Σύγκριση Οικονομικών Ελλάδας και Τουρκίας

Η Ελλάδα είναι καταδικασμένη να ζει με την Τουρκία. Μια χώρα με την οποία έχει προηγούμενα αιώνων και δεν είναι φίλη ούτε σε επίπεδο ηγεσίας αλλά ούτε και λαού μιλώντας με γεγονότα παρά με τα όσα χαριτωμένα λέγονται. Το ξέρουν καλά οι Ρωμιοί της Κωνσταντινούπολης, όταν φίλοι έγιναν εχθροί μέσα σε μια νύχτα… Μια χώρα όμως που έχει μεγάλες αντιθέσεις, γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, μεταξύ φονταμενταλισμού και δυτικογενούς διακυβέρνησης αλλά και με σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες, κάτι που θέλγει το παγκοσμιοποιημένο κεφάλαιο, όπως και με γεωστρατηγική σημασία.

Ανάλυση

του Παναγιώτη Χατζηπλή 

 
Εισαγωγή

Το θέμα της Τουρκίας απασχολεί την Ελλάδα βέβαια πολύ περισσότερο από την Ευρώπη η οποία έχοντας μια ασφαλή απόσταση μπορεί να εκμεταλλεύεται τις επιχειρηματικές ευκαιρίες εκεί κάτι που κάνει σε υπερθετικό βαθμό εξάλλου. Η Τουρκία δρέπει τα πλεονεκτήματα αυτά αλλά τα τελευταία χρόνια είναι ξεκάθαρο ότι τραβάει τον δικό της δρόμο ενώ οι συμμαχίες διεθνώς ανασυντάσσονται. Οι εντάσεις γίνονται όλο και πιο συχνές. Είναι όμως πραγματικές ή μεγενθυμένες από τα ΜΜΕ και μήπως υπάρχει κάποιος υποβολέας πίσω της;

Αυτό όμως που τα παλιότερα χρόνια ήταν πηγή για συλλογική ή εθνική εγρήγορση η απειλή εξ ανατολών τώρα γίνεται η προσπάθεια να προκαλέσει συλλογική κατάθλιψη και ηττοπάθεια. Την μια στιγμή η Τουρκία παρουσιάζεται από τα ΜΜΕπικοινωνίας ως οπισθοδρομική την άλλη ως ανερχόμενη δύναμη. Και όταν δημιουργείται ένα ερώτημα του τι έχουμε κάνει εμείς όλα αυτά τα χρόνια για να υστερούμε έρχεται η απλουστευτική απαξίωση! Ε, εντάξει η Τουρκία έχει προβλήματα. Χαρακτηριστικό εδώ κάποια άρθρα του Στούπα, ενός υμνητή της «Ευρώπης» και των μνημονίων βλέπε (Οι “φούσκες” του Ερντογάν και ο νεοραγιαδισμός, Η Τουρκία στηρίζεται σε πήλινα πόδια ) Ένα ασανσέρ εντυπώσεων και συναισθημάτων. Κι όμως για να προβάλλεται ως μπαμπουλας η Τουρκία θα πρέπει να έχει κάνει και κάποια σωστά.

Δεν είμαστε ειδικοί στην Τουρκία ούτε θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε εδώ τα μακροοικονομικά προβλήματα της που οδήγησαν στο ΔΝΤ παλιότερα και ίσως θα το κάνουν σύντομα ξανά αφού είναι σε οριακό σημείο. Αυτό που θα προσπαθήσουμε όμως να παρουσιάσουμε κάποια από τα επιχειρηματικά επιτεύγματά της τα τελευταία χρόνια. Και αυτό γιατί δεν πρέπει να υποτιμούμε την άλλη πλευρά. Να αναλύουμε και να παραδειγματιζόμαστε από τα θετικά και να αναγνωρίζουμε τα δικά μας λάθη. Γιατί είναι εύκολο να λένε κάποιοι ότι δεν αξίζουν οι Τούρκοι για να αποφύγουν την συζήτηση για αν έχουμε κάνει λάθη κάποιοι από εμάς… Είναι μια συζήτηση που δεν θέλουν κάποιοι να γίνει με έντιμους όρους.

 
Οικονομία Τουρκίας

Όταν μιλάμε για Τουρκία λογικά έχει ενδιαφέρον να αναφερόμαστε στο νεότερο κράτος τους Κεμαλ που δημιουργήθηκε μετά την αποσύνθεση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας η οποία δεν είχε σε κάποιο σημαντικό βαθμό εκμοντερνιστεί-εκβιομηχανιστεί εξόν κάποιων προσπαθειών του Μεχμέτ Αλή στην Αίγυπτο, κάποια κλωστοϋφαντουργία, μεταλλουργία και χαρτοποιία και πολλά από αυτά υπό το καθεστώς των συντεχνιών κάποιες από τις οποίες ήταν και από Ρωμιούς. Είναι ενδιαφέρον ότι η βιομηχανική υστέρηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αποδίδεται στην πολιτική ελεύθερου εμπορίου που ακολουθούσε. Υπάρχει σχετική αναφορά του Βρετανού Πρωθυπουργού Ντισραέλι το 1846 (Paul Bairoch, Economics and World History: Myths and Paradoxes, University of Chicago Press. 1995, pp.31–32). Αναλόγως επιβαρυντική ήταν για το Βυζάντιο η απώλεια των τελωνείων στους Λατίνους. Κάτι που θυμίζει και τα σημερινά προβλήματα αποβιομηχάνισης λόγω της NAFTA στις ΗΠΑ ή της ΕΕ στην Ελλάδα.

