψη σχετικής ειρήνης, και ευημερίας, όπου ο λαός χαιρόταν τη ζωή, ιδιαίτερα οι χειραφετημένες γυναίκες, που ήδη από τον Ιούλιο του 1919 συγκρότησαν επιτροπές και έξω από το Ράιχσταγκ (Γερμανική Βουλή) ζητούσαν κατάργηση των νόμων κατά της αντισύλληψης και κατά των αμβλώσεων χρησιμοποιώντας το κομουνιστικό (;): «Ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιεί το σώμα του όπως θέλει».

Απαίτησαν το δικαίωμα στο ελεύθερο σεξ που τόσο στερήθηκαν στη διάρκεια του πολέμου, ενώ οι θυρωρίνες πολυκατοικιών του Βερολίνου ασκούσαν άλλα δύο επιτηδεύματα: της χαρτορίχτρας και αυτής που αναλαμβάνει τις εκτρώσεις. Πρόκειται για τα «χρυσά χρόνια του 1920» (Golden Zwanziger) με τα πολύ χαλαρά ήθη, τη νομιμοποίηση της πορνείας αλλά και τους αγώνες των ομοφυλοφίλων και των τραβεστί για κοινωνική αποδοχή και αναγνώριση. Είναι η εποχή που το νόμισμα σταθεροποιείται και οι σχέσεις ηττημένης Γερμανίας και νικήτριας Ευρώπης αποκαθίστανται. Αλλά προπάντων είναι η εποχή που γεννιέται ο Γερμανικός Διαφωτισμός στις Τέχνες, (θέατρο σινεμά) τα Γράμματα, τη Φιλοσοφία, το στοχασμό, τον εξπρεσιονισμό και ό,τι άλλο χαρίζει στην ανθρωπότητα η «Κουλτούρα της Βαϊμάρης» μέσα σε ένα αρνητικό συγκείμενο. Το Βερολίνο γίνεται παγκόσμια μητρόπολις και αποτελεί πλέον εθνικοπολιτιστικό πρότυπο.

Αρχικά επελέγη ως καταφύγιο προστασίας της κυβέρνησης συνασπισμού της πρώτης αβασίλευτης δημοκρατίας που δεν προήλθε από κάποιο δημοψήφισμα αλλά γεννήθηκε σαν ανεπιθύμητο παιδί όπου αναγγέλθηκε η γέννησή του από τον σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο Φίλιπ Σάιντεμαν από τον εξώστη της Καγκελαρίας προς το συγκεντρωμένο πλήθος, ενώ ειρωνικά λίγο πιο πέρα μετά από κάποιες ώρες, στο βασιλικό κάστρο - ανάκτορο, οι Ρόζα Λούξεμπουργκ και Καρλ Λίμπνεχτ ανακήρυσσαν τη Γερμανική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία με έδρα το Βερολίνο.

Ο Κάιζερ Βίλχελμ Β΄αφού πείσθηκε για την οριστική ήττα της Γερμανίας από την Αντάντ, (μέχρι τότε οι πολίτες ζούσαν στην πλάνη ότι ο γερμανικός στρατός κατήγαγε περιφανείς νίκες και ετοιμαζόταν για γενική ολομέτωπη επίθεση!) ώχετο απιών προς Ελβετίαν γιατί φοβόταν τους Κομουνιστές ενώ έτρεμε στην ιδέα ότι τον περίμενε μία μοίρα ανάλογη με εκείνη του Τσάρου Νικολάου Β΄. Λίγο πιο πριν, ο διορατικός Καγκελάριος Πρίγκιπας της Βάδης, Μαξιμιλιανός είχε παραδώσει ασμένως την καυτή πατάτα του αξιώματός του στον ηγέτη του SPD, (Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα) Φρίντριχ Eμπερτ ο οποίος σχημάτισε την πρώτη κυβέρνηση συνασπισμού με δύο μικρά κόμματα (Καθολικό:Z και Δημοκρατικό) χωρίς να λάβει εντολή από ανώτατο άρχοντα.

Κατόπιν εξελέγη από το Ράιχσταγκ Πρόεδρος της Δημοκρατίας για να αναλάβει τη θέση του Καγκελαρίου ο Φίλιπ Σάιντεμαν. Εξυπακούεται ότι η κύριος στόχος της νεοσύστατης δημοκρατίας δεν ήταν η επιβολή σοσιαλιστικού κράτους, αλλά η επιβίωση της πρώτης μεταμοναρχικής κυβέρνησης οπότε το ρήγμα που προκλήθηκε αμέσως με τη απόσχιση των Ανεξάρτητων Σοσιαλιστών (USPD) και μετά των Κομουνιστών (KPD) ήταν αναμενόμενο αφού έβλεπαν μια συνέχιση του προπολεμικού status quo με τη διατήρηση της ελίτ των Γιούγκερ και τη συνέχιση της κοινωνικής ανισότητας.

