Του George Friedman
Η Γερμανίδα καγκελάριος, μαζί με τον Γάλλο πρόεδρο συναντήθηκαν με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν. Κατόπιν συναντήθηκε με τον Αμερικανό πρόεδρο Ομπάμα. Το βασικό θέμα συζήτησης ήταν η Ουκρανία. Συζητήθηκε όμως και το ζήτημα της Ελλάδας. Ελλάδα και Ουκρανία δεν συνδέονται στο μυαλό των Αμερικανών. Συνδέονται όμως στο μυαλό των Γερμανών, καθώς και τα δύο ζητήματα αποτελούν δείκτες του νέου ρόλου της Γερμανίας στον κόσμο και της δυσφορίας των Γερμανών με τον νέο τους αυτό ρόλο.
Η Μέρκελ κέρδισε την εξουσία το 2005, όταν η Γερμανία ήταν εν ηρεμία και η ΕΕ ενωμένη. Η Γερμανία ήθελε μια Ευρώπη ευημερούσα και ελεύθερη από τα γεωπολιτικά βάρη που τόσα δεινά της είχαν επιφέρει στο παρελθόν. Ο φόβος για τη Γερμανία είχε υποχωρήσει. Η Σοβιετική Ένωση δεν υπήρχε πια και η διάδοχη Ρωσία προσπαθούσε να ανακάμψει από τις χειρότερες συνέπειες της πτώσης. Η Γερμανία βρέθηκε σε σπάνια θέση, δεδομένης της ιστορίας, της ασφάλειας και διεθνούς συνεργατικότητας.
Ο κόσμος που η κ. Μέρκελ αντιμετωπίζει σήμερα είναι πολύ διαφορετικός. Η ΕΕ βρίσκεται σε βαθιά κρίση. Πολλοί κατηγορούν τη Γερμανία για την κρίση, λόγω της επιθετικής πολιτικής εξαγωγών της και πιστεύουν πως η πολιτική της λιτότητας που επέβαλε εξυπηρετούσε την ίδια και εξέθρεψε την κρίση. Η Γερμανία χρησιμοποίησε το ευρώ για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της και για να σχηματοποιήσει την ευρωπαϊκή πολιτική για να προστατεύσει τις δικές της εταιρίες.
Η άποψη αυτή, δικαίως ή αδίκως, κυριαρχεί πλέον στην Ευρώπη. Οι παλιές απόψεις για τη Γερμανία έχουν αναβιώσει και η χώρα αυτή έχει καταστεί και πάλι το φόβητρο της Ευρώπης. Ελάχιστες χώρες ζητούν, πλέον, να γίνουν μέλη της ΕΕ και τα νυν μέλη δεν έχουν καμία διάθεση να επεκτείνουν τα όρια της.
Από την άλλη, η ειρήνη καταρρέει. Τα γεγονότα της Ουκρανίας έχουν εξάψει τη ρωσοφοβία στη Δύση, καθώς η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία και ενισχύσει τους αυτονομιστές στην Αν. Ουκρανία. Οι ΗΠΑ θεωρούν πως δεν πρέπει να επιτραπεί στη Ρωσία να αναλάβει ηγεμονικό ρόλο και σκέπτονται να εξοπλίσουν τους Ουκρανούς και να ενισχύσουν την παρουσία του ΝΑΤΟ στη Βαλτική, την Πολωνία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία.
Με λίγα λόγια, ο κόσμος που η κ. Μέρκελ γνώριζε, καταρρέει, ή για την ακρίβεια, ανασχηματίζεται. Ο εθνικισμός στην Ευρώπη αναβιώνει, συνεπεία της οικονομικής κρίσης, τόσο όσον αφορά τον τρόπο σκέψης των πολιτών, όσο και όσον αφορά τις δράσεις των κρατών. Η Γερμανία δεν επιθυμούσε να αναλάβει ηγετικό πολιτικό ή στρατιωτικό ρόλο στην Ευρώπη. Η υπάρχουσα κατάσταση το καθιστά αναπόφευκτο.
Η πολύχρονη οικονομική κρίση της Ευρώπης ξεκίνησε ως οικονομικό πρόβλημα και τώρα εξελίχθηκε σε πολιτικό. Η ουκρανική κρίση βάζει τη Γερμανία σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, υποχρεώνοντάς την να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο ώστε το εκεί πολιτικό πρόβλημα να μην εξελιχθεί σε πολεμικό.
Το πρόβλημα της Γερμανίας είναι διττό. Από τη μια θέλει να διατηρηθεί η ενότητα της ΕΕ, αλλά από την άλλη αρνείται να σηκώσει το βάρος της διατήρησης της ενότητας αυτής. Στην Ουκρανία η Γερμανία, αρχικά, υποστήριξε τις διαδηλώσεις που έφεραν, τελικά, στην αρχή την τωρινή κυβέρνηση. Οι Γερμανοί δεν περίμεναν ούτε ρωσικές, ούτε αμερικανικές αντιδράσεις και δεν επιθυμούσαν να προκαλέσουν την στρατιωτική αντίδραση της Ρωσίας. Παράλληλα, όμως, οι Γερμανοί δεν παύουν να υποστηρίζουν την ουκρανική κυβέρνηση.
