Ευρωπαϊκή Ένωση και Άρθρο 50

Γράφει ο Μιχάλης Αράπης* – LLB, LLM – Νομικός

Η 31η Οκτωβρίου 2019 είναι η καταληκτική ημερομηνία για το λεγόμενο Brexit δηλαδή της εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου (ΗΒ) από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Στο άρθρο γίνεται μια συνοπτική ανάλυση του χρονικού και του νομικού πλαισίου της διαδικασίας που ακολουθείται. 

Άρθρο 50

Η ΕΕ έχει 28 Κράτη Μέλη. Λόγω απουσίας Συντάγματος, οι ανώτατοι Ευρωπαϊκοί Νόμοι είναι οι Συνθήκες οι οποίες συνήθως παίρνουν το ονομά τους από το όνομα της πόλης στην οποία υπογράφονται. Η πιό πρόσφατη και πιο σημαντική από όλες είναι η “Συνθήκη για τη λειτουργία της ΕΕ (2007)” που είναι ευρέως γνωστή ως η Συνθήκη της Λισαβώνας και τέθηκε σε ισχύ το 2009.

Η Συνθήκη της Λισαβώνας εισήγαγε για πρώτη φορά ένα άρθρο για το πως μια χώρα μπορεί να αποχωρήσει απο την ΕΕ. Κάτι τέτοιο δεν είχε υπάρξει ποτέ ως τότε σε καμία Συνθήκη. Το άρθρο που ορίζει την διαδικασία εξόδου είναι το Άρθρο 50. Για να αποχωρήσει λοιπόν ένα κράτος πρέπει να ενεργοποιήσει το Άρθρο 50 που ορίζει ότι μεταξύ του κράτους αυτού και των άλλων 27 θα υπάρξουν διαπραγματεύσεις που θα κρατήσουν τουλάχιστον 2 χρόνια. Επομένως η αποχώρηση του κράτους γίνεται τουλάχιστον δύο χρόνια μετά την ενεργοποίηση του άρθρου 50 και δεν μπορεί να γίνει πρίν.

Στις 23/06/2016 διεξήχθη στο ΗΒ ένα συμβουλευτικού χαρακτήρα δημοψήφισμα για την παραμονή ή αποχώρηση της χώρας από την ΕΕ. Με αποτέλεσμα 51.9% επικράτησε η πρόταση για αποχώρηση. Στις 29/03/2017 ενεργοποιήθηκε από την Βρετανική Κυβέρνηση το Άρθρο 50 που ξεκίνησε τις διαδικασίες για την αποχώρηση του HB από την ΕΕ. Με βάση τον κανόνα της διετίας, το ΗΒ έπρεπε να αποχωρήσει στις 29/03/2019. Αυτό όμως δεν συνέβη γιατί σε συνεννόηση με τους εταίρους του, εξασφάλισε 2 παρατάσεις. Αρχικά μια ολιγοήμερη μέχρι τις 12/04 και μετά μία μεγαλύτερη μέχρι τις 31/10/2019. Από τη στιγμή που η παράταση ήταν συμφωνημένη με την ΕΕ, τότε το ΗΒ παρέμεινε πλήρες κράτος της ΕΕ και θα έχει αυτό το καθεστώς τουλάχιστον μέχρι και τις 31/10.

Μονομερής ενέργεια

Στην ΕΕ η συμμετοχή των κρατών είναι επί εθελοντικής βάσεως και η ΕΕ δεν μπορεί ποτέ να αποβάλλει ένα κράτος. Ο μόνος τρόπος για να αποχωρήσει ένα κράτος από την ΕΕ είναι το κάνει εθελοντικά μέσω του μηχανισμού του Άρθρου 50. Αυτή η θεμελιώδης αρχή επιβεβαίωθηκε επίσημα με την απόφαση σταθμό του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου C-621/18 που εκδόθηκε στις 10/12/2018. Άρα βάσει του ανωτάτου δικαστηρίου της ΕΕ από τη στιγμή που η ενεργοποίηση του Άρθρου 50 είναι μονομερής ενέργεια από ένα μέλος (εδώ το ΗΒ), μέχρι την συμπλήρωση της περιόδου που ισχύει (το άρθρο 50) το ΗΒ μπορεί να την ανακαλέσει όποτε επιθυμεί και να παραμείνει πλήρες μέλος όπως πριν. Επομένως αυτό μπορεί να συμβεί κατά την αρχική διετή περίοδο ή λόγω των παρατάσεων (όταν δίδονται) μέχρι τις 31/10 ή και πιο μετά αν υπάρξει νέα παράταση. Όσο οι παρατάσεις είναι συμφωνημένες μπορούν να δίδονται (θεωρητικά) επ’άπειρον και σε αυτή την περίπτωση το ΗΒ παραμένει πλήρες μέλος και διατηρεί το δικαίωμα της μονομερούς ανάκλησης.

No – Deal Brexit

Το πιο σημαντικό σημείο όμως είναι ότι μετά το πέρας της περιόδου – εν προκειμένω μετά τις 31/10 (αν δεν υπάρξει νέα παράταση) η χώρα δεν θα είναι πλεόν μέλος της ΕΕ και έτσι δεν θα υπάρχει πλέον το δικαίωμα της μονομερούς ανάκλησης. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει αναφορά πέρα από τη διετία στο επίμαχο άρθρο, υπάρχει νομικό κενό και δύο πιθανά ενδεχόμενα. Είτε το κράτος θα αποχωρήσει έχοντας συνάψει προηγουμένως συμφωνία με την ΕΕ είτε θα υπάρξει το ολέθριο σενάριο της αποχώρησης χωρίς συμφωνία. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ ΕΕ και ΗΒ και η χώρα οδηγείται σε έξοδο χωρίς συμφωνία – No – Deal Brexit. Οι επόμενες ημέρες είναι πολύ κρίσιμες και ίσως καθορίσουν την πορεία των διαπραγματεύσεων μεταξύ ΕΕ και ΗΒ.

*Νομικός με μεταπτυχιακό στο Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο και ερευνητής στον τομέα του ηλεκτρονικού εγκλήματος και της τρομοκρατιάς στον Κυβερνοχώρο.Υπεύθυνος Ουαλίας του φιλοευρωπαικού οργανισμού New Europeans

Σημείωση: Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 12ης Σεπτεμβρίου 2019 της εφημερίδας “Ελευθερία” του Λονδίνου. Εδώ ολόκληρη η εφημερίδα: http://www.eleftheria.co.uk/pdf/91220199441Eleftheria_991.pdf

Πηγή : https://geopolitics.iisca.eu