«Μας πετάνε στον δρόμο - Βγαίνουμε στους δρόμους!»

O Δημήτρης Πέττας στην εκδήλωση της πρωτοβουλίας στο κτίριο Αβέρωφ του Πολυτεχνείου

 

Σήμερα οι «Γειτονιές για το Δικαίωμα στη Στέγη» ενώνουν τη φωνή τους μαζί με δεκάδες ευρωπαϊκές πόλεις απαιτώντας άμεσα μέτρα για αξιοπρεπή και οικονομικά προσιτή στέγαση

 

Η πολυσυλλεκτική πρωτοβουλία ατόμων, ομάδων και κινημάτων, που έχει προχωρήσει σε σημαντικές δράσεις από τον Φεβρουάριο του 2024, οργανώνει κοινή πορεία διαμαρτυρίας από το Θησείο μέχρι το υπουργείο Οικονομικών ● Απογοητευτικά τα στοιχεία της στεγαστικής κρίσης στην Ελλάδα

 

Tην εβδομάδα που διανύσαμε, όπως έγινε και πέρσι τέτοια εποχή, σε δεκάδες ευρωπαϊκές πόλεις οργανώθηκαν κινητοποιήσεις για το δικαίωμα στην αξιοπρεπή στέγαση με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας Δράσης για το δικαίωμα στη Στέγη και την Πόλη (The European Action Coalition for the Right to Housing and to the City), στην οποία συμμαχία συμμετέχει μεταξύ άλλων και η Ενωτική Πρωτοβουλία κατά των πλειστηριασμών. Στην Ελλάδα το ραντεβού των κινημάτων έχει δοθεί για σήμερα, ημέρα πανευρωπαϊκής δράσης για το δικαίωμα στη στέγη, με συγκέντρωση στο Θησείο (12 το μεσημέρι) και πορεία, η οποία αναμένεται να καταλήξει στο υπουργείο Οικονομικών.

 

Το τελευταίο διάστημα η νεοσύστατη ομάδα «Γειτονιές για το δικαίωμα στη στέγη», μια πολυσυλλεκτική πρωτοβουλία ατόμων, ομάδων και κινημάτων από τα κάτω, έχει προχωρήσει σε σημαντικές δράσεις για το ζήτημα της στέγασης. Ξεκίνησαν από κεντρικές γειτονιές της Αθήνας τον Φεβρουάριο του 2024 με τη μαζική πορεία διαμαρτυρίας της «κηδείας του Μεταξουργείου» που οργάνωσε με μεγάλη επιτυχία η συλλογικότητα «Μαχαλάς Μεταξουργείου» και ο απόηχός της έφτασε μέχρι το Ευρωκοινοβούλιο.

 

«Λειτουργούμε οριζόντια με συνέλευση δύο φορές τον μήνα, ανοιχτή σε συλλογικότητες και άτομα που ενδιαφέρονται γύρω από το ζήτημα της στέγης, με “κόκκινες γραμμές” σε ό,τι αφορά εθνικιστικές, ρατσιστικές, ομοφοβικές συμπεριφορές. Είμαστε από διαφορετικές ιδεολογικές καταβολές, στο ευρύτερο προοδευτικό φάσμα. Θέλουμε να μοιραστούμε προβληματισμούς και εργαλεία. Θέλουμε να ασκήσουμε πίεση κεντρικά και σε επίπεδο δήμου, αν και στην Ελλάδα δεν έχει τις αρμοδιότητες που ίσως να έπρεπε σε σχέση με τη στεγαστική πολιτική και σίγουρα σε σχέση με πολλές χώρες», δηλώνει στην «Εφ.Συν.» ο Δημήτρης Πέττας, μέλος της πρωτοβουλίας.

 

Η επιδίωξη της ομάδας είναι η δημιουργία μιας σταθερής πλατφόρμας συντονισμού ομάδων από διαφορετικές γειτονιές και πόλεις, με στόχο ένα ανοιχτό και μαζικό κίνημα για το δικαίωμα στη στέγη και τους ελεύθερους χώρους.

 

Η κατάσταση στην Ελλάδα παραμένει εκρηκτική και τα νούμερα μιλούν από μόνα τους:

 

● Το 39,5% των νοικοκυριών στην Ελλάδα δαπανά πλέον του 40% του εισοδήματός του προκειμένου να καλύψει στεγαστικά κόστη, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. που ανέρχεται σε 9,6% (Eurostat, 2018). To 2021, το μέσο νοικοκυριό στην Ελλάδα δαπανά το 34,2% του εισοδήματός του στη στέγαση, με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να ανέρχεται στο 19,3% (Eurostat, 2023).