Η οικονομία του νεότερου Τουρκικού κράτους διακρίνεται σε 4 φάσεις:

• 1923-1929: ιδιωτική συσσώρευση κεφαλαίου
• 1929-1945: κρατική συσσώρευση κεφαλαίου
• 1950-1980: κεντρική κρατική πολιτική εκβιομηχάνισης στην βάση της υποκατάστασης εισαγωγών
• 1980 ως σήμερα: απελευθέρωση της οικονομίας σε εμπόριο, υπηρεσίες και μεταφορά κεφαλαίου

Η Τουρκία αναπτύσσεται συστηματικά τις τελευταίες δεκαετίες με βάση την παραγωγή με μια εξελικτική πορεία όταν ο σχεδιασμός της Ελληνικής παρασιτικής πολιτικοοικονομικής ελίτ δεν φτάνει πιο μακριά από τον σχεδιασμό των επόμενων εκλογών και την ανάλωση σε διαμεσολάβηση και υπηρεσίες.

Και στην Τουρκία βέβαια υπάρχει ελίτ όπως θα αναλύσουμε παρακάτω. Αναπτύχθηκε σίγουρα και αυτή σε συνδυασμό με τις κυβερνητικές πολιτικές αλλά βασίστηκε στην παραγωγή πριν επεκταθεί σε άλλες δραστηριότητες. 

 
ΑΕΠ Τουρκίας-Ελλάδας

To ΑΕΠ την Τουρκίας ανέρχεται σε $743 δις είναι στις 20 ισχυρότερες οικονομίες διεθνώς (19η) αλλά με 83 εκατ. πληθυσμό το ΑΕΠ/κεφαλή είναι 9.043$ κάτι που την κατατάσσει στην 74η θέση διεθνώς και πολύ πιο κάτω από την Ελλάδα. Όμως σε αντίθεση με την Ελλάδα η Τουρκία έχει μεγαλύτερες κοινωνικές ανισότητες αλλά και εντάσεις. Να σημειώσουμε τις πολλές μειονότητες το Κουρδικό θέμα αλλά και 3,5 εκατ. προσφύγων από την Συρία τελευταία.

Συνεπώς η Τουρκία αντιμετωπίζει προκλήσεις όσο αφορά την οικονομική ανάπτυξη, την αύξησης της παραγωγικότητας, την απασχόληση του εργατικού δυναμικού και τη δίκαιη διανομή του πλούτου την ίδια ώρα που όλα αυτά πρέπει να υποστηριχτούν από επίσης ανάγκη να αυξηθούν ενεργειακούς και χρηματοοικονομικούς πόρους.

Το 9% του ΑΕΠ της Τουρκίας παράγεται στην γεωργία που είναι ο μεγαλύτερος τομέας απασχόλησης αν και με μειούμενους αριθμούς. Το 27% του ΑΕΠ παράγεται στον δευτερογενή τομέα από τα οποία 16% στην βιομηχανία, ποσοστό που είναι ανάλογο του μέσου όρου της ΕΕ η οποία έχει σκοπό να το φτάσει στο 20%, όταν στην Ελλάδα το σχετικό ποσοστό είναι ένα αναιμικό 8-9% από 20% το 1970…. Το 64% του ΑΕΠ παράγεται στις υπηρεσίες με τον τουρισμό να αποτελεί το 6% του ΑΕΠ, ποσοστό χαμηλότερο αναλογικά της Ελλάδας αλλά υψηλότερο ποσοτικά και ποιοτικά όπως θα δούμε.

Μερικά συγκριτικά για τις οικονομίες Ελλάδας-Τουρκίας δίνονται στον πίνακα. 

 
Καταστροφή Μνημονίων

Να σημειωθεί εδώ πόσο καταστροφικά ήταν τα τελευταία 20 χρόνια για την Ελλάδα δηλαδή από τότε που μπήκε στο Ευρώ και φυσικά ακόμα περισσότερο από την στιγμή που εισέπραξε την Ευρωπαϊκή «αλληλεγγύη» των μνημονίων.

