Η επίθεση της Ρωσίας

Το δολάριο, καθώς επίσης η στρατιωτική υπεροχή, είναι οι δύο βασικοί πυλώνες της παγκόσμιας ηγεμονίας των Η.Π.Α. – οι οποίοι έχουν τοποθετηθεί στο στόχαστρο του Putin, με τη βοήθεια του πετρελαίου, της Κίνας και του πολέμου στη Συρία

 «Πολλοί αναρωτιούνται για πόσον καιρό ακόμη θα είναι το δολάριο το νούμερο ένα παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Η απάντηση, με κριτήριο την οικονομική ιστορία, είναι σαφής: τα πάντα εξαρτώνται από τον ανταγωνισμό. Εάν λοιπόν υπάρξει μία εναλλακτική δυνατότητα, το δολάριο θα μπορούσε πολύ γρήγορα να χάσει τα σκήπτρα – όπως συνέβη με την αγγλική στερλίνα, την οποία διαδέχθηκε τη δεκαετία του 1920″.

Ανάλυση

Είναι προφανές πως επιδιώκεται η τριχοτόμηση της Τουρκίας (άρθρο), χωρίς όμως να γνωρίζουμε επακριβώς ποιός είναι αυτός που κινεί πραγματικά τα νήματα. Πιθανότερη εκδοχή είναι οι Η.Π.Α. από το παρασκήνιο, οι οποίες αφήνουν τη «βρώμικη» δουλειά στη Ρωσία, έχοντας δώσει αυτές την εντολή κατάρριψης του ρωσικού βομβαρδιστικού από τους Τούρκους – όπως άλλωστε συμβαίνει και στη Συρία, αφού οι Ρώσοι έχουν αναλάβει την εκκαθάριση της ISIS.

Μίας οργάνωσης που λέγεται ότι «έστησαν» οι μυστικές υπηρεσίες των Η.Π.Α. στο παρελθόν, για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα, χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή αμερικανών στρατιωτών – έχοντας όμως αυτονομηθεί, με τις σημερινές συνέπειες. Είναι όμως σωστό να λαμβάνει κανείς υπ’ όψιν του τα δυτικά εγκλήματα κατά την εισβολή στο Ιράκ, καθώς επίσης την αντίστοιχη στη Λιβύη – η οποία ουσιαστικά εξέθρεψε την Boko Haram στην Αφρική, μία κατά πολύ πιο βίαιη «ομάδα» από την ISIS, με πλήθος ανατριχιαστικές δολοφονίες στο ενεργητικό της.

Η πραγματική σύγκρουση βέβαια της Ρωσίας με τις Η.Π.Α. διαπιστώνεται στο οικονομικό επίπεδο – όπου ο πρόεδρος Putin δρομολογεί σημαντικές ενέργειες, για να σπάσει το μονοπώλιο της υπερδύναμης στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου. Το γεγονός αυτό αποτελεί ένα μέρος της μακροπρόθεσμης στρατηγικής του, με στόχο την αποδέσμευση της ρωσικής οικονομίας, ειδικά των πολύ σημαντικών εξαγωγών ενέργειας, από το δολάριο – το οποίο αποτελεί την Αχίλλειο πτέρνα της χώρας.

Με δεδομένο όμως το ότι, το δολάριο είναι το μεγαλύτερο περιουσιακό στοιχείο των Η.Π.Α. ενώ, εάν χαθεί η θέση του ως το ισχυρότερο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, η υπερδύναμη θα καταρρεύσει οικονομικά, η μάχη μάλλον θα φτάσει στα άκρα – αν και οι πιθανότητες να επικρατήσει η Ρωσία είναι μεγαλύτερες, λόγω της στενής συμμαχίας της με την Κίνα, με το Ιράν, καθώς επίσης με τις άλλες χώρες των BRICS (ενώ φαίνεται πως έχει προστεθεί η Γαλλία).

Αναλυτικότερα, το υπουργείο ενέργειας της Ρωσίας δήλωσε το Νοέμβριο ότι, θα ξεκινήσει μία δοκιμαστική φάση εμπορίου, στη βάση ενός καινούργιου «σημείου αναφοράς» (Benchmark) για το ρωσικό πετρέλαιο. Αν και φαίνεται ακίνδυνη αυτή η αλλαγή, στην πραγματικότητα έχει τεράστια σημασία – αφού, εάν πετύχει η δοκιμή, τότε τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης με τιμή αναφοράς το ρωσικό πετρέλαιο, το οποίο θα διαπραγματεύεται στο ρωσικό χρηματιστήριο, δεν θα κλείνονται πλέον σε δολάρια, αλλά σε ρούβλια. Αυτό θα διευκόλυνε την αποδέσμευση από το δολάριο όχι μόνο της Ρωσίας αλλά, επίσης, της Κίνας, όπως πολλών άλλων κρατών.