Έτσι οι Γερμανοί, αν και δεν θέλουν να φανούν διεκδικητικοί ή απειλητικοί, αλλά τελικά γίνονται και τα δύο. Στην ευρωπαϊκή κρίση, η Γερμανία είναι πιο άκαμπτη, όχι μόνο απέναντι στην Ελλάδα, αλλά γενικά στο ζήτημα της καταστροφικής αύξησης της ανεργίας στον ευρωπαϊκό νότο. Στην Ουκρανία το Βερολίνο υποστηρίζει το Κίεβο και άρα βρίσκεται απέναντι στη Μόσχα, αλλά δεν επιθυμεί να εξάγει τα προφανή συμπεράσματα. Η κρίση στην Ευρώπη και στην Ουκρανία είναι αντικατοπτριζόμενες εικόνες. Στην Ευρώπη η Γερμανία παίζει τον κύριο επιθετικό ρόλο, ενώ στην Ουκρανία παίζει τον κύριο συμβιβαστικό ρόλο.
Η Γερμανία έπαιξε κυρίαρχο ρόλο στην πτώση Γιανουκόβιτς, στην Ουκρανία, έχοντας στενές σχέσεις με έναν εκ των ηγετών των διαδηλωτών και νυν δήμαρχο Κιέβου, τον Βιτάλι Κλίτσκο, ο οποίος μετείχε σε σεμινάρια ηγεσίας, τα οποία χρηματοδοτούσε το κόμμα της Μέρκελ. Οι Γερμανοί καταδίκασαν την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και τη ρωσική υποστήριξη προς τους αυτονομιστές της Αν. Ουκρανίας. Όταν όμως οι Γερμανοί διαπίστωσαν ότι η κρίση εξελίσσεται σε στρατιωτική άρχισαν να εγκαταλείπουν τον ηγετικό τους ρόλο, και επιχείρησαν να απεμπλακούν.
Η απαγκίστρωση όμως δεν είναι εύκολη. Έτσι επέλεξαν από τη μια να καταδικάζουν τους Ρώσους, αλλά και να μην ενισχύουν στρατιωτικά τους Ουκρανούς. Συμμετείχαν στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά την ίδια ώρα προσπαθούν να παίξουν συμβιβαστικό ρόλο. Η Γερμανία, το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται αυτή την στιγμή είναι ένας πόλεμος στην Ανατολή και για αυτό δεν θέλει να εμπλακεί σε οποιαδήποτε στρατιωτική κίνηση και αντίθετα επιθυμεί την εκτόνωση της κρίσης.
Η Γερμανία επαναλαμβάνει αυτή την αντιφατική προσέγγιση και στο ελληνικό ζήτημα, για άλλου λόγους. Η Γερμανία εξάγει πάνω από το 50% του ΑΕΠ της και πάνω από το ήμισυ των εξαγωγών αυτών διοχετεύονται στην ελεύθερη ευρωπαϊκή αγορά. Πρέπει λοιπόν ή να έχει πρόσβαση στην ελεύθερη αγορά ή να αντιμετωπίσει και η ίδια μια σοβαρή οικονομική κρίση.
Όμως τα φράγματα αρχίζουν και υψώνονται στην Ευρώπη. Η επίθεση στο Παρίσι επανέφερε το ζήτημα του ελέγχου των συνόρων, την ώρα που η ελεύθερη διακίνηση εργατικού δυναμικού από μια χώρα στην άλλη απειλεί θέσεις εργασίας από τις εγχώριες αγορές εργασίας. Αν τα σύνορα κλείσουν, η ελεύθερη διακίνηση εργατικού δυναμικού διαταραχθεί, την ώρα που ήδη το οικοδόμημα κλονίζεται από την οικονομική κρίση, τότε σύντομα οι αδύναμες οικονομίες θα υιοθετήσουν μέτρα οικονομικού προστατευτισμού, κλείνοντας τα σύνορα στα εισαγόμενα γερμανικά αγαθά.
Η οικονομική κρίση αναβίωσε τον εθνικισμό, καθώς κάθε χώρα προσπαθεί να προστατεύσει τους πολίτες της. Έτσι οι κανόνες της ΕΕ θεωρούνται πλέον ως εμπόδιο στην αξιοπρεπή διαβίωση των πολιτών και υπεύθυνη για τους κανόνες, αλλά και για το ακριβό ευρώ θεωρείται η Γερμανία. Αυτό ελλοχεύει κινδύνους για τη Γερμανία, η οποία προσπάθησε να διαγράψει την παλιά της εικόνα, η οποία όμως τώρα επιστρέφει.
Η Γερμανία δεν επιθυμεί καμία χώρα να αποχωρήσει από τη ζώνη ελευθέρου εμπορίου. Η Ευρωζώνη είναι λιγότερο σημαντική. Αν όμως κάποιος βγει από την ομάδα, ο δρόμος προς τον προστατευτισμό είναι κοντά. Η Ελλάδα έχει μικρό βάρος, μόνης της. Αν όμως αποδειχθεί πως είναι καλύτερο να μην εξοφλήσει τα χρέη της, θα την ακολουθήσουν και άλλες χώρες. Κι αν αποδειχθεί πως είναι προς το συμφέρον της να εγκαταλείψει και τη ζώνη ελευθέρου εμπορίου, τότε όλο το οικοδόμημα μπορεί να καταρρεύσει.