Μία «αντιπαθητική» Δημοκρατία

 

Όμως χωρίς υπερβολή η βρεφικής ηλικίας δημοκρατία, υπήρξε για την πλειονότητα των Γερμανών μια εκτρωγένεια που άρχισε να βάλλεται από το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού φάσματος. Οι Ναζί την απεχθανόντουσαν γιατί ήθελαν να επιβάλουν τη δικτατορία του Χίτλερ ως «Φύρερ», τίτλος που ενσωμάτωνε δύο σε ένα ήγουν, Καγκελάριος+ Πρόεδρος=Φύρερ 

 • οι Εθνικιστές φιλομοναρχικοί διότι οραματίζονταν μια παλινόρθωση, με επιστροφή των περασμένων μεγαλείων της άλλοτε κραταιάς Γερμανικής Αυτοκρατορίας του 1871

• τέλος, οι Κομουνιστές ήθελαν εγκαθίδρυση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ευσεβής πόθος του Βλάντιμιρ Λένιν, άλλωστε, που επιθυμούσε διακαώς την συμμετοχή της πλέον προηγμένης βιομηχανικά χώρας, στο διεθνές επαναστατικό γίγνεσθαι, επιθυμία και του Καρλ Μαρξ). Ήδη είχε σχηματισθεί η πρώτη Σοβιετική Δημοκρατία στο Μόναχο της Βαυαρίας αλλά τα Freikorps, Ακροδεξιοί, παραστρατιωτικοί, φιλομοναρχικοί, βετεράνοι του πολέμου (μισθοδοτούμενοι από το κράτος του Εμπερτ) την ανέτρεψαν πάραυτα, επιδεικνύοντας κτηνωδία στους μισητούς κομουνιστές, τους πλέον άσπονδους εχθρούς της μοναρχίας.

 Η εγκατάσταση της 1^ης Αβασίλευτης Γερμανικής Δημοκρατίας στη πόλη Βαϊμάρη έγινε γιατί το Βερολίνο υπήρξε πεδίο ταραχών που άρχισαν πρώτα οι στρατιώτες, ναύτες (του Κιέλου) και εργάτες που συγκρότησαν «συμβούλια» (σοβιέτ) στρατιωτών και εργατών (1918 - 19) και συνέχισαν, οι Ρόζα Λούξενμπουργκ, και Καρλ Λίμπνεχτ με τους Σπαρτακιστές. Μετά όμως από έκκληση για βοήθεια του καγκελαρίου και μετέπειτα προέδρου σοσιαλιστή Εμπερτ προς το στρατό και τα παρακρατικά «Freikorps» κατεστάλη βίαια η κομουνιστική επανάσταση και φονεύθηκαν, ύστερα από ξυλοδαρμό μέχρι θανάτου, οι ηγέτες Ρόζα Λούξεμπουργκ και Καρλ Λίμπνεχτ. (Οι δολοφόνοι συνελήφθησαν και τους επιβλήθηκαν γελοίες ποινές).

Ακολούθησαν, οι φιλομοναρχικές εξεγέρσεις. το «πραξικόπημα Καπ» (1920) όπου τα «Freikorps» ως παραστρατιωτικά φιλομοναρχικά σώματα και οπαδοί του ακροδεξιού δημοσιογράφου Βολφγκαγκ Καπ, αρνήθηκαν να παράσχουν βοήθεια στον Εμπερτ και εκείνος έκανε στροφή 180 μοιρών ζητώντας στήριξη για την προστασία της δημοκρατίας από τα (αριστερά) εργατικά συνδικάτα που κήρυξαν αμέσως γενική απεργία και τα πάντα νέκρωσαν. Μαζί τους και το «Kapp putsch». Τέλος εξερράγη το οπερετικό πραξικόπημα του ασήμαντου τότε Χίτλερ (1923) που ανέβηκε στην καρέκλα μιας μπιραρίας του Μονάχου, έβγαλε το περίστροφό του και πυροβόλησε στον αέρα.