Στο σημείο αυτό είναι ίσως απαραίτητο να αναφερθεί τι ακριβώς σημαίνει η λέξη «σημείο ή τιμή αναφοράς». Με απλά λόγια, κατά την αξιολόγηση της απόδοσης μίας οποιασδήποτε επένδυσης, είναι σημαντική η σύγκριση της με το κατάλληλο σημείο αναφοράς – με δείκτες δηλαδή που χρησιμοποιούν οι αναλυτές, για να μετρούν τις αποδόσεις των πάσης φύσεως επενδύσεων, όπως είναι ο MSCI για τις διεθνείς επενδύσεις. Οι δείκτες αυτοί αντικατοπτρίζουν τους κινδύνους που είναι πρόθυμος να αναλάβει ένας επενδυτής, το ποσόν που θα επενδύσει, καθώς επίσης το κόστος που είναι διατεθειμένος να πληρώσει.

Στα πλαίσια αυτά, ο ορισμός ενός σημείου αναφοράς (Benchmark) για το πετρέλαιο είναι το σημαντικότερο εργαλείο, μέσω του οποίου οι μεγάλες τράπεζες της Wall Street ελέγχουν (χειραγωγούν) την τιμή του πετρελαίου (γράφημα σημείου αναφοράς).

Σήμερα, η τιμή του ρωσικού πετρελαίου έχει σημείο αναφοράς, είναι συνδεδεμένη δηλαδή με αυτήν του Brent -  η εξόρυξη του οποίου, όπως επίσης πολλών άλλων κοιτασμάτων της Βόρειας θάλασσας, μειώνεται συνεχώς.

Το μεγάλο πρόβλημα της Ρωσίας δεν είναι όμως αυτό, αλλά το ότι τα συμβόλαια του πετρελαίου ελέγχονται από τη Wall Street, μέσω της χειραγώγησης τους με τα παράγωγα από τις μεγάλες τράπεζες, όπως είναι η Goldman Sachs και η Morgan Stanley – οπότε οι τιμές του διαμορφώνονται με βάση τα εκάστοτε συμφέροντα τους.

Οι συναλλαγές σε δολάρια

Περαιτέρω, οι παγκόσμιες συναλλαγές πετρελαίου σε δολάρια είναι πολύ σημαντικές για τη στήριξη του αμερικανικού νομίσματος – αφού οι κεντρικές τράπεζες σε ολόκληρο τον πλανήτη, όπως της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Ευρωζώνης, είναι υποχρεωμένες να διατηρούν συναλλαγματικά αποθέματα σε δολάρια, τόσο για το εξαγωγικό τους εμπόριο, όσο και για τις εισαγωγές ενέργειας. Στα πλαίσια αυτά, το δολάριο είναι ένας από τους δύο βασικούς πυλώνες της αμερικανικής ηγεμονίας, με δεύτερο τη στρατιωτική της ισχύ – μέσω της οποίας διενεργούνται οι πόλεμοι του δολαρίου (άρθρο).

Όπως έχουμε αναλύσει δε στο παρελθόν, είναι υποχρεωμένες οι πλεονασματικές χώρες, όπως η Κίνα, να επενδύουν τα πλεονάσματα τους σε δολάρια, στα αμερικανικά ομόλογα ή σε ισοδύναμα κυβερνητικά χρεόγραφα – χρηματοδοτώντας έτσι τα τεράστια ελλείμματα της οικονομίας της υπερδύναμης.

Στο γράφημα που ακολουθεί φαίνονται τα πλεονάσματα του εμπορικού ισοζυγίου της Κίνας (αριστερή κάθετος, γαλάζια καμπύλη), καθώς επίσης τα μεγάλα ελλείμματα των Η.Π.Α. (δεξιά κάθετος, διακεκομμένη καμπύλη).

Περαιτέρω, μέσω της εκτύπωσης νέων δολαρίων σε απεριόριστες ποσότητες χρηματοδοτούνται επίσης τα τεράστια ελλείμματα του προϋπολογισμού των Η.Π.Α. – χωρίς να αυξάνονται τα επιτόκια δανεισμού τους.

