75 χρόνια από την εξέγερση της Βαρσοβίας

Ένα χρόνο μετά την εξέγερση στο γκέτο της Βαρσοβίας ακολούθησε την 1η Αυγούστου του 1944 η εξέγερση 53.000 Πολωνών που θέλησαν να αποτινάξουν τον ναζιστικό ζυγό.

Οι ναζί απάντησαν με περίπου 200.000 νεκρούς.

Λίγους μήνες πριν εισέλθει θριαμβευτικά ο Κόκκινος Στρατός στην Βαρσοβία, περίπου 53.000 εξεγέρθηκαν την 1η Αυγούστου του 1944 κατά των ναζί με την ελπίδα ότι θα κατάφερναν να τους διώξουν μια ώρα αρχύτερα από την Πολωνία. Η εξέγερση έχει καταγραφεί στη συλλογική συνείδηση των Πολωνών ως σύμβολο μιας ισχυρής και ανεξάρτητης Πολωνίας.

Μετά την εξέγερση στη Βαρσοβία η ηγεσία της πολωνικής αντίστασης περίμενε ότι οι Σοβιετικοί που βρίσκονταν με τα στρατεύματά τους στην δεξιά όχθη του Βιστούλα θα παρενέβαιναν για να βοηθήσουν. Όμως ο Στάλιν δεν είχε κανένα συμφέρον από μια νίκη των ενόπλων Πολωνών, τους οποίους φοβόταν μήπως σχηματίσουν μετά από ενδεχόμενη νίκη τους κατά των Γερμανών, μια αντικομουνιστική κυβέρνηση. 63 μέρες διήρκησαν οι εχθροπραξίες από σπίτι σε σπίτι.

Από την εξέγερση στο γκέτο της Βαρσοβίας που προηγήθηκε της Εξέγερσης στην πολη της Βαρσοβίας - wikipedia - NATIONAL ARCHIVES CATALOG

Οι γερμανοί στρατιώτες παρά την αρχική τους υποχώρηση στην παλιά πόλη έπνιξαν την εξέγερση στο αίμα. Όταν τον Ιανουάριο του 1945 οι Σοβιετικοί πέρασαν τον ποταμό Βιστούλα βρήκαν στα ερείπια μόλις 1.000 επιζώντες. Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, τα SS προχώρησαν σε μαζικές εκτελέσεις και μετέφεραν δεκάδες χιλιάδες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Υπολογίζεται ότι στην εξέγερση της Βαρσοβίας έχασαν τη ζωή του περίπου 200.000 άνθρωποι, οι περισσότεροι άμαχοι.

Οι εξεγερθέντες ήλπιζαν σε βοήθεια από τους Συμμάχους. Οι Δυτικοί επιχείρησαν να τους εφοδιάσουν από αέρος με όπλα, πυρομαχικά και τρόφιμα αλλά οι περισσότερες ρίψεις με αλεξίπτωτο δεν βρήκαν στόχο. Όσο για τον Κόκκινο Στρατό, μπορεί να προέλαυνε στο ανατολικό μέτωπο αναγκάζοντας τους Γερμανούς σε άτακτη υποχώρηση αλλά πλησιάζοντας στη Βαρσοβία σταμάτησε στην αντίπερα όχθη του ποταμού Βιστούλα και απλά παρακολουθούσε τις εξελίξεις. Ο Στάλιν δεν είχε κανένα συμφέρον να βοηθήσει τον αποκαλούμενο "πατριωτικό στρατό" της Πολωνίας, που ορκιζόταν πίστη σε μία εξόριστη, αντικομμουνιστική κυβέρνηση.

Η αδράνεια των Σοβιετικών θεωρήθηκε πως ήταν αποτέλεσμα εντολής του Ιωσήφ Στάλιν, ο οποίος επιθυμούσε να αποτύχει η εξέγερση ώστε μετά την επικείμενη υποχώρηση των Γερμανών, ο έλεγχος της Πολωνίας από την Σοβιετική Ένωση να είναι απόλυτος.

Μετά την οριστική καταστολή της εξέγερσης η Βαρσοβία ισοπεδώθηκε με προσωπική διαταγή του Χίτλερ. Εννέα στα δέκα κτίρια ανατινάχθηκαν, μεταξύ αυτών το παλαιό Βασιλικό Ανάκτορο, όλα τα βιομηχανικά κτίρια της πόλης, καθώς και όλες οι γέφυρες στον ποταμό Βιστούλα. Το φθινόπωρο του 1944 μόλις λίγες χιλιάδες άνθρωποι είχαν απομείνει να ζουν στα ερείπια.

Βομβαρδισμός της Παλιάς Πόλης από το γερμανικό πυροβολικό - wikpedia

Για πολλές δεκαετίες το κομμουνιστικό καθεστώς προτιμούσε να αποσιωπήσει τα γεγονότα του 1944. Μόλις το 1989 άρχισε μία σοβαρή δημόσια συζήτηση για τον ηρωϊκό χαρακτήρα της εξέγερσης αλλά και τον αβάσταχτο φόρο αίματος. Σήμερα, δεκάδες αναμνηστικές στήλες αφιερώνονται στον αγώνα του 1944, ενώ, σε μία συμβολική κίνηση, μία αλυσίδα τεθωρακισμένου έχει τοποθετηθεί στα τείχη που περιβάλλουν τον καθεδρικό ναό του Αγ.Ιωάννου, για να θυμίζει την εξέγερση.

Πόσος ηρωισμός έχει τελικά νόημα, αναρωτιούνται σήμερα πολλοί Πολωνοί. Ο νεαρός δημοσιογράφος Πιότρ Ζίχοβιτς προκάλεσε έντονες αντιδράσεις πριν από μερικά χρόνια στην πολωνική κοινή γνώμη με το βιβλίο του «Παραλογισμός 1944», στο οποίο χαρακτήρισε την εξέγερση «θυσία χωρίς λόγο». Οι περισσότεροι πολωνοί ιστορικοί είναι συγκρατημένοι υποστηρίζοντας ότι δεν μπορούμε να κρίνουμε αυτή την πράξη απελπισίας με σημερινά κριτήρια. Κατά την άποψή τους θα μείνει αναπάντητο το ερώτημα για το νόημα της εξέγερσης κατά των ναζί.

Πηγή : https://gr.euronews.com/