Το φάρμακο της χρεοκοπίας

Η εξέλιξη της οικονομίας της Ρωσίας μετά την πτώχευση του 1998 δεν είναι η μοναδική περίπτωση που τεκμηριώνει ότι, είναι προτιμότερο ένα οδυνηρό τέλος, από μία οδύνη δίχως τέλος – όπως αυτή που βιώνουμε στην Ελλάδα.

Άρθρο

Όποιον και να ακούσει κανείς, συνιστά την αποφυγή της χρεοκοπίας – τονίζοντας πως είναι εξαιρετικά επώδυνη για ένα κράτος, γεγονός που είναι απόλυτα σωστό. Οι ίδιοι όμως ισχυρίζονται ότι η Ελλάδα δεν έχει μέλλον, εάν δεν επιστρέψει σε πορεία ανάπτυξης – επίσης απόλυτα σωστό.

Παράλληλα, όλοι γνωρίζουν πως με δημόσιο χρέος της τάξης του 180% του ΑΕΠ και μάλιστα σε συνάλλαγμα, όπως είναι για όλες τις χώρες της Ευρωζώνης, ταυτόχρονα με κόκκινο ιδιωτικό που υπερβαίνει τα 230 δις €, είναι αδύνατος ο βιώσιμος δανεισμός – όπως επίσης είναι αδύνατες οι επενδύσεις που προϋποθέτουν δάνεια και ζήτηση, η κατανάλωση χωρίς την οποία δεν τονώνεται η ζήτηση κοκ., οπότε σε τελική ανάλυση η άνοδος του ρυθμού ανάπτυξης.

Έτσι όμως οδηγείται μία χώρα σε ένα αδιέξοδο, το οποίο μπορεί τότε μόνο να αποφευχθεί εάν αλλάξει ιδιοκτήτες εν κινήσει, με τους υφιστάμενους να χρεοκοπούν – επομένως δεν αποφεύγεται η εξαιρετικά επώδυνη πτώχευση αλλά απλά, αντί να την υποστεί το κράτος, την υφίστανται οι Πολίτες του. Πού βλέπει όμως κανείς αλήθεια τη διαφορά εάν επιλέξει το δεύτερο, αντί το πρώτο; Δεν είναι το κράτος συνώνυμο με τους Πολίτες του; Δεν είναι χειρότερο να χρεοκοπούν αυτοί, ενώ τα χρέη του κράτους θα παραμένουν σε δυσθεώρητα ύψη με ελάχιστες ελπίδες περιορισμού τους, εάν δεν επιτραπεί η διαγραφή τους;

Κάτι αντίστοιχο πάντως είχε συμβεί στη Ρωσία όταν στην αρχή της κρίσης, αντί να χρεοκοπήσει, επέτρεψε τη δραστηριοποίηση του ΔΝΤ όπως η Ελλάδα – βιώνοντας την ίδια στρατηγική σοκ και δέους και τα ίδια μαρτύρια, μεταξύ των οποίων τη ραγδαία μείωση του πληθυσμού της κατά 15.000.000, έως ότου τελικά αποφάσισε να χρεοκοπήσει, πριν ακόμη λεηλατηθεί εντελώς (ανάλυση).

Λίγο αργότερα όμως, τον Αύγουστο του 1999, εισήλθε στη σκηνή της μεγάλης πολιτικής στη Μόσχα, ένας αδύνατος και μικροκαμωμένος άνθρωπος – το όνομα του οποίου δεν ήταν σίγουροι εάν θα έπρεπε να συγκρατήσουν οι Ρώσοι, αφού η χώρα είχε αλλάξει μέσα στα δύο προηγούμενα χρόνια τέσσερις πρωθυπουργούς, η θητεία των οποίων ήταν συνεχώς μικρότερη. 

Ο πέμπτος όμως στη σειρά, ο W. Putin, είχε έλθει για να μείνει, αφού έκτοτε έχουν περάσει 18 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων ήταν συνεχώς στην εξουσία είτε ως πρωθυπουργός, είτε ως πρόεδρος – τα περισσότερα ως πρόεδρος. Ο W. Putin, όταν τη νύχτα της πρωτοχρονιάς του 2000 ανέλαβε την προεδρία από τον B. Jelzin, ενθουσίασε τα χρηματιστήρια, αφού οι τιμές τους ανέβηκαν κατά 10% – ένα σίγουρο στοιχείο όσον αφορά την αισιοδοξία για ένα κράτος, αφού εκεί οι άνθρωποι δεν προβλέπουν απλά για να περνούν την ώρα τους, αλλά τοποθετούν τα χρήματα τους. 

Υπενθυμίζουμε εδώ πως οι τιμές του ελληνικού χρηματιστηρίου είναι πολύ πιο κάτω από αυτές στις αρχές του 2014, όπου είχε φτάσει στις 1.379 μονάδες – για να καταρρεύσει στη συνέχεια, κλείνοντας το 2014 στις 756 μονάδες, ενώ σήμερα ευρίσκεται στις 768 μονάδες παρά την έξοδο από τα μνημόνια που ανακοινώνει η κυβέρνηση, τα θηριώδη πλεονάσματα, τη μείωση της ανεργίας κοκ. 

Επιστρέφοντας στη Ρωσία, ο πρόεδρος Putin ανέλαβε τότε τη διακυβέρνηση της πρόσφατα χρεοκοπημένης χώρας του, ανακοινώνοντας μεγάλες οικονομικές αλλαγές – μεταξύ άλλων πως η δουλειά του υπουργικού συμβουλίου θα επικεντρωνόταν «στις αρχές της ενίσχυσης του κράτους και των καπιταλιστικών (=ελεύθερη αγορά) μεταρρυθμίσεων». «Η Δύση δεν πρέπει να καταλάβει λάθος τα περί ενός ισχυρού κράτους», είπε ο κ. Putin συμπληρώνοντας: «Δεν πρόκειται για την ενίσχυση των οργάνων ασφαλείας και των μυστικών υπηρεσιών». 