Επίσης το δημόσιο χρέος τους, το οποίο έχει εκτοξευθεί στα 18,6 τρις $ ή στο 111% του ΑΕΠ τους, ειδικά μετά την κήρυξη του πολέμου εναντίον της τρομοκρατίας – ο οποίος έχει κοστίσει ασύλληπτα ποσά στο κράτος (το δημόσιο χρέος έχει αυξηθεί κατά 55% έκτοτε).

Επομένως, η οικονομία τους είναι απόλυτα εξαρτημένη από τη θέση του δολαρίου, ως το ισχυρότερο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, η οποία εξασφαλίζεται σε μεγάλο βαθμό από το εμπόριο του πετρελαίου – οπότε οι προθέσεις της Ρωσίας αποτελούν χωρίς καμία αμφιβολία «αιτία πολέμου» για τις Η.Π.Α.

Το εμπόριο του πετρελαίου

Συνεχίζοντας, έως τη δεκαετία του 1980 οι τιμές του πετρελαίου διαμορφώνονταν από την πραγματική ζήτηση και προσφορά – δηλαδή από τους πωλητές, καθώς επίσης από τους αγοραστές. Η διαδικασία αυτή άλλαξε σταδιακά, όταν η Goldman Sachs εξαγόρασε το 1981 για στρατηγικούς λόγους τη μικρή μεσιτική εταιρεία πρώτων υλών J. Aaron, έχοντας στόχο να αλλάξει ριζικά τους όρους του εμπορίου πετρελαίου παγκοσμίως.

Έτσι ξεκίνησε η εποχή του «χάρτινου πετρελαίου», όπως ονομάσθηκε από τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης που δρομολόγησε η τράπεζα, τα οποία άρχισαν σιγά-σιγά να αποδεσμεύονται από την ύπαρξη πραγματικού πετρελαίου. Ουσιαστικά λοιπόν το εμπόριο πετρελαίου μετατράπηκε σε ένα καζίνο, τον έλεγχο των τραπεζιών του οποίου ανέλαβαν οι μεγάλες αμερικανικές τράπεζες, μαζί με τις υπόλοιπες πολυεθνικές εταιρείες.

Από την άλλη πλευρά, όταν η τιμή του πετρελαίου που παρήγαγαν οι χώρες του OPEC τετραπλασιάστηκε, μερικούς μήνες μετά τον πόλεμο του Οκτωβρίου του 1973, το αμερικανικό υπουργείο οικονομικών συμφώνησε με τη Σαουδική Αραβία, να διεξάγεται το παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου σε δολάρια – με αντάλλαγμα τη στρατιωτική εγγύηση της υπερδύναμης, καθώς επίσης τον πολεμικό εξοπλισμό της χώρας.

Παρά τις αντιδράσεις δε των άλλων κρατών, έκτοτε οι συναλλαγές πετρελαίου διεξάγονται μόνο σε δολάρια – ενώ η τιμή του διαμορφώνεται στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο, καθώς επίσης στο χρηματιστήριο εμπορευμάτων του Ντουμπάι, όπου ορίζεται η τιμή αναφοράς του αραβικού πετρελαίου. Όλα αυτά τα χρηματιστήρια ευρίσκονται στην ιδιοκτησία της πολύ στενά δικτυωμένης ομάδας των μεγάλων αμερικανικών τραπεζών – με μονοπωλιακά χαρακτηριστικά.

Στα πλαίσια αυτά η Ρωσία, υιοθετώντας μία δική της «τιμή αναφοράς» για το πετρέλαιο που εξάγει, επιδιώκει την «απελευθέρωση» της από το σύστημα – έτσι ώστε οι συναλλαγές να διενεργούνται σε ρούβλια, ενώ το πετρέλαιο της να διαπραγματεύεται στο χρηματιστήριο εμπορευμάτων της Πετρούπολης (SPIMEX).

Περαιτέρω, τα συμβόλαια που στηρίζονται στην τιμή αναφοράς του Brent, δεν δεσμεύουν μόνο το ρωσικό πετρέλαιο, αλλά τα δύο τρίτα περίπου των παγκοσμίων συναλλαγών – παρά το ότι η εξόρυξη του συγκεκριμένου είδους πετρελαίου από τη Βόρεια Θάλασσα μειώνεται συνεχώς, έχοντας περιορισθεί στο 1 εκ. βαρέλια την ημέρα.

