Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης

Oι Η.Π.Α. εξελίχθηκαν σε μία σύγχρονη ένωση πολύ δύσκολα, καθώς επίσης μετά από αρκετά προβλήματα και αποτυχίες – ενώ θα ήταν λάθος να μεταφερθεί η εμπειρία τους στην ήπειρο μας, αφού έχουν προηγηθεί δύο αιματηροί παγκόσμιοι πόλεμοι εκ μέρους της Γερμανίας, οι πληγές των οποίων δεν έχουν ασφαλώς επουλωθεί.

Ανάλυση

Η ΕΕ, ιδίως η Ευρωζώνη που θεωρείται ως ο τελικός στόχος της ένταξης των κρατών που συμμετέχουν σε αυτήν, αποτελούν από πολλές πλευρές ένα καινούργιο ιστορικό πείραμα – το οποίο έχει ενδεχομένως προωθηθεί από τις Η.Π.Α., για να είναι σε θέση να ελέγχουν καλύτερα την ήπειρο μας. Ειδικά όσον αφορά το ευρώ, θα ήταν λογικός ο σχεδιασμός του από την υπερδύναμη – έτσι ώστε να υπάρχει ένα εναλλακτικό παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, μέσω του οποίου θα εμποδιζόταν ο ανταγωνισμός από οποιαδήποτε άλλη χώρα (σενάριο).

Κάτι ανάλογο ισχύει επίσης για τις δύο κεντρικές τράπεζες, την ΕΚΤ και τη Fed, οι οποίες συνεργαζόμενες μεταξύ τους είναι σε θέση να ελέγχουν ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα του πλανήτη – ενώ είναι δυνατόν να εφαρμόζονται δύο διαφορετικές οικονομικές πολιτικές, όπως συμβαίνει σήμερα (επεκτατική στις Η.Π.Α., λιτότητα στην Ευρώπη), οπότε να περιορίζονται τα λάθη.

Σε κάθε περίπτωση, όπως και να ξεκίνησε η ιστορία ή σε όποιον και να οφείλεται, δεν είχαν δεσμευθεί ποτέ στην ιστορία να συνεργασθούν σε τέτοιο βαθμό τόσα διαφορετικά εθνικά κράτη – ενώ η ΕΕ δεν συγκρίνεται με τις απλές ζώνες ελευθέρου εμπορίου, ούτε με οργανισμούς όπως ο Ο.Η.Ε, η Κοινωνία των Εθνών, το ΔΝΤ, ο ΠΟΕ κοκ. Εξαίρεση ίσως αποτελούν οι Η.Π.Α. πριν από την ένωση των Πολιτειών τους – αν και υπάρχουν σημαντικές διαφορές, ιδίως η πολυπολιτισμική δομή τους και η κοινή γλώσσα.

Η εξέλιξη της οικονομικής αυτής περιοχής όμως στις σύγχρονες Η.Π.Α. δεν ήταν τόσο απλή, όσο νομίζουμε σήμερα – αφού οι Πολιτείες διέθεταν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα σημαντική ισχύ, χρησιμοποιώντας την για να εμποδίσουν την ένωση τους. Το γεγονός αυτό ήταν ιδιαίτερα σαφές, όταν επιδιώχθηκε η πολιτική τους ένωση – όπου εν πρώτοις οι 13 αποικίες που είχαν πολεμήσει μεταξύ των ετών 1775 και 1783 για την ανεξαρτησία τους από το Αγγλικό στέμμα, ψήφισαν το κοινό Σύνταγμα του 1787. 

Αναλυτικότερα το Σύνταγμα δεν ήταν αρκετό, ενώ στα μέσα του 19ου αιώνα η χώρα διασπάσθηκε λόγω του θέματος των σκλάβων – με αποτέλεσμα το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου από το 1861 έως το 1865, μεταξύ των Βορείων και Νοτίων. Μόνο αφού νίκησε ο Βοράς έπαψε να αμφισβητείται η ένωση, μετά από έναν πόλεμο που είχε πάρα πολλές απώλειες, περισσότερες από εκείνες των Αμερικανών στο 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο (γράφημα, πρώτη στήλη, πηγή) – ενώ οι πληγές από τότε δεν έχουν ακόμη επουλωθεί εντελώς. 

Κάτι ανάλογο ισχύει επίσης για την αμερικανική νομισματική ένωση, η οποία ουσιαστικά ακολούθησε την πολιτική – ενώ στην Ευρώπη ισχύει ακριβώς το αντίθετο, οπότε θεωρείται ως ένα από τα μεγαλύτερα της μειονεκτήματα (άρθρο), πολύ δύσκολο να «επιδιορθωθεί». Υπήρχε βέβαια το δολάριο από την αρχή ως κοινό νόμισμα, αλλά η ίδρυση μίας κεντρικής τράπεζας σε μόνιμη βάση, της ιδιωτικής όμως Fed, επιτεύχθηκε μόλις το 1913 – ενώ οι δύο προηγούμενες προσπάθειες είχαν αποτύχει. Ειδικότερα, η Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών διήρκεσε από το 1791 έως το 1811 – ενώ η δεύτερη Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών από το 1816 έως το 1836. 