Από κακή συνεννόηση με τον ήρωα του πολέμου Εριχ Λούντερντοφ που είχε υποσχεθεί στήριξη στον Χίτλερ, όλα πήγαν στραβά. Ο Χίτλερ συνελήφθη και εξέτισε την αστεία ποινή φυλάκισης εννέα μηνών (1923).Παρά τη γελοιότητα του εγχειρήματος, ο Χίτλερ υπήρξε τελικά ο κερδισμένος γιατί βγήκε από την αφάνεια. Στη δίκη η απολογία του ως κατηγορούμενου επί εσχάτη προδοσία μεταβλήθηκε σε δριμύ «κατηγορώ» κατά της δημοκρατίας. Χρησιμοποίησε όλη τη ρητορική του δεινότητα, τους επιτονισμούς της φωνής με άρση και πτώση, ενώ οι δικαστές, φανατικοί αντικομουνιστές αλλά και αντιβαϊμαρικοί, τον άκουγαν με μεγάλη προσοχή και θαυμασμό. Όλα τα πρακτορεία κάλυψαν πλήρως τη δίκη, ενώ οι μεσοαστοί αλλά και οι άνθρωποι των λαϊκών τάξεων άρχισαν να τον παίρνουν πολύ σοβαρά γιατί μιλούσε απευθείας στην ψυχή του ταπεινωμένου γερμανικού λαού, ενός λαού «που υποφέρει αλλά δεν πεθαίνει».

Συνθήκη Βερσαλλιών και Σύνταγμα Βαϊμάρης

 

Υστερα από ατέρμονες συζητήσεις στην αίθουσα των κάτοπτρων κυρώθηκε η Συνθήκη των Βερσαλλιών τον Ιούνιο του 1919. Η Γερμανία θεωρήθηκε υπαίτιος του πολέμου με την περιβόητη «War guilt clause» και υποχρεώθηκε να καταβάλει το υπέρογκο ποσό των 132 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το μέγα εξιλαστήριο θύμα υπήρξε το SPD που οι στρατιωτικοί του φόρτωσαν όλη την ευθύνη για την ταπείνωση και την οργή που διακατείχε το γερμανικό λαό λόγω των απαράδεκτα δυσβάστακτων όρων.Καλλιεργήθηκε ο μύθος της «πισώπλατης μαχαιράς» που υποτίθεται πως η κυβέρνηση συνασπισμού και το SPD ιδιαίτερα είχε δώσει στη Γερμανία, ενώ στην πραγματικότητα όλα συνέβησαν με την πρωτοβουλία του Στρατού που έντεχνα διατηρούσε τον άλλο μύθο τού In Kriege Unbesiegt, «Αήττητοι στον Πόλεμο». Εξαιτίας της Συνθήκης των Βερσαλλιών η Γερμανία σχεδόν αποστρατιωτικοποιήθηκε και απώλεσε εδάφη που προσαρτήθηκαν σε Γαλλία, Βέλγιο, Πολωνία κ.ά.

Η φυγή του Βίλχελμ Β΄ άφησε ένα κενό εξουσίας και η Γερμανική Εθνοσυνέλευση αποφάσισε να σχεδιάσει ένα καινούργιο σύνταγμα που έγινε νόμος του κράτους τον Αύγουστο,1919.Το αποτέλεσμα εξέπληξε τους πάντες.. «Πρόκειται για το πιο δημοκρατικό σύνταγμα που εκπονήθηκε από τη δημοκρατικότερη δημοκρατία του κόσμου.» Χωρίς να το συνειδητοποιήσουν οι συντηρητικοί και σφόδρα αντιδημοκρατικοί Γερμανοί βίωσαν τότε την πιο μεγάλη ιεραρχική και αξιακή ανατροπή: Ελευθερία λόγου και Τύπου και το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι. Ο καθένας μπορούσε να ιδρύσει κόμμα. Το σπουδαιότερο οι πάντες - άνδρες και γυναίκες - είχαν δικαίωμα ψήφου στο εικοστό έτος της ηλικίας τους. Τέλος τα ανθρώπινα δικαιώματα κατοχυρώνονταν από το Σύνταγμα. Στις 11/8/1919 ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Εμπερτ υπέγραψε το νέο Σύνταγμα. Ο πρόεδρος θα εκλεγόταν απευθείας από το λαό κάθε 7 χρόνια ενώ ο καγκελάριος από το Ράιχσταγκ κάθε 4ετία ύστερα από διεξαγωγή εκλογών.