Είναι ενδεικτικό ότι: 

• Το 1985 το ΑΕΠ της Ελλάδας και Τουρκίας ήταν πολύ κοντά ($48 δις με $65 δις αντίστοιχα) δηλαδή σχέση 1:1,35 την ίδια στιγμή ο πληθυσμός της Ελλάδας 9,9 εκατ ήταν και της Τουρκίας 61 εκατ.
• Το 2000 το ΑΕΠ της Ελλάδας ήταν στα $130 δις και της Τουρκίας $270 δις δηλ. σχέση 1:2
• Το 2018 το ΑΕΠ της Ελλάδας ήταν στα $203 δις και της Τουρκία $771 δις δηλ. σχέση 1:4 με τον πληθυσμό της Ελλάδας στα 10,7 εκατ και της Τουρκίας στα 83 εκατ.!

Τα χρόνια από το 2000 και μετά το ΑΕΠ της Ελλάδας αυξήθηκε σε τρέχουσες τιμές με ένα μέσο 3% και της Τουρκίας 6%. Την ίδια περιοχή το ΑΕΠ της Γερμανίας αυξήθηκε με 4% ακόμα και αν ξεκίνησε από υψηλότερη βάση. Το πραγματικό ΑΕΠ της Τουρκίας αυξήθηκε μεταξύ 2003 και 2019 κατά 5,3% επιτυγχάνοντας την υψηλότερη επίδοση στον ΟΟΣΑ την ίδια στιγμή που της Ελλάδας μειώθηκε κατά 0,7%.

Το ΑΕΠ της Ελλάδας την δεκαετία του 2000 ήταν στα κορυφαία 40 παγκοσμίως. Είναι η εποχή που η οικονομία είχε αναπτυχθεί με τον χαμηλό δανεισμό και είχε βρει και την φυσική διέξοδο στα Βαλκάνια και δυνητικά Μέση Ανατολή και Αίγυπτο περιοχές όπου έχει ιστορικά πολιτιστικές και εμπορικές σχέσεις που είχαν αποκοπεί με τον ψυχρό πόλεμο.

Κι τότε ήρθε το μνημόνιο. Με τα μνημόνια η Ελλάδα αναγκάστηκε να αποχωρήσει από τα Βαλκάνια, να ξεπουλήσει ή να υποθηκεύσει την περιουσία της, να συμφωνήσει στα Σκόπια και τώρα την πιέζουν για ΑΟΖ, για Αιγαίο και ποιος ξέρει που θα σταματήσουν, δεν έχουν μείνει και πολλά.

Υπάρχει βέβαια μια μόνιμη πλύση εγκεφάλου ότι η Ελλάδα δεν μπορεί, ότι είναι μικρή, ότι είναι διεφθαρμένη, ότι πρέπει να μεταρρυθμίζεται αενάως. Αποσιωπώνται οι αντίστοιχες αδυναμίες της Ευρώπης, δομική διαφθορά, φοροαποφυγή μέσω παραδείσων, παρεμβατισμός υπέρ βιομηχανιών, στρατιωτική ανυπαρξία, χρηματοοικονομικές αδυναμίες. Φυσικά όλη αυτή η καταστροφή δεν μπορεί να επιβληθεί στα υποκείμενα χωρίς δικαιολογία, μια αυθυποβολή.

Το θέμα όμως είναι γιατί η Τουρκία παρά το ότι μπήκε στο ΔΝΤ και έχει πάρα πολλές οικονομικές δυσκολίες τα τελευταία χρόνια «σώζεται» και η Ελλάδα οδηγήθηκε σε δημοσιονομικό στραγγαλισμό, υποθήκευση και απώλεια ανεξαρτησίας. Χωρίς να μπούμε σε πολλές λεπτομέρειες για τα οικονομικά προβλήματα της Τουρκίας, η οικονομία της είναι σε οριακό σημείο εδώ και δύο χρόνια τουλάχιστον, με τα διαθέσιμα πολύ χαμηλά αυτή τη στιγμή και τα CDS να αυξάνουν . Σίγουρα βοήθησαν κάποιοι από το εξωτερικό όπως swap απ’το Κατάρ τελευταία.

Το ΑΕΠ της Τουρκίας εκτοξεύθηκε μετά το 2000 και παρά την προσφυγή στο ΔΝΤ ενώ αυξάνεται σταθερά δημογραφικά. Αυτό δημιουργεί και πιέσεις γιατί αυτός ο κόσμος πρέπει να τραφεί και να δουλέψει και το κατά κεφαλή ΑΕΠ απέχει από την Ευρώπης. To να ταΐζεις την δημογραφική έκρηξη των Τούρκων ώστε να κάνουν 5 παιδιά, ενώ παράλληλα διώχνεις τα δικά σου παιδιά και εισάγεις τρίτους είναι το αυτοκτονικό…. Το να παραχωρείς σήμερα κάτι που θα σε θρέψει αύριο… για να κατευνάσεις ένα φόβο είναι το ίδιο αυτοκτονικό…

