Οι επιπτώσεις της πολιτικής της Fed και των κεφαλαιακών ροών

Με στόχο να εμποδιστεί η ανάπτυξη που βασίζεται σε ξένα δάνεια, όπως στην Τουρκία ή στην Ελλάδα προηγουμένως, οπότε να μην ακολουθήσει ο «ξαφνικός θάνατος» (Sudden Stop), η πλέον σωστή μέθοδος είναι η γρήγορη αντίδραση όταν μία κυβέρνηση διαπιστώνει δείγματα υπερθέρμανσης της Οικονομίας – κάτι που δυστυχώς δεν έκαναν οι κυβερνήσεις του κ. Σημίτη και του κ. Καραμανλή στην Ελλάδα, με οδυνηρά επακόλουθα. Με απλά λόγια, μία σωστή κυβέρνηση ερευνά αμέσως πού οδηγούνται τα ξένα κεφάλαια – όπου, εάν διαπιστώσει πως χρησιμοποιούνται για επενδύσεις σε νέες παραγωγικές και ανταγωνιστικές μονάδες, τότε δεν υπάρχει πρόβλημα, ενώ εάν τα χρήματα τοποθετούνται σε μετοχές ή σε ακίνητα, τότε ο κίνδυνος είναι τεράστιος.

Ανάλυση 

Το παγκόσμιο οικονομικό κλίμα επιδεινώνεται, αφού σε πολλές ανεπτυγμένες περιοχές όπως στην Ευρώπη ή στις σημαντικότερες αναπτυσσόμενες όπως στην Κίνα, ο ρυθμός ανάπτυξης υποχωρεί – ενώ άλλα κράτη, όπως η Τουρκία, η Αργεντινή και η Βραζιλία, είναι βυθισμένα από καιρό τώρα σε μία πραγματική κρίση, με οδυνηρά νομισματικά επακόλουθα. 

Οι αιτίες, στις οποίες αποδίδονται τα δεινά των τελευταίων, είναι συνήθως ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ των Η.Π.Α. και της Κίνας, οι κυρώσεις της υπερδύναμης εναντίον του Ιράν, η μεγάλη μάχη του φυσικού αερίου, καθώς επίσης τα λάθη των κυβερνήσεων τους και ειδικά της Τουρκίας – ενώ όσον αφορά τις πρώτες τα εγγενή ελαττώματα του καπιταλισμού-καζίνο, η μη ισορροπημένη αναδιανομή των εισοδημάτων και τα συσσωρευμένα βουνά των χρεών (για την ΕΕ η πολιτική της βρώμικης εταίρου μας). 

Σπάνια όμως αναφέρεται κάτι, με το οποίο θα μπορούσε να ερμηνεύσει κανείς καλύτερα τις από κοινού ανοδικές και καθοδικές κινήσεις σε πολλά διαφορετικά μέρη του πλανήτη: δηλαδή, η εξάρτηση των αναπτυσσομένων και αναδυομένων χωρών από την αμερικανική νομισματική πολιτική. Από εκείνη την πολιτική δηλαδή που αποφασίζει και εφαρμόζει η Fed, συχνά σε συνεργασία με το υπουργείο οικονομικών των Η.Π.Α. – χωρίς καν να ενδιαφέρεται για τις επιπτώσεις της στον υπόλοιπο πλανήτη. 

Για παράδειγμα, όταν ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ινδίας και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ ζήτησε από τον πρόεδρο της Fed το 2014 να προσέχει για τα επακόλουθα της νομισματικής του πολιτικής σε άλλες χώρες, λέγοντας του πως θα ήταν καλύτερα να την συντονίζει μαζί τους, πήρε μία απίστευτα αγενή απάντηση – με την οποία απορρίφθηκε το αίτημα του. Ειδικότερα, ο τότε πρόεδρος της Fed (B. Bernanke), αναρωτήθηκε δημόσια και ρητορικά, εάν ο Ινδός πιστεύει πως η χώρα του θα λειτουργούσε καλύτερα χωρίς τη νομισματική χαλάρωση που είχε αποφασιστεί από τον ίδιο – ενώ ένας από τους τοπικούς προέδρους της Fed είπε τα εξής: «Η εντολή μας, τα καθήκοντα μας αφορούν αποκλειστικά και μόνο τις Η.Π.Α.». 

Οι συνέπειες 

Περαιτέρω, οι συνέπειες της αμερικανικής νομισματικής πολιτικής για τις άλλες χώρες περιγράφονται από έναν ειδικό της διεθνούς κυκλοφορίας κεφαλαίων με το παρακάτω παράδειγμα: «Όταν ο κ. Bernanke ανακοίνωσε το 2013 το τέλος της επεκτατικής νομισματικής πολιτικής (QE), δημιουργήθηκαν πολλές στρεβλώσεις στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Τα κεφάλαια άρχισαν να τις εγκαταλείπουν με κατεύθυνση κυρίως τις Η.Π.Α., τα νομίσματα τους υποτιμήθηκαν σοβαρά και ο πληθωρισμός αυξήθηκε. Η πολιτική των επιτοκίων της Fed επηρέασε σημαντικά τις τιμές των πρώτων υλών και τις διεθνείς ροές κεφαλαίων». 