 

● Στην Αττική το 76% των ενοικιαστών χρειάζεται να περικόψει άλλες βασικές δαπάνες ή να βασιστεί σε οικονομική βοήθεια από τρίτους μετά την πληρωμή των εξόδων που σχετίζονται με την κάλυψη των στεγαστικών του αναγκών (Eteron, 2022).

 

● Το 76,9% των νέων ενηλίκων ηλικίας 18 έως 34 ετών ζει με τους γονείς του (Eurostat, 2021).

 

● Οι τιμές των ενοικίων στην ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή της Αθήνας έχουν εκτιναχθεί (Medium, 2020), ενώ ο αριθμός των αστέγων έχει αυξηθεί σημαντικά (Κουραχάνης, 2019).

 

● Τα ήδη ευάλωτα νοικοκυριά και κοινωνικές ομάδες (μετανάστες/ριες και πρόσφυγες/ισσες, φοιτητές/τριες, αναπληρωτές/τριες εκπαιδευτικοί κ.ά.) βιώνουν ακόμη πιο επισφαλείς στεγαστικές συνθήκες.

 

● Mέσα από πολιτικές όπως η Golden Visa, παρατηρείται μία άνευ προηγουμένου εισροή διεθνών επενδυτών και κεφαλαίων, με τις «άμεσες επενδύσεις μη κατοίκων σε ακίνητα» να εκτοξεύονται από 153,1 εκατ. ευρώ το 2015 σε 1.449,5 εκατ. ευρώ το 2019 (Τράπεζα της Ελλάδος, 2021).

 

Ολα αυτά σε μια χώρα όπου η στεγαστική πολιτική είναι σχεδόν ανύπαρκτη, ιδιαίτερα με την κατάργηση των δύο δημόσιων φορέων στεγαστικής πολιτικής (ΔΕΠΟΣ και ΟΕΚ) στο πλαίσιο των μνημονιακών περικοπών. Την ίδια στιγμή, εκατοντάδες ακίνητα –ειδικά στην Αθήνα– παραμένουν άδεια, όπως συμβαίνει εδώ και χρόνια και σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

 

Τα αιτήματα των γειτονιών

 

Ανάγκη επιβολής πλαφόν στα ενοίκια, θέσπιση ανώτατου επιτρεπόμενου μισθώματος στη βάση κριτηρίων, κατάργηση της δυνατότητας πώλησης «κόκκινων» δανείων με προσημείωση της πρώτης κατοικίας, μεταξύ των διεκδικήσεων της πρωτοβουλίας

 

Κεντρικός άξονας των διεκδικήσεων είναι η θέση πως «η στέγη είναι βασικό κοινωνικό αγαθό, όχι εμπόρευμα. Προστασία της κατοικίας σε κάθε γειτονιά!». Στις προτάσεις της ομάδας αναφέρονται η ανάγκη επιβολής πλαφόν στα ενοίκια και τις αυξήσεις τους, θέσπιση ανώτατου επιτρεπόμενου μισθώματος στη βάση κριτηρίων, όπως αντικειμενική αξία, γενική κατάσταση και παλαιότητα, ενεργειακή απόδοση, η απαγόρευση πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας, η κατάργηση της δυνατότητας πώλησης «κόκκινων» δανείων με προσημείωση της πρώτης κατοικίας και η αναστολή εξώσεων για άτομα που δεν διαθέτουν πρόσβαση σε εναλλακτικό στεγαστικό πλαίσιο.

Σημειώνεται πως στην Καταλονία θεσπίστηκαν ανώτατες τιμές ενοικίασης σε γειτονιές όπου οι τιμές ξεπερνούν το 30% του μέσου εισοδήματος των νοικοκυριών. Στην Ολλανδία οι αυξήσεις των ενοικίων περιορίζονται στην αύξηση του πληθωρισμού ή/και του μέσου μισθού +1%. Στη Γερμανία εφαρμόζονται επίσης περιορισμοί στην ανώτατη αύξηση του ενοικίου.

 

Επιπλέον τονίζεται η ανάγκη ρύθμισης της αγοράς βραχυχρόνιων μισθώσεων με απαγόρευσή τους σε συγκεκριμένες περιοχές και την απαγόρευση της μετατροπής ολόκληρων κτιρίων με χρήση κατοικίας σε τουριστικά καταλύματα. Στη Βαρκελώνη, σε περιοχές που υφίστανται πιέσεις από τον τουρισμό, δεν δίνονται πλέον νέες άδειες για βραχυχρόνιες μισθώσεις. Στο δε Βερολίνο, η δυνατότητα διάθεσης ακινήτων για βραχυχρόνια μίσθωση περιορίζεται στις 90 ημέρες ανά έτος.