Δεν θα κάνουμε σύγκριση στρατού εδώ. Πάντως σίγουρα για τους γνώστες η Ελλάδα είναι καλά εξοπλισμένη και έχει έναν από τους καλύτερους στρατούς της ΕΕ, κάτι που έχει υπονομευθεί με τα μνημόνια. Αυτό που μετράει στους σημερινούς πολέμους είναι η τεχνολογία η οικονομική δυνατότητα και όχι η αριθμητική υπεροχή. Το τελευταίο μπορεί να χρησιμεύσει σε υβριδικούς πολέμους μέσω μεταναστευτικών ροών όπως έχουμε αναλύσει αλλού. Οι τακτικοί πόλεμοι μπορούν να περιοριστούν σήμερα μόνο σε βομβαρδισμούς. Κάποιες χώρες θα διαλυθούν βλέπε Ιράκ όταν εκλείψει η κεντρική δομή και άλλες (Σερβία) θα ενωθούν για να αντιμετωπίσουν τον κοινό εχθρό. Σίγουρα υπάρχουν εσωτερικές εντάσεις στην Τουρκία και αντιθέσεις όπως φάνηκε και στο πραξικόπημα και στα δημοψηφίσματα όπως θα δούμε παρακάτω που μπορούν να οδηγήσουν σε αστάθεια όταν εκλείψει η κεντρική πυγμή. 

 
Υποδομές Ελλάδας και Τουρκίας

Η Τουρκία έχει μια εκτεταμένη υποδομή μεταφορών που χρήζει εκμοντερνισμού. Στις υποδομές πρέπει να υπερέχει η Ελλάδα με τα έργα των τελευταίων χρόνων αν και ανεκμετάλλευτα.

Η Τουρκία έχει 3.060 χλμ. αυτοκινητόδρομων και η Ελλάδα 2.500 χλμ. αν κα με μικρότερη έκταση. Η Τουρκία έχει 12,532 χλμ. σιδηροδρομικού δικτύου με 745 χλμ. εξ αυτών υψηλής ταχύτητας (δηλ. ως 250 χλμ/ώρα) κάτι αντίστοιχο των νέων ηλεκτρικών γραμμών της Ελλάδας. Η Ελλάδα έχει 2.750 χλμ. δικτύου με ενεργό 1.850 χλμ. και τα 520 χλμ υψηλής ταχύτητας Αθήνα- Θεσσαλονίκη και άλλα 200χλμ Αίγιο-Αθήνα). Οι γραμμές υψηλής ταχύτητας της Τουρκίας καλύπτουν την διαδρομή Άγκυρα- Κωνσταντινούπολη- Ικόνιο (Κονυα) και υπάρχει στόχος να φτάσουν τα 10.000 χλμ. Η απόσταση Άγκυρα- Κωνσταντινούπολη 533 χλμ. καλύπτεται σε 4:15 ώρες δηλ. ανάλογο Αθήνα Θεσσαλονίκη αν και με πιο σύγχρονα τρένα. Ο εκσυγχρονισμός γίνεται σε συνεργασία με την Siemens που 120 χρόνια πίσω (το 1899) εκπονούσε σχέδιο για δημιουργία γραμμής Βερολίνου-Βαγδάτης. Υπάρχει και σιδηροδρομική σύνδεση με Κίνα (Δρόμος του Μεταξιού).

Επίσης έχει 57 αεροδρόμια με τα 33 από αυτά διεθνή αρκετά εκ των οποίων μοντέρνα με σημαντική την προσθήκη του νέου στην Κωνσταντινούπολης. Η Κωνσταντινούπολη δρα ως περιφερειακό hub λόγω της υψηλής κίνησης τη Turkish Airlines. Στο μεγάλης τουριστικής κίνησης αεροδρόμιο της Αττάλειας το 51% το κατέχει η Fraport όπως ελέγχει και 14 κύρια τουριστικά στην Ελλάδα. Να σημειωθεί η συμμετοχή τοπικών τουρκικών εταιριών στην διαχείρισης που επεκτείνονται και στο εξωτερικό.

Τα κυριότερα εμπορικά λιμάνια για container είναι του Haydarpasa (Marport-TiL) που βρίσκεται κοντά στην Κωνσταντινούπολη και της Σμύρνης και Μερσίνης που τα λειτουργεί ο κρατικός φορέας σιδηροδρόμων TCDD (Turkish State Railways) και το Ambarlı που διαχειρίζεται η TiL, θυγατρικής της Ελβετικής MSC. Επίσης μεταφορά χύδην εμπορευμάτων και καυσίμων γίνεται σε μια σειρά άλλων όπως στο Ceyhan (καύσιμα, χημικά), στα Τσανακαλε (τσιμέντα), στον Μαρμαρά (Botas (LNG) στον κόλπο της Νικομήδειας (Izmit, διυλιστήρια). Τα κυριότερα επιβατικά λιμάνια είναι στον Μαρμαρά (Haydarpasa και Κωνσταντινούπολης), Μαύρη Θάλασσα (Erdemir, Filyos) Αιγαίο (Gulluk (Μουγκλα), Σμύρνη), Μεσόγειο (Mersin, Iskenderun, Tasucu). Ενώ κάποια λειτουργούν και ως κρουαζιέρας (πχ Αλικαρνασσός (Bodrum).