Υπήρχαν ωστόσο δύο παγίδες στη «δημοκρατικότερη» δημοκρατία: α) Το αμιγές αναλογικό σύστημα που συνεπέφερε πλήρη δυστοκία σταθερών αυτοδύναμων κυβερνήσεων. Μόνο στην περίοδο 1924 - 28 εξαντλήθηκε ολόκληρη σχεδόν η τετραετία κι αφού ακόμα και το 1924 είχαν διεξαχθεί δύο φορές εκλογές. Το 1919 τρία κόμματα με 0,3 το ένα και 0,2 τα άλλα δύο παίρνουν από μια έδρα. Το NSDAP (Ναζί) κερδίζει 12 έδρες το 1928

• 107 το 1930

• 230 το 1932

• (196 το Νοέμβριο του ιδίου χρόνου) και 268 το Μάρτιο, 1933.

Το άλλο «πισώπλατο μαχαίρωμα κατά της δημοκρατίας ήταν ο νόμος 481 περί «καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης» που καθιστούσαν τον Πρόεδρο «υποκατάστατο Κάιζερ». ErsatzKaizertum. Μπορούσε να διαλύσει τη Βουλή, να προκηρύξει εκλογές να «παραιτήσει» μια κυβέρνηση και να διορίσει άλλη της αρεσκείας του επικαλούμενος την «έκτακτη ανάγκη».Το Ράιχσταγκ περιέπεπτε σε αχρησία και το κράτος λειτουργούσε μόνο με προεδρικά διατάγματα που υπέγραφε ο 85άρης και ανοϊκός πλέον Πρόεδρος Χίντενμπουργκ.

Τι κοινό έχει η Βαϊμάρη με τη σημερινή Ελλάδα

Γερμανία και Ελλάδα υπήρξαν ομοιοπαθείς ως δύο ταπεινωμένες χώρες από τους επαχθείς όρους που τους επιβλήθηκαν. Στη Γερμανία, η Συνθήκη των Βερσαλλιών με την προσάρτηση εδαφών στη Γαλλία,το Βέλγιο και την Πολωνία αλλά προπάντων με την υποχρέωση καταβολής υπέρογκων αποζημιώσεων διότι η Γερμανία θεωρήθηκε πως «ήρξατο χειρών αδίκων», προκαλώντας το Μεγάλο Πόλεμο.Ο διαπρεπής οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς που πήρε μέρος στη διεθνή συνδιάσκεψη στην «αίθουσα των κάτοπτρων» (Βερσαλλίες), διαφώνησε κάθετα προβλέποντας πως οι Γερμανοί κάποτε θα έπαιρναν εκδίκηση για την εις βάρος τους άδικη μεταχείριση και ότι ήταν ενδεχόμενο να εκραγεί ένας νέος πόλεμος. Δεν εισακούσθηκε όμως γιατί η πιο στεντόρεια φωνή υπήρξε αυτή του Γάλλου πρωθυπουργού Ζορτζ Κλεμανσό που απαιτούσε να πληρώσουν οι Γερμανοί για τα επίχειρα της κακίας τους (τη μεγάλη ταπείνωση των Γάλλων το 1871 από τη γερμανική εισβολή). Ανάλογη ήταν και η τιμωρία της υπερχρεωμένης Ελλάδας που της επιβλήθηκαν δύο επαχθή μνημόνια, και υπέστη μεταχείριση ηττημένου που έπρεπε να πληρώσει τα επίχειρα της δικής της κακίας. Στα άθλια λόγια ενός Γερμανού αξιωματούχου, «...η Ελλάδα του 2009 καθόταν στο εδώλιο του κατηγορουμένου και έπρεπε να τιμωρηθεί για παραδειγματισμό».Και εδώ ακούστηκαν ενστάσεις από τον τότε επί κεφαλής της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ που ήξερε πολύ καλά τι επρόκειτο να συμβεί στην Ελλάδα, αν παραδινόταν στον θανάσιμο εναγκαλισμό του ΔΝΤ, αλλά αργότερα επείσθη κι αυτός για την ανάγκη εμπλοκής του ΔΝΤ στην διάσωση της Ελλάδας! Τέλος η Γερμανία επλήγη περισσότερο από κάθε άλλη χώρα από το αμερικανικό κραχ, ενώ το ίδιο συνέβη στην Ελλάδα από το άλλο κραχ του 2008.

Παρόμοια σχόλια εκείνων που έκανε ο Κέινς για τη ηττημένη Γερμανία το 1918 στην Συνθήκη των Βερσαλλιών όπου της επιβλήθηκαν ταπεινωτικοί όροι είναι και αυτά του διακεκριμένου οικονομολόγου Φιλίπ Αγκιόν, καθηγητή στο Χάρβαρντ, σε ό,τι αφορά τη δεινή κατάσταση της χώρας μας τώρα («Το Βήμα», 5/8/2012).Ο Αγκιόν επισημαίνει ότι επιβλήθηκαν υπερβολικά σκληρά μέτρα που είναι αδύνατον να τα τηρήσει μια υπερχρεωμένη χώρα, όπως η Ελλάδα. 

Εκεί που διαφέρουν προσώρας οι δύο δημοκρατίες είναι στον πληθωρισμό. Στη Γερμανία είχε πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, αφού ένα νέο μάρκο, το rentenmark («προσωρινό» μάρκο) που εισήγαγε ο ρεαλιστής πολιτικός (για λίγο Καγκελάριος και μετέπειτα επί μακρόν ΥΠ.ΕΞ.. Γερμανίας, Γκούσταβ Στρέζεμαν) το 1923. To rentenmark αντιστοιχούσε πλέον με ένα τρισεκατομμύριο παλαιών γερμανικών μάρκων.Σε αυτά τα φοβερά συγκείμενα, η Γερμανία το 1923 αδυνατεί να καταβάλει την ετήσια δόση του ποσού των αποζημιώσεων προς τους Συμμάχους της Αντάντ («μπαταχτσήδες» τότε οι Γερμανοί, όπως τώρα οι Έλληνες).Μια τέτοια αφορμή ζητούσαν οι Γάλλοι για να εισβάλουν στην καρδιά της βιομηχανικής Γερμανίας, το Ρουρ.Οι Γερμανοί αντιδρώντας κηρύσσουν γενική απεργία και προβάλλουν παθητική αντίσταση στους εισβολείς. Οι συνέπειες είναι οι αναμενόμενες: ανεργία, πείνα και οργή προς την κυβέρνηση της Βαϊμάρης που, τύπωνε άφθονο χρήμα για να καλύψει τους μισθούς των απεργούντων στο Ρουρ, προκαλώντας υπερπληθωρισμό και συνακόλουθα χρεοκοπία.

Βαϊμάρη: η τραγωδία του 1923

Το 1923 αποτελεί μία από τις χειρότερες χρονιές για τη Γερμανία με τη χώρα να σπαράσσεται από εμφύλιες συρράξεις, ενδοκομματικές διενέξεις και πραξικοπήματα... Ο πληθωρισμός όντας εκτός ελέγχου πήρε απίστευτες διαστάσεις, ακριβώς σαν αυτόν που προκάλεσαν οι Γερμανοί ως στρατός κατοχής στην Ελλάδα τού 1942 με το «δάνειο που τους χορηγήσαμε». Ήταν η εποχή που τα μάρκα χρησιμοποιούνταν για φωτιά γιατί ήταν φθηνότερα από τα καυσόξυλα. Η οικονομική κατάσταση της Γερμανίας εθεωρείτο χειρότερη από αυτή πολλών αφρικανικών χωρών, οπότε ο λαός που υπέφερε από πείνα και κρύο άρχισε να επαναστατεί παίρνοντας το μέρος των δύο άκρων (Κομουνιστών και Ναζί). Η δόξα και το κήδος της ενοποιημένης Αυτοκρατορικής Γερμανίας του 1871, το πραγματοποιηθέν μέγα όραμα του Οτο Βίσμαρκ, όδευε μετά την πρώτη 20ετία του 20^ου αιώνα προς διάλυση εις τα εξ ων συνετέθη, ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες είχαν φορτωθεί (ύστερα από την έξυπνη κίνηση του Μαξιμιλιανού της Βάδης να τους παραδώσει την εξουσία) την προσωνυμία: «Οι Νοεμβριανοί Εγκληματίες», για την ανακωχή που συνυπέγραψαν με τους Συμμάχους στις 11/11/1919 στο Δάσος της Κομπιένης και την ακόμα χειρότερη «Μαχαιριά στην πλάτη» για την υπογραφή τους στην «Συνθήκη των Βερσαλλιών» που υποχρέωνε τη Γερμανία να καταβάλει το υπερβολικό ποσό των 132 δισεκατομμυρίων δολαρίων. σαν αποζημιώσεις σε ετήσιες δόσεις. Το δάνειο βέβαια διά της επιμήκυνσης εξοφλήθηκε μετά από εβδομήντα ολόκληρα χρόνια.

Αλλά λόγω της αχρήστευσης του μάρκου επικράτησε ένας αντιπραγματισμός με ανταλλαγές αγαθών χωρίς τη μεσολάβηση του χρήματος. Είχε φθάσει η ώρα μηδέν για την πάλαι ποτέ πανίσχυρη αυτοκρατορία που είχε ζήσει πολλά χρόνια στην παραμυθία ενός ένδοξου και μεγαλειώδους αυτοκρατορικού άλλοτε που - αλίμονο - δεν μπορούσε να επιστρέψει στο τώρα.

Η Γερμανική Ανάκαμψη με τα δάνεια από τις ΗΠΑ.

Τόσο χαώδης ήταν η κατάσταση από το 1918 έως το 1923. Ξαφνικά όμως έγινε το θαύμα ή, μάλλον κάτι που έμοιαζε με θαύμα αλλά ήταν απλά μία φαντασιακή οντότητα, η λεγόμενη «χρυσή εποχή» της Βαϊμάρης με προσώρας - σταθερότητα, ανάπτυξη, ευμάρεια (αν κι η τελευταία όχι για όλους αφού ο λαός πείναγε και ζητιάνευε στους δρόμους, ακόμα).Ο πολιτικός που έσωσε τη Γερμανία από του Χάρου τα δόντια ήταν ο προαναφερθείς Γκούσταβ Στρέζεμαν, ένας μετριοπαθής πολιτικός, πρόεδρος του Γερμανικού Δημοκρατικού Κόμματος (DDP) που, αν και ήταν αρχικά, κατά της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, κατάλαβε ότι η εναλλακτική λύση θα ήταν το χάος, η αναρχία και επικράτηση των δύο άκρων.

Κατάφερε να ανορθώσει τη Γερμανία οικονομικά με δάνεια από τις ΗΠΑ χάρη στο «Σχέδιο Dawes» και αργότερα το «Σχέδιο Young». Κατά μέγα μέρος τα χρήματα διέγραφαν κύκλο και επέστρεφαν στο δανειστή: από τις ΗΠΑ πήγαιναν στη Γερμανία. Από εκεί όδευαν στις Γαλλία, Βρετανία, Βέλγιο για την αποπληρωμή των αποζημιώσεων και λοιπών χρεών. Αλλά και αυτές οι χώρες χρωστούσαν στις ΗΠΑ χρήματα που δανείστηκαν για τον πόλεμο. Εν τούτοις ο Στρέζεμαν κατόρθωσε αυτό που για την Ελλάδα αποτελεί άπιαστο όνειρο: να πραγματοποιηθούν παραγωγικές επενδύσεις. Κατασκευές μεγάλων δρόμων, σιδηροδρομικών δικτύων, αεροδρομίων και γενικά, αναζωογόνηση της οικονομίας διά της ανάπτυξης. Το Ρουρ εγκαταλείφτηκε από γαλλικό στρατό κατοχής και ανέκτησε το κύρος του, ως βιομηχανικό κέντρο. Ιδρύθηκαν νέες θέσεις εργασίας καταπολεμώντας εν μέρει την ανεργία. Προφανώς για να υπάρξει μία τέτοια ανάπτυξη προϋπέθετε παντελή απουσία παρασιτικών ατόμων που θα λεηλατούσαν το δημόσιο χρήμα (να μια σημαντική διαφορά με τη τωρινή Ελλάδα!). Άφησε στη Γαλλία την περιοχή Αλσατίας Λορένης, κατηγορηθείς ως μειοδότης που ουδέποτε υπήρξε. Χάρη στην διπλωματία του βαθμιαία η Γερμανία επανέκτησε την ισχύ της μεγάλης δύναμης διεθνώς και εισήλθε στην Κοινωνία των Εθνών ως τακτικό μέλος με το δικαίωμα άσκησης αρνησικυρίας. 

Η Συνθήκη (επτά συμφωνίες του Λοκάρνο) και αυτή του Ραπάλο - ιδίως μετά τις βελτιωτικές τροπολογίες της Συνθήκης του Βερολίνου - , εξομάλυναν τις σχέσεις της Γερμανίας με την Ευρώπη και τη Ρωσία και ενίσχυσαν τη θέση της ως ισχυρού κράτους που διατηρούσε καλές σχέσεις με Ανατολή και Δύση και είχε κερδίσει το σεβασμό τους. Ο Στρέζεμαν όμως, που είχε πλήρη επίγνωση της καταστάσεως, είχε δηλώσει ότι η Γερμανία καθόταν πάνω στον κρατήρα ενός ηφαιστείου όπου αν σταματούσε η δανειοδότηση των Αμερικανών, η Γερμανία θα κατέρρεε. Μία ηρεμία και μία αισιοδοξία για το μέλλον, ιδιαίτερα όταν η νέα τάξη πραγμάτων νοηματοδότησε το Γερμανικό Διαφωτισμό με μία κουλτούρα για την οποία οι Γερμανοί δικαιολογημένα υπερηφανευόντουσαν, συντήρησε την ευφορία των Γερμανών έως το Κραχ του 1929.