Εν τούτοις, το μερίδιο των δημοσίων επιχειρήσεων στο ΑΕΠ της Ρωσίας κλιμακώθηκε σταδιακά, στο 65% του ΑΕΠ, χωρίς όμως να εμποδιστεί η ανάπτυξη της – αφού δέκα μόλις χρόνια μετά την άνοδο του προέδρου Putin στην εξουσία, το ΑΕΠ αυξήθηκε από τα 260 δις $ στο 1,9 τρις $. Πάνω από επτά φορές δηλαδή, έχοντας υποχωρήσει μόνο όταν ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση το 2009, καθώς επίσης όταν δέχθηκε την οικονομική επίθεση των Η.Π.Α., με την κατάρρευση της τιμής του πετρελαίου το 2014 κοκ. (γράφημα) – αφού προηγουμένως είχε φτάσει στα 2,3 τρις $. 

Η ανεργία μειώθηκε κάτω από το 5%, τα εισοδήματα αυξάνονταν τρεις φορές πιο πολύ από την παραγωγικότητα των εργαζομένων, ενώ σήμερα κανένας Ρώσος δεν ζει με λιγότερα από 2 $ την ημέρα, όπως συνέβαινε το 1999. Στο διπλανό γράφημα φαίνονται τα μέσα μηνιαία εισοδήματα τω Ρώσων (γκρίζες στήλες), καθώς επίσης οι μέσες συντάξεις (σκούρες στήλες) το 1999, το 2010 και το 2016 σε δολάρια – όπου μειώθηκαν λόγω της επίθεσης στο ρούβλι και της τεράστιας υποτίμησης του. 

Φυσικά η Ρωσία ωφελήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την άνοδο της τιμής του πετρελαίου, το οποίο κόστιζε μόλις 25 $ το βαρέλι όταν ανήλθε στην εξουσία ο Putin. Εν τούτοις, ο βασικότερος συντελεστής της επιτυχίας της είναι αναμφίβολα η χρεοκοπία της – η διαγραφή χρεών δηλαδή, μέσω της οποίας το δημόσιο χρέος της από το 184% του ΑΕΠ το 1998 μειώθηκε στο 62% το 2000, φτάνοντας στο 6,5% το 2008 (γράφημα). 

Από το 2014 βέβαια και μετά άρχισε ξανά να αυξάνεται το δημόσιο χρέος λόγω της πτώσης της τιμής του πετρελαίου, των κυρώσεων που της επιβλήθηκαν κλπ. – ενώ για πρώτη φορά στη θητεία του Putin αυξήθηκε ο αριθμός των φτωχών (γράφημα, σε εκ. ανθρώπους), με τα εισοδήματα των Ρώσων να παρουσιάζουν πτώση κατά 30%. Έκτοτε η Ρωσία αναζητά καινούργιες μηχανές ανάπτυξης, έχοντας εξελίξει σε σημαντικό βαθμό τον πρωτογενή τομέα – δραστηριοποιούμενη επί πλέον στις κατασκευές πυρηνικών εργοστασίων σε άλλες χώρες, καθώς επίσης συνεργαζόμενη με την Κίνα σε πολλούς τομείς. 

Η δημοτικότητα του Putin υπέφερε πάντως το 2014, αλλά επανήλθε στο 80% περίπου στη συνέχεια (γράφημα, επάνω καμπύλη υπέρ και κάτω εναντίον) – αφού η πλειοψηφία στηρίζει την πολιτική του, την οποία οι Ρώσοι επιστήμονες ονομάζουν «αμυντικό πατριωτισμό» (εν προκειμένω, οι Πολίτες νοιώθουν να απειλείται η χώρα τους από εξωτερικούς εχθρούς και στοιχίζονται πίσω από τον ηγέτη της). 

Επίλογος

Ολοκληρώνοντας, η αναφορά μας στη Ρωσία δεν έχει καμία γεωπολιτική σκοπιμότητα, όπως δεν είχε στο παρελθόν η αντίστοιχη στην Αργεντινή – η οποία βίωσε την ίδια ακριβώς τραγωδία χρεοκοπώντας τρία περίπου χρόνια μετά την εισβολή του ΔΝΤ, αφού όμως είχε λεηλατηθεί ολοσχερώς προηγουμένως.

Αυτό που θέλαμε να τονίσουμε είναι πως τόσο η Ρωσία, όσο και η Αργεντινή αναπτύχθηκαν αμέσως μετά σε μεγάλο βαθμό, παρά το ότι απομονώθηκαν από τις διεθνείς αγορές χρηματοδότησης – αν και η Αργεντινή, τοποθετούμενη ξανά στο στόχαστρο των Η.Π.Α. σχετικά πρόσφατα, δεν έχει τις δυνατότητες αντίδρασης της Ρωσίας, ούτε τις κατάλληλες συμμαχίες.

Σε κάθε περίπτωση πιστεύουμε πως όταν χρεοκοπεί ένα κράτος είναι καλύτερα να το παίρνει απόφαση πληρώνοντας το λογαριασμό, παρά να παρατείνει την τραγωδία – καταλήγοντας στο τέλος στην ίδια κατάσταση, αλλά με πολύ χειρότερες προϋποθέσεις.

Πηγή : https://analyst.gr