 

Οι «Γειτονιές για το δικαίωμα στη στέγη» υποστηρίζουν την άμεση καθολική κατάργηση της δυνατότητας απόκτησης Golden Visa μέσω επενδύσεων σε στεγαστικά ακίνητα, κατά το παράδειγμα της Πορτογαλίας που την απαγόρευσε. Παράλληλα επισημαίνουν πως στις χώρες του ΟΟΣΑ, το μέσο ποσοστό κοινωνικής κατοικίας επί του συνολικού οικιστικού αποθέματος είναι 7% (32% στην Ολλανδία, 25% στην Αυστρία, 17% στη Γαλλία), ενώ στην Ελλάδα δεν υπάρχει κοινωνική κατοικία. Παράλληλα στη Ζυρίχη, τη Βαρκελώνη, τη Βιέννη, τις Βρυξέλλες (όπου επίσης υπάρχουν τεράστια προβλήματα) και πολλές άλλες πόλεις, παραχωρούνται δημόσια και δημοτικά ακίνητα για τη δημιουργία στεγαστικών συνεταιρισμών.

 

Για όλους αυτούς τους λόγους οι γειτονιές της Αθήνας ενώνονται σήμερα σε μια κοινή πορεία διαμαρτυρίας με σύνθημα «Μας πετάνε στον δρόμο - Βγαίνουμε στους δρόμους!», ζητώντας παράλληλα «προσιτή κοινωνική κατοικία διάσπαρτη στην πόλη για τα νοικοκυριά που έχουν ανάγκη και για όλες τις ευάλωτες ομάδες (όπως άστεγους/ες, πρόσφυγες/ισες, ηλικιωμένες/ους), δημιουργία επαρκούς, δημόσιας και δωρεάν φοιτητικής στέγης που να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των φοιτητών/τριών και ειδική μέριμνα για ευάλωτες ομάδες με διασφάλιση αξιοπρεπούς κατοικίας για πρόσφυγες/ισες, μετανάστες/τριες, ΑμεΑ και θύματα έμφυλης βίας (γυναίκες, νεαρά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα που εκδιώκονται από τα σπίτια τους κ.ά.) μέσω και της θεσμοθέτησης Εθνικής Στρατηγικής για το Δικαίωμα στη Στέγη».

 

Τα πρώτα «διεκδικητήρια» εμφανίστηκαν στην Αθήνα

 

Στις «Γειτονιές για το δικαίωμα στη στέγη» συμμετέχει και η ομάδα Cohab Athens, η οποία ξεκίνησε μια ενδιαφέρουσα δράση συλλογικής χαρτογράφησης κενών κτιρίων και σπιτιών με απώτερο σκοπό να θεσμοθετηθεί και στη χώρα μας η δυνατότητα σύμπραξης δημοτικών, δημόσιων και συνεταιριστικών φορέων για μακροπρόθεσμη παραχώρηση ακινήτων για κατοίκηση.

 

Τα μέλη της ομάδας σημάδεψαν  το περασμένο Σάββατο άδεια κτίρια, που ανήκουν κυρίως στον ΕΦΚΑ, με αυτοκόλλητα «Διεκδικείται», αντί για «Πωλείται» και «Ενοικιάζεται», ξεκινώντας από την Ομόνοια και περνώντας από κεντρικούς δρόμους, όπως η Πειραιώς, η Αγ. Κωνσταντίνου και η Χαλκοκονδύλη, ώς τα Εξάρχεια. Οσοι έχουν υπόψη κενά κτίρια στην Αθήνα ή οποιαδήποτε περιοχή της επικράτειας μπορούν να συμβάλουν και να απευθύνονται στην ομάδα, ώστε να τα ερευνά για να τα συμπεριλάβει στον σχετικό διαδικτυακό χάρτη.

 

Οι λύσεις για κοινωνική και συνεταιριστική κατοικία και οι διαστάσεις της απειλής στο δικαίωμα στη στέγη στην Ελλάδα από την εκτίναξη των ενοικίων και τιμών ακινήτων, από τον υπερτουρισμό, τον εξευγενισμό και τις συνέπειες της κρίσης χρέους, όπως οι πλειστηριασμοί, οι εξώσεις και η φτωχοποίηση όλο και μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού, συζητήθηκαν σε εκδήλωση πριν από λίγες μέρες στο Πολυτεχνείο.