Στο θέατρο μεγαλούργησαν οι Μπέρτολχ Μπρεχτ και ο Κουρτ Βάιλ με την «Όπερα της Πεντάρας. Στην αρχιτεκτονική ο Βάλτερ Γκρόπιους και το Μπάουχάους. Στη φιλοσοφία και τον στοχασμό οι Μάρτιν Χάιντεγκερ, Βάλτερ Μπένγιαμιν, Μαχ Βέμπερ, Τέοντορ Αντόρνο κ.ά. Στη λογοτεχνία οι Τόμας Μαν και Εριχ Μρία Ρεμάρκ αλλά και ο Αλφρεντ Ντέμπλιν. Στον κινηματογράφο, ο Φριτς Λαγκ με τη δυστοπική «metropolis» και η σουπερστάρ του «Γαλάζιου Αγγέλου» Μάρλεν Ντίτριχ. Μία εποχή τζαζ και γλεντιού με τη θεία Ζοζεφίν Μπέικερ να μαθαίνει τους Γερμανούς το νέο χορό Τσάρλ (ε)στον, σύμβολο της ξεγνοιασιάς.

Το κραχ στις ΗΠΑ το 1929 και ο Θάνατος της Βαϊμάρης

Το 1929 επανέρχεται δριμύτερη η δυστυχία του 1923, προσφέροντας λαμπρή ευκαιρία στο NSDAP να έλθει πιο κοντά στην εξουσία εκμεταλλευόμενο μια δεινή οικονομική κατάσταση και την επικίνδυνα ογκούμενη λαϊκή οργή. Μετά το μεγάλο κραχ της Γουόλ Στριτ, το «σχέδιο dawes» απαιτεί άμεση εξόφληση των δανείων. Ο Γκούσταβ Στρέσεμαν πεθαίνει σε ηλικία μόλις 51 ετών αλλά, είχε όμως προειδοποιήσει τι θα συνέβαινε αν οι ΗΠΑ σταματούσαν τη δανειοδότηση. Όπερ και εγένετο. Οι άνεργοι αγγίζουν τα 6 (έξι) εκατομμύρια. Ο χρόνος έχει επιστεί για το Χίτλερ που είναι πανέτοιμος, χωρίς πλέον να χρειάζεται πραξικοπήματα σε μπιραρίες αφού ο λαός εναποθέτει σε αυτόν όλες τις ελπίδες του.

Το 1933 είναι το πρώτο κόμμα, χάρη στον άψογο μηχανισμό προπαγάνδας που διαθέτει (ραδιοφωνικοί σταθμοί, αγορά εφημερίδων, μεγαλειώδεις σε όγκο και παλμό συγκεντρώσεις) με τη απλόχερη οικονομική βοήθεια των μεγαλοεπιχειρηματιών και βιομηχάνων που ασκούν έντονες πιέσεις στο Χίντενμπουργκ να τον κάνει καγκελάριο. Ο εκλεγμένος (2 φορές) Πρόεδρος αντιδρά γιατί αντιπαθεί « εκείνον τον αυστριακό δεκανέα», όπως τον αποκαλεί. Ο 85άρης Χίντενμπουργκ είναι ουσιαστικά ένα πιόνι στα χέρια των συμβούλων. Ένας από αυτούς είναι ο Φρανς φον Πάπεν που χρημάτισε για λίγο Καγκελάριος και ο οποίος ήταν τόσο ανόητος ώστε να πιστεύει ότι αν ο Χίτλερ γίνει καγκελάριος θα μπορούν να του ασκούν εκ του σύνεγγυς αυστηρό έλεγχο ώστε να αποφευχθεί οιαδήποτε εκτροπή, πρότεινε στον πρόεδρο να «διορίσει» το Χίτλερ καγκελάριο, όπως το επέτρεπε το σύνταγμα σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Η 30^η Ιανουαρίου είναι η μέρα που ο Χίτλερ αναλαμβάνει καγκελάριος. Σε λίγο όταν πεθάνει ο Χίντενμπουργκ ο Χίτλερ είναι πλέον και πρόεδρος.