Ακόμη περισσότερο καθυστέρησε η τραπεζική ένωση, όπου το 19ο αιώνα υπήρξαν επανειλημμένα κύματα χρεοκοπιών – επειδή το τραπεζικό σύστημα ήταν πολύ άσχημα ρυθμισμένο, χωρίς να υπάρχει καμία ασφάλεια καταθέσεων και κανένας μηχανισμός διακανονισμού τους (=πτωχευτική διαδικασία). Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση προσπάθησε τότε με την ίδρυση εθνικών τραπεζών ανά Πολιτεία να επιβάλλει την τραπεζική ενοποίηση, αλλά δεν μπορούσε να τα καταφέρει – λόγω του ότι οι Πολιτείες έβρισκαν συνεχώς νέους δρόμους, για να διασφαλίσουν τα δικά τους τραπεζικά συμφέροντα, όπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα στην Ευρωζώνη, ειδικά από την πλευρά της Γερμανίας.

Η αστάθεια φαίνεται από το γράφημα που αναφέρεται στις χρεοκοπίες των αμερικανικών τραπεζών, μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου (πηγή) – ενώ στα πρώτα τριάντα χρόνια του 20ου αιώνα η κατάσταση δεν ήταν καθόλου καλύτερη, παρά την ίδρυση της Fed, ο στόχος της οποίας ήταν να εμποδιστούν οι τραπεζικές κρίσεις. Πολύ περισσότερο κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης του 1930, όπου από το σύνολο των 25.000 τραπεζών χρεοκόπησαν σχεδόν οι 10.000!

Ουσιαστικά η εικόνα έγινε καλύτερη μόνο μετά την ίδρυση της Ομοσπονδιακής Εταιρείας Ασφάλισης Καταθέσεων (FDIC) – η οποία αφενός μεν ήταν υπεύθυνη για την ασφάλεια των τραπεζικών καταθέσεων, αφετέρου για τον αποτελεσματικό διακανονισμό των υπερχρεωμένων τραπεζών.

Εκτός αυτού η ομοσπονδιακή κυβέρνηση επέβλεπε καλύτερα το τραπεζικό σύστημα μέσω πολυάριθμων ελεγκτικών μηχανισμών – μεταξύ των οποίων με τη βοήθεια του γνωστού μας νόμου Glass-Steagal που επέβαλλε το διαχωρισμό των τραπεζών σε εμπορικές και επενδυτικές. Η κατάργηση αυτού ακριβώς του νόμου στα τέλη του 20ου αιώνα ήταν και είναι υπεύθυνη για τις μεγάλες τραπεζικές κρίσεις που ακολούθησαν – ειδικά για τη χρηματοπιστωτική του 2008 και για το ετεροβαρές ρίσκο. 

Εν τούτοις, ακόμη δεν είχε επιτευχθεί η τραπεζική ένωση – αφού η εποπτεία συνέχιζε να είναι διαχωρισμένη μεταξύ των Ομοσπονδιακών Αρχών που ρύθμιζαν τις εθνικές τράπεζες (όπως της ΕΚΤ σήμερα με τις εγχώριες κεντρικές τράπεζες), καθώς επίσης των επί μέρους Πολιτειών που ήταν υπεύθυνες για τις υπόλοιπες εμπορικές. Εκτός αυτού απαγορευόταν να έχουν οι περισσότερες τράπεζες ένα εθνικό δίκτυο – να διατηρούν δηλαδή υποκαταστήματα στις άλλες Πολιτείες. Η απαγόρευση αυτή ήρθη τη δεκαετία του 1990, όπου μόλις έκτοτε έχουν οι Η.Π.Α. μία ολοκληρωμένη τραπεζική ένωση – σχεδόν δύο αιώνες δηλαδή μετά την ψήφιση του πρώτου Συντάγματος τους.

Επίλογος

Συμπερασματικά λοιπόν οι Η.Π.Α. εξελίχθηκαν σε μία σύγχρονη ένωση πολύ δύσκολα, καθώς επίσης μετά από αρκετά προβλήματα και αποτυχίες – ενώ φυσικά θα ήταν λάθος να μεταφερθεί ως έχει η εμπειρία τους στην Ευρώπη. Η αιτία είναι κυρίως το ότι, οι Η.Π.Α. διέθεταν από το ξεκίνημα τους ένα ομοσπονδιακό επίπεδο, το οποίο ήταν ανώτερο σε σημαντικά ζητήματα από τις επί μέρους Πολιτείες, ενώ αύξανε συνεχώς την εξουσία του – κάτι που δεν ισχύει στην Ευρώπη, η οποία συνεχίζει να χαρακτηρίζεται από μία αδύναμη δομή, με μοναδική εξαίρεση την ΕΚΤ.

Εκτός αυτού, κανένας δεν γνωρίζει πόσο χρόνο έχει στη διάθεση της η Ευρώπη για να τα καταφέρει – πόσο μάλλον όταν οι φυγόκεντρες δυνάμεις που αναπτύσσονται στο εσωτερικό της είναι πολύ μεγάλες, ενώ οι εθνικές ιδιαιτερότητες των κρατών της είναι εξαιρετικά δύσκολο να τα οδηγήσουν σε ένα κοινό μέλλον. 

Μπορεί λοιπόν ορισμένοι να ονειρεύονται ή να έχουν σχεδιάσει από πολλά χρόνια πριν τις «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» κατά το παράδειγμα των Η.Π.Α., αλλά οι διαφορές είναι τεράστιες – ενώ δεν λύνονται με έναν πόλεμο, όπως συνέβη στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ειδικά αφού έχουν προηγηθεί δύο αιματηροί παγκόσμιοι εκ μέρους της Γερμανίας, οι πληγές των οποίων δεν έχουν ασφαλώς επουλωθεί – εκτός του ότι υπάρχουν ακόμη ανοιχτά θέματα, όπως οι πολεμικές επανορθώσεις.

Πηγή : https://analyst.gr