Η σιωπηλή επανάσταση στην Ευρώπη

Τα ομόλογα SURE, όπως επίσης αυτά για το «Ταμείο Ανάκτησης και Ανθεκτικότητας», έχουν παρόμοιες ιδιότητες με τα Ευρωομόλογα – για τα οποία όλες οι χώρες θα ευθύνονταν από κοινού. Μέχρι στιγμής όμως κράτη όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία, απέτυχαν να επιβληθεί η έκδοση Ευρωομολόγων – λόγω της αντίρρησης, του βέτο καλύτερα της Γερμανίας, της Ολλανδίας και των συνοδοιπόρων τους. Εν τούτοις, η έκδοση των ομολόγων SURE ανοίγει το δρόμο για τα Ευρωομόλογα, καθιστώντας τα πιο πιθανά στο μέλλον – ειδικά εάν η Γαλλία πάρει επιτέλους τα ηνία από τη Γερμανία. Μία τέτοια προοπτική θα άλλαζε πιθανότατα ριζικά το χειρισμό του εθνικού χρέους της ΕΕ που θεωρούταν απίθανο πριν από μερικά χρόνια – κάτι που αποτελεί μία αχτίδα ελπίδας για τη νομισματική ένωση, η οποία διαφορετικά είναι αδύνατον να μη διαλυθεί. Επίσης για την Ελλάδα και τις άλλες χώρες του νότου – αν και είναι ακόμη πολύ ενωρίς για να χαρεί κανείς.

Ανάλυση

Υπάρχει αλήθεια ελπίδα για την ανατροπή της τουρκόφιλης γερμανικής Ευρώπης που θέλει να επιβάλει η καγκελάριος; Ασφαλώς υπάρχει, αρκεί να πάρει τα ηνία η Γαλλία – η οποία δεν έχει μόνο συνειδητοποιήσει τη γερμανική απειλή αλλά, επίσης, την τουρκική και την τρομοκρατική ισλαμική. Δυστυχώς όσον αφορά την τελευταία, πληρώνοντας ένα πανάκριβο τίμημα – πρόσφατα με τα αποτρόπαια εγκλήματα των φανατικών μουσουλμάνων που τεκμηρίωσαν πως δεν υπάρχει καμία περίπτωση ειρηνικής συμβίωσης μαζί τους.

Πρόκειται για άτομα που ζουν ακόμη στο σκοτεινό μεσαίωνα και τα οποία χρησιμοποιεί η Τουρκία, θέλοντας να γίνει η ηγέτιδα δύναμη τους – για μισθοφόρους τζιχαντιστές, τους οποίους στέλνει σε όλα τα μέτωπα του πολέμου που έχει ανοίξει, χωρίς κανέναν απολύτως δισταγμό ή ενδοιασμό. Είναι δε τόσο μεγάλη η αποθράσυνση της που δεν καταλαβαίνει πως ξεπέρασε τις κόκκινες γραμμές – όσον αφορά τη Ρωσία στον Καύκασο, με τη στήριξη του Αζερμπαϊτζάν (ανάλυση), ενώ σε σχέση με τη Γαλλία με τις αμετροεπείς δηλώσεις του προέδρου της, καθώς επίσης με τις θανατηφόρες επιθέσεις εναντίον αμάχων, τις οποίες υποκινεί με την επίκληση ενός σκίτσου.

Όσο και αν αντιδράει λοιπόν η Γερμανία αρνούμενη την επιβολή κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας, την απομάκρυνση των πρεσβευτών της ΕΕ, το σταμάτημα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, καθώς επίσης για το μποϋκοτάζ των προϊόντων που εξάγει και εισάγει η Τουρκία, στο τέλος θα αναγκασθεί να υποκύψει – αφού έχει περισσότερο ανάγκη την Ευρώπη, από ότι η Ευρώπη την ίδια. 

 
Η σιωπηλή επανάσταση

Από την πλευρά της οικονομίας τώρα, τα χρηματοπιστωτικά πακέτα της Ευρώπης έχουν κυρίως δύο ελαττώματα: αφενός μεν τα ονόματα τους έχουν την τάση να είναι μεγάλα, αφετέρου είναι κατά κανόνα τεχνοκρατικά. Τα δύο αυτά ελαττώματα έχουν ως αποτέλεσμα να τα καθιστούν αδιάφορα για την κοινή γνώμη – κάτι που ισχύει επίσης για τα ομόλογα που λανσάρισε πρόσφατα, με στόχο τη χρηματοδότηση του προγράμματος ασφάλισης της ανεργίας «SURE». Εν τούτοις, αυτή τη φορά δόθηκε το εναρκτήριο λάκτισμα, για μία εξέλιξη που θα μπορούσε να αλλάξει εκ βάθρων την ευρωπαϊκή αγορά ομολόγων.

Ειδικότερα, το πρόγραμμα SURE (Support to mitigate Unemployment Risks in an Emergency) αποτελεί ένα νέο «δοχείο» που διατίθεται στα κράτη-μέλη, για να συμπληρώσουν τα εγχώρια ταμεία ανεργίας τους ή για να πληρώσουν επιδόματα μερικής απασχόλησης – έχοντας σχεδιαστεί για κρίσεις, όπως η σημερινή πανδημία.