Σήμερα δε η Fed δεν έχει μόνο σταματήσει τις καθαρές αγορές αξιόγραφων και κλιμακώνοντας έτσι την κυκλοφορία των δολαρίων – αλλά, επί πλέον, αύξησε σε εννέα διαδοχικές φορές τα βασικά της επιτόκια, από σχεδόν μηδενικά στο 2,25%. Λογικό ήταν λοιπόν να υποστεί την κριτική των αναδυομένων χωρών, στην οποία απάντησε ως εξής ο νέος διοικητής της (J. Powell): 

«Η αμερικανική νομισματική πολιτική δεν είναι η βασική κινητήρια δύναμη των ροών κεφαλαίων στις αναδυόμενες οικονομίες. Σημαντική είναι επίσης η νομισματική πολιτική των άλλων κεντρικών τραπεζών όπως της ΕΚΤ, οι διαφορετικοί ρυθμοί ανάπτυξης από χώρα σε χώρα και οι τιμές των πρώτων υλών. Υποθέτουμε πως η ομαλοποίηση των νομισματικών πολιτικών των ανεπτυγμένων χωρών θα συνεχίσει να μπορεί να διαχειρίζεται ορθολογικά από τις αναδυόμενες». 

Εν τούτοις, οι απόψεις αποκλίνουν και αντικρούονται μεταξύ τους εντός της κεντρικής τράπεζας των Η.Π.Α. – με κριτήριο τη μελέτη του διοικητή της Fed της Βοστώνης, σε συνεργασία με μία οικονομολόγο του Harvard (πηγή) – σύμφωνα με την οποία ο νέος επικεφαλής της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας υποτιμάει σημαντικά τις επιπτώσεις της νομισματικής της πολιτικής. 

Ειδικότερα, διαπίστωσαν πως το 80% των δανείων των ξένων τραπεζών στις επιχειρήσεις των αναδυομένων (=φτωχών) χωρών είναι σε δολάρια – ενώ ακόμη και τα δάνεια στα φτωχά ευρωπαϊκά κράτη δίνονται κυρίως σε δολάρια, οπότε είναι σχεδόν απ’ ευθείας συνδεδεμένα με την πολιτική επιτοκίων της Fed. Πρόκειται δε για τεράστια ποσά, αφού το διασυνοριακό ποσόν των δανείων σε αυτές τις χώρες έφτασε το 2016 στα 7 τρις $. Το σημαντικότερο δε στοιχείο της έρευνας αυτής είναι το ότι, έχει αναλύσει δεδομένα που αφορούν δάνεια συγκεκριμένων τραπεζών σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις στις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες χώρες – πως δεν έχει βασιστεί απλά στατιστικούς υπολογισμούς. 

Με τον τρόπο αυτό ελαχιστοποιείται η επίδραση των άλλων παραγόντων που ανέφερε ο κ. Powell, όπως οι τιμές των πρώτων υλών – αφού όταν οι εταιρείες πρώτων υλών παίρνουν μεγαλύτερα δάνεια όταν αυξάνονται οι τιμές των προϊόντων τους, τότε αφαιρείται το «επιχειρησιακό τους αποτέλεσμα» και δεν αποδίδεται στην αμερικανική νομισματική πολιτική (οπότε είναι ξεκάθαρες οι επιπτώσεις της). 

Τεκμηριώθηκε λοιπόν πως οι συνέπειες των αμερικανικών επιτοκίων στο δανειακό όγκο και σε όλες τις επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως κλάδου και έδρας τους, είναι πολύ σημαντικές – επίσης πως μία αύξηση των βασικών επιτοκίων της Fed κατά 2%, μειώνει τα διασυνοριακά τους δάνεια σε δολάρια κατά 16%! Εύλογα λοιπόν καταλαβαίνει κανείς τις δυσκολίες των χωρών που δεν έχουν ένα ισχυρό νόμισμα, την τεράστια εξάρτηση τους καλύτερα από το δολάριο, αλλά και τη σημασία ενός νομίσματος όπως το ευρώ, όσον αφορά τις δυνατότητες ανεξαρτησίας και οικονομικής ανόδου – αφού η μείωση των τραπεζικών δανείων περιορίζει σχεδόν αυτόματα το ρυθμό ανάπτυξης μίας οικονομίας, όπως διαπιστώσαμε τα τελευταία δέκα χρόνια στην Ελλάδα. 

Όσον αφορά τώρα τη νομισματική πολιτική των άλλων κεντρικών τραπεζών όπως της ΕΚΤ που ανέφερε ο κ. Powell, ισχυριζόμενος πως επηρεάζει ανάλογα με τη Fed, οι ερευνητές δεν βρήκαν κάτι που να το επιβεβαιώνει – κυρίως επειδή η ΕΚΤ κινείται σε μεγάλο βαθμό πίσω από τη Fed, ακολουθώντας την ουσιαστικά πιστά. 