Ο μακρύς δρόμος της μέρας μέσα στη νύχτα θα αρχίσει για να διαρκέσει 12 χρόνια (1933 - 1945).Οι Εβραίοι είναι το πρώτο και τραγικότερο θύμα με δεύτερο τους κομουνιστές. Ήδη από το 1543 ο Λούθηρος είχε προλειάνει το έδαφος με την πραγματεία μίσους «Τα ψεύδη των Εβραίων». Αυτό διευκόλυνε τον Χίτλερ όπως και ο εμπρησμός του Ράιχσταγκ από κάποιο νεαρό Ολλανδό κομουνιστή για να αρχίσει τους ανελέητους διωγμούς, Στις εκλογές του 1935 το Ναζιστικό Κόμμα θα είναι το μόνο που συμμετέχει στις γενικές εκλογές και φυσικά θα σαρώσει. Κατόπιν το «Τρίτο Ράιχ» θα σαρώσει και ολόκληρη την Ευρώπη με ευθύνη των ηγετών μεγάλων χωρών της Ευρώπης με τις κατά συρροή μοιραίες ηλιθιότητες που διέπραξαν για να τον «κατευνάσουν».

Κακουριώτης Θάνος  

Ομότιμος Καθηγητής ΑΠΘ 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bookbinder, Paul.1996.Weimar Germany: The Republic of the Reasonable. Manchester: Manchester University Press.

---

Clark, P.J. 1935. The Fall of German Republic: a political study.Νew York, London: Allen& Unwin.

Dorpalen, Andreas.1964. Hindenburg and the Weimar Republic. Princeton. N J: Princeton University Press.

Crew,D. 1998. From Weimar to Hitler.New York, Oxford: Oxford University Press.

Fergusson, Adam. 1975. When Money dies: the nightmare of the Weimar hyperinflation. London: Kimber

Feuchtwanger, E.J. 1993. From Weimar to Hitler,1918 - 33. New York: St. Martin Press.

Fischer, F. 1986. From Kaisereich to the Third Reich. London: Oxford University Press.

Gay, Peter. 1968. The Weimar Republic.The Crisis of Classical Modernity.

New York: W.W. Norton & Company.

Henig, Ruth. Versailles and after, 1919 - 1933.London: Routledge

Hiden, John 1996. Republican and Fascist Germany. New York, London: Longman.

Kaes, A.M.Jay &E. Dimenberg (Eds).1995. The Weimar republic Sourcebook. Berkeley: University of California Press.

Kershaw, Ian.2000.Hitler,1889 - 1936 : Hubris.New York: Palgrave Macmillan.

Keynes, John Meynard. 1920. The Economic Consequences of Peace.

New York: Harcourt Brace Jovanovich.

Kolb, Eberhard.2004.The Weimar Republic. London: Routledge.

Laquer, Walter. 1974.Weimar: a Cultural History. New York: G.P. Putnam’s sons.

Lee, Stephen. 1998. The Weimar Republic.New York: Routledge.

Liberman, Benjamin.1998. From Recovery to Catastrophe.New York Oxford: Berghanh Books.

MacMillan, Margaret. 2002. Paris 1919: Six months that changed the world. New York: Random House.

Nicholls, A.J.2000.Weimar and the Rise of Hitler. New York: Palgrave Macmillan.

Shirer, William. 1960.The Rise and Fall of the Third Reich. New York: Simon & Schuster.

Turner, Henry, Ashby, Jr. 1963.Stresemann and the politics of Weimar Republic. Princeton: Princeton University Press.

__ ___ ___ 1985. German Big Business and the Rise of Hitler. New York: Oxford University Press.

Ushborn, Cornelie.2007.Cultures of Abortion in Weimar Republic New York: Berghahn Books.

Vermeil, E.F.& A. Praeger.1956. Germany in the 20^th Century: A political and Cultural History of Weimar Republic and the Third Reich. New York: Praeger.

Weltz, Eric.2007.Weimar Republic, promise or tragedy . Princeton: Princeton University Press.

Winkler Heinrich (1993 - 1990) vol. I &II . The Long Road West . New York: Oxford University Press. (Σημ. το 7^ο κεφάλαιο κυκλοφόρησε στα Ελληνικά ως βιβλίο από τον εκδοτικό οίκο Πόλις (2011) με τίτλο: Βαϊμάρη: η ανάπηρη δημοκρατία, σε μετάφραση Αντζη Σαλταμπάση).