Η Ελλάδα έχει 13.676 χλμ ακτογραμμή και πάνω από 100 λιμάνια (περί τα 150) ενώ η Τουρκία 7.200 και κάτω από 100 (75 κατά μια πηγή, τα νούμερα αυτά τα αναφέρουμε με επιφύλαξη, ως λιμάνι θεωρούνται αυτά με κάποιου είδους σύνδεση). Τα μεγαλύτερο εμπορικά λιμάνια της Ελλάδας είναι του Πειραιά (ΟΛΠ, που διαχειρίζεται η Κινεζική Cosco αυξάνοντας την κίνηση container, και της Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ) που διαχειρίζεται κοινοπραξία Γαλλικών, Γερμανικών και Ελληνικών συμφερόντων ενώ τα επόμενα δέκα σημαντικά είναι κρατικά και προωθείται ξεπούλημα τους.

Τέλος, και στις δύο χώρες υπάρχουν πολλές μαρίνες. Η Τουρκία σε σχέση με την Ελλάδα έχει ίσως περισσότερες μεγάλες οργανωμένες μαρίνες περίπου 40 που είναι συγκεντρωμένες στην Κωνσταντινούπολη και τα νότια παράλια της Μικράς Ασίας.

Εξωτερικό Εμπόριο Τουρκίας

Εμπόριο ανά Προϊόν

To σύνολο του εξωτερικού εμπορίου της Τουρκίας ανέρχεται σε $380 δις σε σχέση με $103 της Ελλάδας ενώ οι δύο χώρες έχουν περίπου το ίδιο εμπορικό μέλημα στα $24 δις περίπου. Η Τουρκία όμως έχει και ένα από τα υψηλότερα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών παγκοσμίως ($47 δις το 2017) καθώς δεν μπορεί να αναπληρώσει από το ισοζύγιο υπηρεσιών το σχετικό έλλειμα όπως η Ελλάδα (που και αυτή έχει έλλειμα αν και μικρότερο σε απόλυτα νούμερα πχ €2,2 δις το 2017). Άρα η Τουρκική οικονομία αντιμετωπίζει σημαντικούς κινδύνους και εξαρτάται από εισροές κεφαλαίου για να διατηρήσει την υπάρχουσα ανάπτυξη. Έκδηλη δε είναι η κατεύθυνση της στην αντικατάσταση εισαγωγών.

Οι εξαγωγές της Ελλάδας ανέρχονται σε $ 39 δις (κυρίως πετρελαιοειδή, αλουμίνιο, μάρμαρα, ορυκτά, φάρμακα) και της Τουρκίας $ 177 δις (κυρίως αυτοκίνητα και εξαρτήματα, χάλυβας, υφάσματα/ρούχα, κοσμήματα). Πιο συγκεκριμένα οι κύριες βιομηχανικές εξαγωγές της Τουρκίας με στοιχεία 2019 είναι :
• Αυτοκίνητα και εξαρτήματα αυτοκινήτων 30,6 δις (17% συνόλου)
• Χημικά 20,6 δις 11% συνόλου
Υφάσματα και ρούχα 17,7 δις 9,8 % συνόλου
• Χάλυβας 13,8 δις 7,7%
• Ηλεκτρονικά 11,2 δις 6,2%

Εμπόριο ανά χώρα

Ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας (και της Ελλάδας) είναι η ΕΕ. Το σύνολο του εμπορίου Τουρκίας-ΕΕ (που είναι και αδασμολόγητο) ανέρχεται σε € 140 δις Από αυτά, με την Γερμανία μόνο,το εμπόριο της Τουρκίας είναι 36 δις € (14δις οι εισαγωγές Γερμανίας από Τουρκία και €22 δις οι εξαγωγές) και αφορά σε μεγάλο βαθμό αυτοκίνητα.

Οι άλλοι κύριοι εμπορικοί εταίροι της Τουρκίας είναι το Η.Β., Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, η Ρωσία όσο αφορά κυρίως εισαγωγές (φυσικό αέριο) και η Κίνα. Επίσης τα ΗΑΕ, Ιράκ και ΗΠΑ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι Ελλάδα και Τουρκία έχουν παρόμοιο εμπόριο με την ΕΕ. Η ΕΕ αντιπροσωπεύει ποσοστό πάνω από 45% στο εμπόριο της Τουρκίας και περίπου 50% εμπόριο για την Ελλάδα. Το ποσοστό ενδοκοινοτικού εμπορίου της Ελλάδας είναι από τα χαμηλότερα μαζί με την Κύπρο και το ΗΒ. Ενώ οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ παρουσιάζουν μεγαλύτερο βαθμό εμπορικών σχέσεων ή εξάρτησης ή ενσωμάτωσης αναλόγως πως θέλετε να το δείτε, ειδικά οι χώρες της πρώην Ανατολικής Ευρώπης.