 

Η πόλη ποιων κατοίκων;

 

Η αναπληρώτρια καθηγήτρια της σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, Πέννυ Κουτρολίκου, τόνισε στην ομιλία της πως η υλική και οραματική υφαρπαγή μέσω ιδιωτικοποιήσεων, fast track αδιαφανών διαδικασιών και πολλαπλών εκμεταλλεύσεων εξαιτίας χρηματοοικονομικών συμφερόντων, διεθνών επενδυτών, εταιρικών ιδιοκτητών, κερδοσκόπων του χρηματιστηρίου γης και ενός κράτους που διευκολύνει αυτούς αντί για τους κατοίκους, επαναφέρει το πριν από 50 χρόνια διατυπωμένο ερώτημα από τον R.H. Pahl «Ποιανού είναι η πόλη;».

 

Οπως σημείωσε, προβάλλεται ως βέλτιστη στρατηγική η ανάπτυξη από την ασαφή ιδιωτική πρωτοβουλία που θα έρθει όταν χαριστικά και μόνο αφήσει λίγα από τα υπερκέρδη της να κυλήσουν στους υπόλοιπους, στις πλάτες ενός επισφαλούς εργατικού δυναμικού. «Παράλληλα με τη διαρκή λιτότητα και την καταστολή των αντιδράσεων, όλο αυτό το φαντασιακό συνδέεται με την τουριστικοποιημένη και εν δυνάμει ιδιωτικοποιημένη πόλη ή, για όλους εμάς, δυστοπία» είπε και αναφέρθηκε στη διαφήμιση της «μικρής Αθήνας» στο Ελληνικό ως πρότυπου κατοίκησης, στα σχέδια για «τσιμεντούπολη» στην πρώην ΠΥΡΚΑΛ, στο επενδυτικό πρόγραμμα για τη ΒΙΟΧΑΛΚΟ και στην εγκατάσταση ξενοδοχείων μεγάλων ομίλων του εξωτερικού στο αθηναϊκό κέντρο.

 

Εναλλακτικά παραδείγματα

 

Ο καθηγητής στη σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, Σταύρος Σταυρίδης, πρότεινε να σκεφτούμε τους αγώνες για τη στέγαση υπό την προοπτική για έναν διαφορετικό, συλλογικό προσδιορισμό της κατοικίας, για την επαναδιατύπωση της σχέσης με την πόλη και την κοινωνία, αλλά και τη δημιουργία νέων μοντέλων διεκδίκησης.

 

Εφερε παραδείγματα αυτοστέγασης με τη συμμετοχή κινημάτων αστέγων στη Λατινική Αμερική, που εμπεριέχουν ήδη ένα πρόπλασμα μιας άλλης συνθήκης κοινότητας και ενός άλλου περιβάλλοντος αξιών, όπως εργατικές κατοικίες σε παραγκούπολη του Μπουένος Αϊρες που προωθούν νέα μοντέλα συνεργασίας, αυτοσχέδιους οικισμούς στο Σάο Πάολο που έχουν τεράστιες κατειλημμένες εκτάσεις και μορφές συνεργατικής παραγωγής μελλοντικών κτιρίων που αναπτύσσονται στο Ρίο ντε Ζανέιρο, καθώς και παραδείγματα αυτόνομων γειτονιών σε περιοχές της πόλης του Μεξικού με νέους τρόπους συγκατοίκησης και μοντέλο κοινοτισμού. «Δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτές τις γειτονιές υπήρξαν σημαντικότατες δράσεις κατά την πανδημία για να στηρίξουν εκείνους που δεν μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα» ανέφερε και υπογράμμισε την ανάγκη της επανεφεύρεσης της συνεργατικότητας και στην καθημερινότητα με τη χρήση κοινόχρηστων χώρων.

 

* Επόμενη δράση του Cohab: φοιτητικός - νεανικός διαγωνισμός με θέμα την πρόταση για μετατροπή κενών κτιρίων σε στεγαστικούς συνεταιρισμούς (υποβολή συμμετοχών 15/4-15/5), στο πλαίσιο του οποίου προσφέρεται σεμινάριο 12 διαδικτυακών διαλέξεων (22/5-6/6).

 

Κώστας Ζαφειρόπουλος,

Λένα Κυριακίδη

 

Πηγή : https://www.efsyn.gr