Πρόκειται για μία πράξη αλληλεγγύης, αλλά επίσης για μία ρεαλιστική πολιτική – με στόχο να διατηρηθεί το χάσμα κοινωνικής ασφάλισης εντός της ΕΕ, όσο το δυνατόν μικρότερο. Ο σκοπός του SURE είναι να αποφευχθεί η μετανάστευση των εργαζομένων εντός της ΕΕ – προκειμένου να επωφεληθούν από την καλύτερη προστασία τους. Προς το παρόν, έχουν προβλεφθεί 88 δις € – ενώ δεν στηρίζονται όλες οι 27 χώρες από το πακέτο, αλλά μόνο οι 17, όπως φαίνεται στο γράφημα που ακολουθεί.

Περαιτέρω, για να χρηματοδοτήσει η ΕΕ τα 88 δις €, εξέδωσε και πούλησε ομόλογα – ένα δεκαετές και ένα εικοσαετές. Συνολικά με την πρώτη έκδοση συγκέντρωσε 17 δις €, αν και είχε προγραμματίσει το ανώτατο 15 δις € – ενώ μπορούσε πολύ εύκολα να εκδώσει τα τετραπλάσια. Το πραγματικά εντυπωσιακό στοιχείο όμως ήταν οι προσφορές που κατατέθηκαν – 233 δις € από ολόκληρο τον πλανήτη!

Ακόμη περισσότερο το ότι, το επιτόκιο του εικοσαετούς, η απόδοση του δηλαδή, ήταν μόλις 0,13% ετήσια – ενώ για το δεκαετές οι επενδυτές δεν πήραν, αλλά πλήρωσαν επιτόκιο, αφού διαμορφώθηκε στο -0,24%! Εύλογα λοιπόν συμπεραίνεται πως τα ομόλογα SURE άγγιξαν ένα πολύ ευαίσθητο νεύρο της παγκόσμιας επενδυτικής κοινότητας: την ανάγκη της για σίγουρες τοποθετήσεις των χρημάτων της.

Η αιτία είναι το ότι, οι προηγούμενες χρηματοπιστωτικές κρίσεις είχαν ως αποτέλεσμα την υιοθέτηση όλο και περισσότερων κανονισμών – οι οποίοι απαιτούν από τις τράπεζες, από τις ασφαλιστικές εταιρίες, καθώς επίσης από άλλους συμμετέχοντες στις αγορές, να δημιουργήσουν πρόσθετα αποθεματικά ασφαλείας. Οι κανονισμοί αυτοί έχουν διευρυνθεί αρκετά, συμπεριλαμβανομένης της διαπραγμάτευσης παραγώγων – στα οποία έχουν δημιουργηθεί πρόσθετες απαιτήσεις περιθωρίου. Για παράδειγμα, εάν για να επενδύσει κανείς 100 $ χρειαζόταν στο παρελθόν μόλις 1 $ ως εγγύηση, τώρα χρειάζεται περισσότερα.

Όλοι αυτοί οι κανονισμοί πάντως έχουν το ίδιο αποτέλεσμα: αυξάνουν τις ανάγκες σε κρατικά ομόλογα πρώτης ποιότητας, σε απολύτως εγγυημένα δηλαδή που χρησιμοποιούνται ως εγγυήσεις, ανεξάρτητα από την απόδοση τους – από το επιτόκιο τους.

Η ζήτηση τους δε είναι τόσο μεγάλη, ώστε να μην επαρκεί η προσφορά – οπότε αυξάνονται οι τιμές τους, δηλαδή μειώνονται τα επιτόκια τους. Για παράδειγμα η Γερμανία, υποθετικά με το σημερινό χρέος της ύψους 2,3 τρις $ (γράφημα, πηγή), πλήρωνε για τόκους το 2008 στα δεκαετή ομόλογα της με επιτόκιο 4,5% περί τα 103,5 δις $ – ενώ σήμερα, με επιτόκιο -0,635 αντί να πληρώνει εισπράττει 14,6 δις $! Κερδίζει δηλαδή κάθε χρόνο 118,1 δις $ μόνο από τους τόκους! Όπως όλα λοιπόν στην ελεύθερη οικονομία, έτσι και τα ομόλογα είναι θέμα ζήτησης και προσφοράς – τόσο απλά.

Συνεχίζοντας, τα τελευταία χρόνια υπήρξε στενότητα στην ύπαρξη ευρωπαϊκών κρατικών ομολόγων, με κορυφαίες αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας – ενώ η ΕΚΤ τα αγοράζει επίσης σε μεγάλη κλίμακα, προκειμένου να εισφέρει ρευστότητα στην οικονομία και να καταπολεμήσει τον πολύ χαμηλό πληθωρισμό. Στα πλαίσια αυτά τα γερμανικά ομόλογα που είναι ιδιαίτερα δημοφιλή διεθνώς, ενώ η Γερμανία εκδίδει λιγότερα λόγω της μείωσης του χρέους της, έχουν γίνει πλέον σπάνια – με την τιμή τους να έχει αυξηθεί απότομα, δηλαδή με τη μείωση του επιτοκίου τους στο -0,635 τώρα (πηγή). Πρόκειται για στιγμές πραγματικά μοναδικές στην ιστορία – για εξαιρέσεις που υπογραμμίζουν την κατάρρευση των επιτοκίων σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. 