Σε κάνει να σκέφτεσαι ποια είναι τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας σε αυτό το group, γιατί όπως θα δούμε ούτε λαμβάνοντας υπόψη και τις συναλλαγές σε υπηρεσίες (τουρισμός) τα πράγματα γίνονται πολύ καλύτερα. 

 
Γεωπολιτικές Σφαίρες

Τουρκία-Μουσουλμανικός κόσμος

Τα τελευταία χρόνια η Τουρκία προωθεί τις σχέσεις με τον μουσουλμανικό κόσμο, το Κατάρ, τα πρώην Σοβιετικά κράτη του Καυκάσου και Κεντρικής Ασίας. Σε αυτή την πορεία έρχεται σε αντίθεση με Αίγυπτο, την Σαουδική Αραβία στην διεκδίκηση εξουσίας στον μουσουλμανικό και αραβικό κόσμο και την Μεσόγειο. Επίσης συνεργάζεται με τον παραδοσιακό σύμμαχο της Πακιστάν, έχει βάση Σομαλία, και φτιάχνει και στον Νίγηρα και τη Λιβύη και προωθείται και στην Ασία όπως στην Μαλαισία και Ινδονησία. Είναι θέμα προς διερεύνηση να όλα αυτά είναι μόνο δική της πρωτοβουλία ή δρα και σαν proxy για άλλους. Εξάλλου η Τουρκία είχε ενεργό συμμετοχή με τους αντικαθεστωτικούς στην Συρία που τους υποστήριξε η Δύση στην αρχή.

Στα Βαλκάνια εκτός από χώρες με θρησκευτικό έναυσμα όπως Κοσσυφοπέδιο, Σκόπια, Βοσνία, Αλβανία επεκτείνεται και στο Μαυροβούνιο αλλά και στην Σερβία και Βουλγαρία με τις οποίες θα έχει στρατηγική ενεργειακή σύνδεση μέσω της προέκτασης του Turkstream. Στο Μαυροβούνιο έχουν αυξηθεί οι Τουρκικές επιχειρήσεις από 972 το 2018 (πολλά καταστήματα) από 29 το 2015! Η προετοιμασία αποδίδεται στον Τουρκικό Οργανισμό Συνεργασίας και Συντονισμού (TIKA) που άνοιξε γραφεία εκεί το 2007! Στην Σερβία που η Ελλάδα έχει παραδοσιακές σχέσεις και σημαντικές επενδύσεις έχει ατονήσει. Ενώ η Τουρκία από $1 εκατ το 2011 το 2018 έχουν φτάσει τα $200 εκατ

Παράλληλα η Τουρκία έχει πολύ ισχυρή σχέση με την Γερμανία όπως φαίνεται με βάση τις τελευταίες εξελίξεις στην ΑΟΖ όπου συστρατεύονται και Ιταλία, Βουλγαρία. Φαίνεται σαν οι παλιές φιλίες και έχθρες να αναγεννιούνται κάτω από διαφορικές μανδύα. Υπάρχει μια φυσική έλξη φαίνεται… Οι γεωστρατηγικές κινήσεις συνοδεύονται από επιχειρηματικές όπως πχ στην Λιβύη και τα Βαλκάνια ή τις σημαντικές εμπορικές σχέσεις με Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία (όπου είναι σημαντική η συνεργασία και σε εξοπλισμούς).

Παράλληλα η Τουρκία προωθεί την εικόνα της με τηλεοπτικές παραγωγές (ήπια επίδειξη ισχύος- soft power όπως λέγεται) στην Ελλάδα και αλλού με δυτικογενείες σειρές. Προβάλλουν μια εικόνα ευμάρειας ενώ έχουν κατακριθεί ότι δεν αντικατοπτρίζουν την μέση Τουρκική κοινωνία. Ούτε καν μεταγλωττίζονται οι σειρές αυτές κάτι που γίνεται με τις Λατινικές σαπουνόπερες, μια γλώσσα πολύ πιο διαδεδομένη. Ενώ στην Ασία όπως πχ στο Πακιστάν προβάλλει σειρές με «μουσουλμανικές» αξίες και έπη ενάντια στους σταυροφόρους .

Οι σειρές αυτές τουλάχιστον στην Ελλάδα υποστηρίζονται από διαφημίσεις πολυεθνικών (Unilever, P&G) αλλά και Ελληνικών, εξάλλου τα κανάλια αυτά ανήκουν σε μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα με σημαντικές εμπορικές σχέσεις με Τουρκία. Για παράδειγμα τα Ελληνικά διυλιστήρια όπως θα δούμε παρακάτω είχαν μόνο το 2017 €1 δις εξαγωγές στην Τουρκία, αγορά που αποδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντική από το 2013 και μετά λόγω και της πτώσης της ζήτησης στην Ελλάδα. Είναι γνωστή και η «φιλική σχέση» της οικογένειας Βαρδινογιάννη των Star, Alpha με τον σύμμαχο της Τουρκίας, Αζερμπαϊτζάν.

Βαλκάνια-Ελλάδα

Την ίδια στιγμή με τα μνημόνια η Ελλάδα υποχρεώθηκε σε υποχώρηση από τα Βαλκάνια από τους δανειστές και αυτό δεν σχετίζεται με κάποια οικονομική εξυγίανση. Πιο εμφανές είναι αυτό με τις τράπεζες που αποτελούσαν τον αιμοδότη και των επιχειρήσεων και των οικονομιών γενικά. Από €56 δις δάνεια στα Βαλκάνια το 2019 πέσαν στα €27 δις το 2015. Πολλά δε από αυτά τα δάνεια είχαν υποστηριχτεί με κεφαλαιακά πριν τα μνημόνια επί Αλογοσκούφη. Από τα 1.700 καταστήματα τραπεζών το 2010 έχουμε πέσει στα 980 με προοπτικές να πέσουν στα 770 με περαιτέρω ξεπουλήματα και φυσικά με τις μητρικές τράπεζες αφελληνισμένες και με πάνω από 45 δις € χαμένα στις μνημονιακές ανακεφαλαιοποιήσεις, και αυτά ώς τώρα. Σχεδόν όλες οι συστημικές τράπεζες ήταν παρούσες στις βαλκανικές χώρες. Τώρα πια μένουν ουσιαστικά από μία σε κάθε κράτος, Εθνική στα Σκόπια, Alpha Ρουμανία, Eurobank Βουλγαρία, Πειραιώς Αλβανία ενώ έχουν και αφελληνιστεί.

 
Ενέργεια και Γεωπολιτική Αγωγών

H Τουρκία έχει μια αρκετά προβληματική ενεργειακή παροχή. Σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από ξένες πηγές ενέργειας ενώ έχει ανάγκη και από επενδύσεις για αύξηση και εκσυγχρονισμό της παραγωγής καθώς κάποιες μονάδες είναι παλιές και ρυπογόνες. Η ηλεκτροπαραγωγή από ξένες πηγές έχει φτάσει το 60% αλλά ο Ερντογάν όπως και οι υπουργοί του έχουν δηλώσει ότι θέλουν να αυξήσουν την ενεργειακή αυτονομία Το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας περιέργως είναι κάτι που δεν συζητιέται στην Ελλάδα. Κι όμως ήταν μια από τις βασικές επιδιώξεις της πολιτικής των ΗΠΑ τελευταία, μιας χώρας που είναι σε θέση να ελέγχει τις διεθνείς ροές και έχει και άφθονες εγχώριες.

Η κύρια ενεργειακή πηγή για ηλεκτροπαραγωγή της Τουρκίας είναι η θερμική σε ποσοστό 37%, είτε με άνθρακα (ένα μέρος εισαγόμενο) είτε εγχώριο λιγνίτη και ακολουθεί το φυσικό αέριο με 30% που προμηθεύεται από το Αζερμπαϊτζάν και Ρωσία μέσω αγωγών και LNG (από Αλγερία ή Κατάρ ή αλλού) και ακολουθούν τα ΑΠΕ με μικρότερο ποσοστό. Το ποσοστό των ΑΠΕ έχει ειπωθεί ότι θα αυξηθεί αλλά όχι με τον πιεστικό τρόπο της Ελλάδας κάτω από τον Ευρωπαϊκό ή διεθνή συναγερμό για την «σωτηρία του πλανήτη». Μάλιστα προχωρά και σε κατασκευή νέου εργοστασίου (στο Afsin-Elibistan σε μια μονάδα που είναι γνωστή για την υψηλή ατμοσφαιρική μόλυνση που προκαλεί αν και η λειτουργία της δεν έχει βελτιωθεί ή διακοπεί όπως επαπειλείται εδώ και καιρό. Αλήθεια πως γίνεται η κλιματική αλλαγή να σταματάει στα σύνορα της Ελλάδας; ….

Και αυτά ενώ η Τουρκία σίγουρα παράγει περισσότερα αέρια απόβλητα τόσο λόγω βιομηχανίας και πληθυσμού αλλά και λόγω του είδους των εργοστασίων. Ενώ παράγει και σχιστολιθικό πετρέλαιο (στο Diyarbakir). Επίσης προετοιμάζει την κατασκευή δύο πυρηνικών εργοστασίων.

Έτσι η Τουρκία και δεν υπόκειται στα πρόστιμα ρύπων για την πράσινη ενέργεια που αυξάνει το κόστος ενέργειας στην Ελλάδα και εξάγει αδασμολόγητα προς την ΕΕ. Ο φόρος άνθρακα για εισαγωγές στην ΕΕ από χώρες με υψηλές εκπομπές δεν έχει προχωρήσει. Συνεπώς η βιομηχανίας της έχει ένα πλεονέκτημα σε αθέμιτο ανταγωνισμό καθώς έχει πολύ χαμηλότερο κόστος ενέργειας από την Ελλάδα και φυσικά μισθολογικό.