Η Γερμανία χρειάζεται την Ελλάδα ως παράδειγμα και τις τελευταίες μέρες προσπάθησε πολύ σκληρά να είναι άκαμπτη, θυμίζοντας την παλιά Γερμανία. Το πρόβλημα όμως των Γερμανών είναι πως αν η νέα ελληνική κυβέρνηση θέλει να επιζήσει, δεν μπορεί να υποταχθεί. Εξελέγη για να αντισταθεί στη Γερμανία και κανείς δεν ξέρει αν τελικά μια χρεωκοπία δεν θα είναι ευεργετική. Και σε κάθε περίπτωση οι Έλληνες μπορούν να θέσουν τους δικούς τους κανόνες. Αν η Ελλάδα προσφέρει τη αποπληρωμή μέρους του χρέους της, ποιος θα αρνηθεί, όταν το άλλο ενδεχόμενο θα είναι να μην πάρει τίποτα;
Ως εκ τούτου η Γερμανία, αν και οικονομικά ισχυρή, είναι εξαιρετικά ανασφαλής. Η ισχύς της έγκειται στην δυνατότητα και την επιθυμία των άλλων χωρών να της δίνουν πρόσβαση στις αγορές τους. Χωρίς αυτό η γερμανική ισχύς θα καταρρεύσει. Με την Ελλάδα οι Γερμανοί θέλουν να δείξουν στην υπόλοιπη Ευρώπη, τις συνέπειες της χρεοκοπίας. Αν όμως η Ελλάδα χρεοκοπήσει, το μόνο μάθημα ίσως να είναι πως η χρεοκοπία βοηθά. Στη διαπραγμάτευση με την Ελλάδα, η Γερμανία δεν μπορεί να διακινδυνεύσει την κατάρρευση της ΕΕ και δεν μπορεί να είναι σίγουρη για τις συνέπειες.
Η Γερμανίδα καγκελάριος ήρθε στις ΗΠΑ με σκοπό να δηλώσει, πως δεδομένης της ευρωπαϊκής κρίσης, δεν μπορεί να αντέξει έναν πόλεμο στην Ουκρανία. Όντας σκληρή με την Ελλάδα δεν μπορεί να εμφανιστεί και πάλι ως ο χωροφύλακας της Ευρώπης. Οι Αμερικανοί από την πλευρά τους, πέραν της υπόθεσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν μπορούν να επιτρέψουν, σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή δύναμη να ηγεμονεύσει στην Ευρώπη, καθώς το ενδεχόμενο αυτό είναι το μόνο που μπορεί να απειλήσει την αμερικανική εθνική ασφάλεια. Οι Αμερικανοί φοβούνται πως αν οι Ρώσοι κυριαρχήσουν στην Ουκρανία θέτουν υποψηφιότητα για το ρόλο της ηγέτιδας δύναμης στην Ευρώπη.
Αποτελεί ειρωνεία πως οι ΗΠΑ, δύο φορές σταμάτησαν τη Γερμανία από το να εξελιχθεί σε ηγέτιδα δύναμη στην Ευρώπη και τώρα αυτή προσπαθεί να τους αποτρέψει από τη στρατιωτική δράση στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ όμως γνωρίζουν πως αν υποχωρήσουν τώρα, η Ρωσία θα θεωρήσει την υποχώρηση αυτή ως ευκαιρία προώθησης των θέσεών της. Η Γερμανία η οποία βοήθησε στη δημιουργία και των δύο κρίσεων, σε Ευρώπη και Ουκρανία, ζητά τώρα από τις ΗΠΑ, να μην κινηθούν.
Το γερμανικό αίτημα είναι κατανοητό, αλλά δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό. Ο Πούτιν θέλει τη δημιουργία μιας αυτόνομης επαρχίας. Η Δύση θέλει να πάψει να ενισχύει τους αυτονομιστές. Η κ. Μέρκελ μπορεί να αποδέχεται μια αυτόνομη ουκρανική επαρχία, οι ΗΠΑ όμως όχι, καθώς θεωρούν πως κάτι τέτοιο, απλώς θα υπονόμευε την ύπαρξη και της υπόλοιπης Ουκρανίας.
Έτσι το κλασικό πρόβλημα της Γερμανίας επανέρχεται στο προσκήνιο. Η Γερμανία είναι πολύ ισχυρή για να αγνοηθεί και πολύ αδύναμη για να επιβάλει τις θελήσεις της. Ιστορικά, οι Γερμανοί προσπάθησαν να ισχυροποιηθούν, ώστε να μπορούν να επιβάλουν τις θελήσεις τους. Στην προκειμένη περίπτωση όμως δεν έχουν την πρόθεση να κάνουν κάτι τέτοιο.
Επιμέλεια: Παντελής Καρύκας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου