Οι ιαπωνικές παραδοξότητες

Ένα δημόσιο χρέος ύψους 250% του ΑΕΠ χρηματοδοτείται εσωτερικά, με μηδενικό επιτόκιο – ενώ οι επιχειρήσεις είναι τόσο μη παραγωγικές, ώστε να πιέζουν τους εργαζομένους τους για συνεχείς υπερωρίες, με αποτέλεσμα είτε να πεθαίνουν από την κούραση, είτε να αυτοκτονούν.

Άρθρο 

Είναι σε όλους γνωστό πως το δημόσιο χρέος της Ιαπωνίας (περί το 250% του ΑΕΠ, γράφημα) είναι «μη βιώσιμο με τις παρούσες πολιτικές», όπως διατυπώνεται από το ΔΝΤ (πηγή) – με το πρωτογενές έλλειμμα της χώρας να ευρίσκεται στο 4% του ΑΕΠ της, ενώ δεν φαίνεται να έχει καμία δυνατότητα ανάπτυξης, αφού η ανεργία είναι σχεδόν μηδενική. Εν τούτοις, τα επιτόκια δανεισμού του δημοσίου της είναι από τα χαμηλότερα παγκοσμίως, επειδή το 90% σχεδόν των χρεών της είναι εσωτερικά – χρηματοδοτούνται δηλαδή από τις μεγάλες αποταμιεύσεις των Πολιτών της, από τις εγχώριες τράπεζες, από τα συνταξιοδοτικά ταμεία, καθώς επίσης από την κεντρική της τράπεζα που ανήκει στο κράτος. 

Σύμφωνα τώρα με υπολογισμούς, η προσφορά δημοσίων ομολόγων θα υπερβεί την εγχώρια ζήτηση περί τα μέσα του 2020 (πηγή) – γεγονός που σημαίνει ότι, θα κληθούν να συμπληρώσουν το κενό οι διεθνείς επενδυτές, οι οποίοι θα απαιτήσουν υψηλότερα επιτόκια. Εν τούτοις, η καμπύλη των επιτοκίων της Ιαπωνίας δεν αντικατοπτρίζει αυτές τις προοπτικές – αφού η απόδοση των δεκαετών ομολόγων είναι της τάξης του 0%, ενώ των εικοσαετών κάτω του 0,5%.

Η αιτία φαίνεται πως είναι η πεποίθηση των επενδυτών, σύμφωνα με την οποία η χώρα θα βρει κάποιον τρόπο να περιορίσει σταδιακά τα πρωτογενή της ελλείμματα – ενώ η κατοχή χρέους ύψους 70% του ΑΕΠ από την κεντρική τράπεζα δημιουργεί την ελπίδα ότι, θα υπάρξει μία διαδικασία «Bond burning» (όπως αποκαλείται η αντικατάσταση των ομολόγων από νέα που δεν θα λήγουν ποτέ).

Η υπόθεση αυτή όμως έχει κάποιο λάθος, επειδή η κεντρική τράπεζα ανήκει στο κράτος – οπότε, εάν διαγράψει χρέη της κυβέρνησης, με τη μέθοδο της επιμήκυνσης τους στο διηνεκές με μηδενικά επιτόκια, τότε θα ήταν σαν να αυξανόταν η ποσότητα χρήματος στην αγορά. Επομένως θα δημιουργούταν πληθωρισμός, το γεν θα υποτιμούταν κοκ. – κάτι που όμως δεν θα ήταν απαραίτητα άσχημο για τη χώρα, αφού ο πληθωρισμός μειώνει την πραγματική αξία των χρεών ενώ, εάν η κυβέρνηση δεν αύξανε τις δαπάνες της κατά το ποσοστό του πληθωρισμού, τότε το πρωτογενές έλλειμμα θα ισοσκελιζόταν.

Επομένως θα σταματούσε να αυξάνεται το χρέος, αφού ο ελεγχόμενος πληθωρισμός είναι ο καλύτερος τρόπος για τη μείωση του – αν και είναι εις βάρος των αποταμιευτών. Όλα αυτά βέβαια θα έπρεπε να συμβούν πριν ξεσπάσει μία κρίση χρέους – αφού διαφορετικά δεν μπορεί να ελεγχθεί η διαδικασία, ο πληθωρισμός αυξάνεται σε μεγάλο βαθμό, το νόμισμα υποτιμάται πολύ περισσότερο, ενώ προκαλείται μία επικίνδυνη κοινωνική, οικονομική και πολιτική κρίση.

Συνεχίζοντας, τα παραπάνω τεκμηριώνουν πως η Ιαπωνία είναι μία εντελώς ξεχωριστή περίπτωση – μεταξύ άλλων επειδή οι Πολίτες της είναι πρόθυμοι να δανείζουν το κράτος τους με μηδενικά επιτόκια, αδιαφορώντας ταυτόχρονα για το ρίσκο του υψηλού χρέους. Το γεγονός αυτό συμπεραίνεται επίσης από το ότι, είναι η μοναδική χώρα που οι εργαζόμενοι της πεθαίνουν από υπερκόπωση – ενώ δρομολογείται ένας νόμος, ο οποίος πρόκειται να περιορίσει τις υπερωρίες στις 720 ώρες ετησίως, για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.