 
Η ευρωπαϊκή έκδοση ομολόγων

Με κριτήριο τα παραπάνω, είναι φανερό πως η ΕΕ δεν θα μπορούσε να είχε επιλέξει έναν ευνοϊκότερο χρονικό σημείο για την έκδοση των ομολόγων της – σημειώνοντας πως τα ομόλογα SURE βαθμολογούνται ως ΑΑΑ από τους οίκους αξιολόγησης, ενώ είναι «επιλέξιμα για κεντρικές τράπεζες».

Δηλαδή, η ΕΚΤ επιτρέπεται να τα αγοράζει ως μέρος του προγράμματος αγοράς ομολόγων, για την αύξηση της ποσότητας χρήματος στην Ευρωζώνη – οπότε για την καταπολέμηση της ύφεσης και του χαμηλού πληθωρισμού. Επομένως, έχουν τα ίδια πλεονεκτήματα με τα γερμανικά ομόλογα – γεγονός που σημαίνει πως είναι κατάλληλα ως εναλλακτική λύση, επεξηγώντας τη μεγάλη ζήτηση τους που αναφέραμε προηγουμένως.

Περαιτέρω, η ΕΕ αφενός μεν θα εκδώσει περισσότερα ομόλογα SURE, αφετέρου το επόμενο έτος θα χρηματοδοτήσει με τον ίδιο τρόπο το «Ταμείο Ανάκτησης και Ανθεκτικότητας», συνολικού ύψους 750 δις € – εάν φυσικά το επιτρέψει η Γερμανία, αφού αυτά τα ομόλογα (α) θα ανταγωνίζονται πλέον τα δικά της, οπότε πιθανότατα θα αυξηθούν τα επιτόκια της και (β) θα στηρίξουν τους εταίρους της δυσκολεύοντας τη λεηλασία τους εκ μέρους της, καθώς επίσης την κατοχή τους που σχεδιάζει.

Με απλά λόγια, η ΕΕ θα γινόταν όλο και πιο σημαντική ως εκδότης ομολόγων, οπότε θα μπορούσε να «σπάσει» τη γερμανική ηγεμονία – γεγονός που επεξηγεί την ξαφνική αλλαγή στάσης της καγκελαρίου: τις καθυστερήσεις της όσον αφορά το «Ταμείο Ανάκτησης και Ανθεκτικότητας». Πόσο μάλλον όταν φαίνεται πλέον καθαρά πως οι υπερχρεωμένες χώρες της ΕΕ θα επωφελούνται δύο φορές από τα ομόλογα της ΕΕ:

(α) Επειδή θα μπορούν να καλύπτουν τα πρόσθετα ελλείμματα τους με δάνεια της ΕΕ που είναι φθηνότερα, από ότι εάν δανείζονταν χρήματα από τις αγορές πουλώντας τα δικά τους κρατικά ομόλογα και

(β) Λόγω του ότι με αυτόν τον τρόπο δεν θα αυξάνεται ο όγκος των εθνικών εκδόσεων, οπότε το επιτόκιο δανεισμού τους.

Ολοκληρώνοντας τα ομόλογα SURE, όπως επίσης αυτά για το «Ταμείο Ανάκτησης και Ανθεκτικότητας», έχουν παρόμοιες ιδιότητες με τα Ευρωομόλογα – για τα οποία όλες οι χώρες θα ευθύνονταν από κοινού. Μέχρι στιγμής όμως κράτη όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία, απέτυχαν να επιβληθεί η έκδοση Ευρωομολόγων – λόγω της αντίρρησης, του βέτο καλύτερα της Γερμανίας, της Ολλανδίας και των συνοδοιπόρων τους.

Εν τούτοις, η έκδοση των ομολόγων SURE ανοίγει το δρόμο για τα Ευρωομόλογα, καθιστώντας τα πιο πιθανά στο μέλλον – ειδικά εάν η Γαλλία πάρει επιτέλους τα ηνία από τη Γερμανία. Μία τέτοια προοπτική θα άλλαζε πιθανότατα ριζικά το χειρισμό του εθνικού χρέους της ΕΕ που θεωρούταν απίθανο πριν από μερικά χρόνια – κάτι που αποτελεί μία αχτίδα ελπίδας για τη νομισματική ένωση, η οποία διαφορετικά είναι αδύνατον να μη διαλυθεί. Επίσης για την Ελλάδα και τις άλλες χώρες του νότου – αν και είναι ακόμη πολύ ενωρίς για να χαρεί κανείς.

Βασίλης Βιλιάρδος

Πηγή : https://analyst.gr