Αγωγοί Τουρκίας

Η άλλη ενεργειακή παράμετρος βέβαια είναι ο έλεγχος των ενεργειακών ροών μέσω αγωγών κάτι που δημιουργεί έσοδα αλλά και γεωστρατηγικό βάρος και συμμαχίες.

Η Τουρκία ελέγχει την ροή από Ασία και Ρωσία προς την Νότια Ευρώπη και μελλοντικά την Κεντρική Ευρώπη. Όμως αυτό είναι αμφιλεγόμενο πλεονέκτημα καθώς μεγάλο ποσοστό του φυσικού αερίου έρχεται από την Ρωσία με την οποία έχει αντικρουόμενα γεωστρατηγικά συμφέροντα. Οι αγωγοί αυτοί είναι ο Blue Stream και ο Turkstream, στην θέση του ακυρωθέντος South Stream, που μπορεί στην προέκτασή του να τροφοδοτεί Βουλγαρία και από εκεί Σερβία ως Ουγγαρία και Αυστρία αντικαθιστώντας τον Transbalkan από Ρωσία, που διασχίζει την Ουκρανία. Οι άλλοι κύριοι αγωγοί της Τουρκίας TAP και ΤΑΝAP (Interconnector-IGI) τροφοδοτούνται από το Αζερμπαϊτζάν και μπορούν να επεκταθούν ως την Ιταλία αν και φαίνεται η τελευταία ενδιαφέρεται αρκετά ή περισσότερο για την παροχή μέσω Λιβύης. Επίσης υπάρχει σύνδεση για αέριο με το Ιράν.

Επίσης υπάρχουν αγωγοί πετρελαίου που συνδέουν τις πηγές στο βόρειο Ιράκ με το λιμάνι του Τσειχαν στη Μεσόγειο.

Η Τουρκία θα μπορούσε να συνδεθεί και με τον Arab Pipeline δηλ. σύνδεση μέσω Συρίας με Αίγυπτο που όμως υπάρχει γεωστρατηγική αντιπαλότητα ενώ είχε ενδιαφερθεί και στον αγωγό με Κατάρ που «κόλλησε» με τον πόλεμο στην Συρία τον αποκαλούμενο και pipelinesistan war. 

 
Αγωγοί Ελλάδας

Η Ελλάδα δεν έχει ασχοληθεί με ανάπτυξη εγχώριας ενέργειας τα τελευταία χρόνια αλλά έχει σημαντικά κοιτάσματα δυτικά των Ιονίων και νοτίως και ανατολικών της Κρήτης και Ρόδου (λεκάνη Ηροδότου). Η Γερμανία ήξερε για τα κοιτάσματα όπως φαίνεται σε έκθεση της Deutsche Bank 2012 όπως και ΗΠΑ από το 2007 τουλάχιστον αλλά ίσως και πιο πριν. Κάτι που αποσιωπούσαν οι Ελληνικές κυβερνήσεις και οι ελίτ που προωθούσαν την φιλία με Τουρκία και ΕΕ και τελικά την χρεοκοπία.

Παράλληλα την Ελλάδα διατρέχει ο αγωγός TAP από Αζερμπαϊτζαν όπως και ο Interconnector και οι δυο μέσω Τουρκίας που μπορούν να προεκταθούν προς Ιταλία όπως και ο Eastmed εξάλλου από τα κοιτάσματα της Κύπρου-Ισραήλ. Επίσης έχει σύνδεση φυσικού αερίου με την Βουλγαρία την οποία μπορεί να τροφοδοτεί όπως και την υπόλοιπη Ευρώπη με LNG μέσω της Αλεξανδρούπολης. Ο SouthStream μέσω Βουλγαρίας που θα παρέκαμπτε την Τουρκία ακυρώθηκε όπως και μέσω αυτού η ενδεχόμενη τροφοδοσία Σκοπίων ίσως και Σερβίας (με τον αγωγό Tesla). Πλέον η τροφοδοσία θα γίνεται μέσω Turkstream και Βουλγαρίας, Σερβίας. Βλέπετε λοιπόν ότι δημιουργείται ένα γεωστρατηγικό γκρουπ στη βάση αμοιβαίας εξάρτησης ίσως και επιδιώξεων.

Με τον Turkstream και τον Nordstream o Γερμανοτουρκικός άξονας ελέγχει πλήρως της Ευρώπη αν βγουν και «εκτός» οι αγωγοί Λευκορωσίας και Ουκρανίας κάτι από το οποίο η Ουκρανία μπορεί να χάσει ως $2 δις σε μεταφορικά ετησίως.

Πηγή : https://analyst.gr