Εν τούτοις, η μικρή αυτή ποσότητα χρησιμοποιείται ως σημείο αναφοράς για το 67% των συναλλαγών διεθνώς – ενώ, εάν γίνει αποδεκτό το ρωσικό πετρέλαιο ως σημείο αναφοράς, εκπεφρασμένο σε ρούβλια, τότε θα υπάρξει μία σοβαρή μείωση των συναλλαγών που διεξάγονται σε δολάρια, αφού η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου διεθνώς, προηγούμενη ελάχιστα της Σαουδικής Αραβίας.

Ακόμη περισσότερο, επειδή η εγχώρια αγορά της καλύπτεται σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό αέριο, είναι σε θέση να εξάγει το 75% της συνολικής παραγωγής της – σημειώνοντας πως η Ευρώπη εισάγει 3,5 εκ. βαρέλια ημερησίως, αποτελώντας με μεγάλη απόσταση το σημαντικότερο πελάτη της Ρωσίας (δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής της Ευρώπης είναι η Σαουδική Αραβία με 890.000 βαρέλια, ακολουθούμενη από τη Νιγηρία με 810.00, το Καζακστάν με 580.000 και τη Λιβύη με 560.000 βαρέλια).

Την ίδια στιγμή, η εξόρυξη πετρελαίου στην Ευρώπη μειώνεται συνεχώς, έχοντας φτάσει στα 3 εκ. βαρέλια το 2013 – οπότε αυξάνεται η εξάρτηση της από τη Ρωσία η οποία, εάν συμπεριλάβουμε το φυσικό αέριο, είναι εξαιρετικά μεγάλη.

Ολοκληρώνοντας, η επίθεση εναντίον των πετροδολαρίων (ανάλυση) εκ μέρους της Ρωσίας στηρίζεται από την Κίνα, η οποία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου παγκοσμίως – ενώ σχεδιάζει την υιοθέτηση μίας δικής της τιμής αναφοράς σε γουάν, με διαπραγμάτευση στο χρηματιστήριο εμπορευμάτων της Σαγκάης (INE).

Πολλές άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες προγραμματίζουν επίσης την αποδέσμευση τους από το δολάριο – γεγονός που σημαίνει ότι, αργά η γρήγορα θα τελειώσει η ηγεμονία του στον πλανήτη, υπενθυμίζοντας πως δεν είναι απίθανο να υιοθετήσει η Ρωσία, το χρυσό ρούβλι (άρθρο), επιταχύνοντας την κατάρρευση του δολαρίου.

Επιμύθιο

Η επίθεση της Ρωσίας στο πετρέλαιο, θα αποδυναμώσει τελικά τον πρώτο πυλώνα της παγκόσμιας ηγεμονίας των Η.Π.Α. Παράλληλα, η επιτυχημένη συμμετοχή της στις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, την έχει βοηθήσει να αναδειχθεί σε μία εναλλακτική δυνατότητα στη στρατιωτική παντοδυναμία των Η.Π.Α. – με αποτέλεσμα να κινδυνεύει και ο δεύτερος πυλώνας της υπερδύναμης.

Θεωρείται λοιπόν πολύ πιθανόν να χάσουν οι Η.Π.Α. την πρωτοκαθεδρία του πλανήτη, οπότε να μετατραπεί ξανά σε «πολυπολικό» – κάτι που όμως μέλει να αποδειχθεί, αφού δεν πρέπει κανένας να υποτιμάει την αμερικανική ισχύ σε πάρα πολλά επίπεδα, ευχόμενος βέβαια να αποφευχθεί μία καταστροφική, παγκόσμια σύρραξη.

Η Ευρώπη πάντως αποτελεί «το μήλο της Έριδος» για τις δύο μεγάλες δυνάμεις – με τις δυνατότητες της Ρωσίας να την «προσαρτήσει», με τη βοήθεια της ενέργειας, καθώς επίσης της προστασίας της από τους τρομοκράτες, να θεωρούνται μεγαλύτερες. Οι Η.Π.Α. όμως ηγούνται του ΝΑΤΟ, προωθώντας παράλληλα την οικονομική του παραλλαγή (άρθρο) – οπότε δεν είναι καθόλου εύκολες οι προβλέψεις.

Βιβλιογραφία: Engtahl, Mahler

Αλέξης Ζακυνθινός, Senior Analyst (Geopolitics)