Πρόσφατο παράδειγμα η 31χρονη δημοσιογράφος της κρατικής τηλεόρασης NHK, η οποία πέθανε με το κινητό της στο χέρι – λόγω συγκοπής καρδιάς, μετά από 159 υπερωρίες σε έναν και μοναδικό μήνα. Η δημοσιογράφος ήταν μία από τις πολλές περιπτώσεις νέων ανθρώπων που πεθαίνουν στην Ιαπωνία από κούραση – ενώ για τον ίδιο λόγο δεκάδες άλλοι αυτοκτονούν, επειδή δεν αντέχουν τις υπερωρίες και τις εργασιακές πιέσεις.

Περαιτέρω, οι Ιάπωνες χρησιμοποιούν τη λέξη «KAROSHI» για να χαρακτηρίσουν αυτούς τους θανάτους – η οποία σημαίνει «θάνατος λόγω υπερβολικής εργασίας». Το επίσημο κριτήριο για να δοθεί αυτή η ονομασία στους θανάτους είναι οι 100 μηνιαίες υπερωρίες το μήνα του θανάτου ή οι 80 κατά μέσον όρο το προηγούμενο εξάμηνο.

Στα πλαίσια αυτά, εάν τεκμηριωθεί ο θάνατος από «KAROSHI», όπως συνέβη σε 191 περιπτώσεις το 2016 (το 50% ήταν αυτοκτονίες), τότε οι συγγενείς του θύματος αποζημιώνονται από τον εργοδότη, ενώ εισπράττουν σύνταξη από το κράτος. Λόγω της υπερβολικής εργασίας πάντως προκαλούνται θάνατοι είτε από συγκοπή καρδιάς, είτε από εγκεφαλική αιμορραγία, είτε από εγκεφαλικό επεισόδιο – ενώ όσοι αυτοκτονούν καταρρέουν προηγουμένως ψυχικά και υποφέρουν από κατάθλιψη.

Το πόσο διαδεδομένες είναι οι υπερωρίες στην Ιαπωνία φαίνεται από μία δημοσκόπηση μεταξύ 1.700 επιχειρήσεων – το 20% των οποίων απαιτούν περισσότερες ώρες εργασίας από το προσωπικό τους, στα όρια της ζώνης «KAROSHI», με 12-13 ώρες εργασίας την ημέρα!

Η «συνήθεια» αυτή δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1970, όπου οι αργαζόμενοι ήθελαν να καλυτερεύσουν τους μισθούς τους δουλεύοντας υπερωρίες – ενώ θεωρείται ως ένας από τους βασικότερους λόγους του ιαπωνικού θαύματος της δεκαετίας του 1980, αφού έτσι αυξανόταν σε μεγάλο βαθμό η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Στη συνέχεια, όταν έσπασε η φούσκα και η χώρα βυθίστηκε στην ύφεση, οι εργαζόμενοι παρέμεναν περισσότερες ώρες φοβούμενοι την απόλυση τους – ενώ σήμερα σχεδόν όλοι πηγαίνουν ενωρίτερα και φεύγουν αργότερα από τον προϊστάμενο τους, χωρίς καν να απαιτείται κάτι τέτοιο.

Με δεδομένο πάντως το ότι η χώρα είναι γερασμένη, πάσχοντας από υπογεννητικότητα, η έλλειψη εργαζομένων εξισορροπείται με τις υπερωρίες – ιδίως εκ μέρους των νέων στα γραφεία, οι οποίοι εργάζονται έως αργά τη νύχτα για να προετοιμάσουν τις παρουσίες τους. Ακόμη και οι δάσκαλοι στα ανώτερα σχολεία εργάζονται περί τις 80 ώρες παραπάνω το μήνα – ενώ η αιτία δεν είναι πλέον ο φόβος απώλειας της εργασίας τους, όσο ο φόβος απέναντι στους συναδέλφους τους, οι οποίοι τους απομονώνουν εάν δεν εργάζονται όσο απαιτεί η ομάδα. «Όποιος πηγαίνει ενωρίς στο σπίτι του, πιέζεται σιωπηλά από τους άλλους και παρενοχλείται», όπως αναφέρθηκε χαρακτηριστικά.

Ολοκληρώνοντας, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ οι ιαπωνικές επιχειρήσεις είναι υπερβολικά αναποτελεσματικές – αφού ανά ώρα εργασίας παράγουν 35% λιγότερα προϊόντα σε δολάρια σχετικά με τις γερμανικές, επειδή χρειάζονται για την ίδια εργασία περισσότερες ώρες. Ουσιαστικά λοιπόν αναπληρώνουν την αναποτελεσματικότητα τους, πιέζοντας τους εργαζομένους τους – αντί να αλλάξουν τις διαδικασίες παραγωγής με καινούργιες, πιο αποδοτικές.

Αλέξης Ζακυνθινός

Πηγή : http://www.analyst.gr