Σε κάθε περίπτωση δεν είναι καθόλου εύκολο να διαπιστώσει κανείς τον ακριβή βαθμό της επιρροής του δολαρίου στις αναπτυσσόμενες οικονομίες – όπως στο παράδειγμα της Τουρκίας, η οποία είχε βασίσει για πολλά χρόνια την ανάπτυξη της στις εισροές ξένων κεφαλαίων, άρα κυρίως δολαρίων, οι οποίες μετατράπηκαν σε εκροές μετά την αλλαγή της αμερικανικής νομισματικής πολιτικής, ιδίως ένα χρόνο πριν. 

Φυσικά μεσολάβησαν πολλοί άλλοι λόγοι – όπως ο τεράστιος εξωτερικός δανεισμός της Τουρκίας, τα μεγάλα ληξιπρόθεσμα χρέη της σε δολάρια, το εμπορικό έλλειμμα της χώρας, η τρομοκράτηση των επενδυτών από τον πρόεδρο της κλπ. Εν τούτοις, η ρευστότητα είναι αυτή που τροφοδοτεί τις επενδύσεις – όπως ακριβώς στην περίπτωση της Ελλάδας, όπου ενώ τα πρώτα έτη οι εισροές κεφαλαίων ήταν πολύ μεγάλες, με αποτέλεσμα την άνοδο του ρυθμού ανάπτυξης επί πιστώσει (κατανάλωση, επενδύσεις κοκ.), στη συνέχεια, ειδικά μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, την παγκόσμια στενότητα ρευστότητας και τα μνημειώδη λάθη των κυβερνήσεων της, μετατράπηκαν σε μαζικές εκροές που στραγγάλισαν την ελληνική οικονομία. 

Επίλογος 

Ολοκληρώνοντας, η υποτίμηση του εγχωρίου νομίσματος, όπως αυτή που βιώνει η Τουρκία, είναι το τυπικό χαρακτηριστικό του «ξαφνικού θανάτου» (Sudden Stop) – κατά τον οποίο τα βραχυπρόθεσμα ξένα κεφάλαια εγκαταλείπουν μαζικά τη χώρα. Εν προκειμένω, η εκάστοτε κυβέρνηση αντιμετωπίζει το εξής πολύπλοκο δίλημμα: 

(α) Είτε να προσπαθήσει να κρατήσει τα ξένα κεφάλαια αυξάνοντας τα επιτόκια καταθέσεων – ρισκάροντας όμως να στραγγαλίσει επί πλέον την οικονομία αφού τα υψηλά επιτόκια μειώνουν την προθυμία επενδύσεων ή/και κατανάλωσης, 

(β) είτε να μην το κάνει, με αποτέλεσμα να κορυφωθεί ο πληθωρισμός, όπως συνέβη στην Τουρκία (έφτασε στο 25%). 

Με στόχο τώρα να εμποδιστεί ή ανάπτυξη που βασίζεται σε πιστώσεις, όπως στην Τουρκία ή στην Ελλάδα προηγουμένως, οπότε να μην ακολουθήσει το «Sudden Stop», η πλέον σωστή μέθοδος είναι η γρήγορη αντίδραση, όταν μία κυβέρνηση διαπιστώνει δείγματα υπερθέρμανσης της Οικονομίας – κάτι που δυστυχώς δεν έκαναν οι κυβερνήσεις του κ. Σημίτη και του κ. Καραμανλή στην Ελλάδα, με οδυνηρά επακόλουθα. Με απλά λόγια, μία σωστή κυβέρνηση ερευνά αμέσως πού χρησιμοποιούνται τα ξένα κεφάλαια. 

Εν προκειμένω, εάν διαπιστώσει πως χρησιμοποιούνται για επενδύσεις σε νέες παραγωγικές και ανταγωνιστικές μονάδες, τότε δεν υπάρχει πρόβλημα. Εάν όμως τα χρήματα τοποθετούνται σε μετοχές, σε αξιόγραφα γενικότερα ή σε ακίνητα, τότε ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Σε μία τέτοια περίπτωση, η λύση είναι ο περιορισμός των εισροών κεφαλαίων – κάτι που δεν έκανε η Τουρκία, αλλά ούτε και η Ελλάδα στο παρελθόν, ειδικά όταν αναπτυσσόταν με μέσον όρο άνω του 4% (γράφημα), με κύριο πυλώνα την επί πιστώσει κατανάλωση. 

Εν τούτοις, το μεγάλο πρόβλημα είναι η παγκοσμιοποίηση όσον αφορά τις ανεξέλεγκτες ροές κεφαλαίων (εισροές, εκροές), οι οποίες δύσκολα μπορούν να αντιμετωπισθούν τοπικά – ειδικά από τις κυβερνήσεις των αναπτυσσομένων χωρών, με αντικείμενο να γίνονται θύματα εκμετάλλευσης από τους ιδιοκτήτες των κεφαλαίων που αφού οδηγούν μία χώρα στη χρεοκοπία, τη λεηλατούν στη συνέχεια με τη βοήθεια του ΔΝΤ (κυριολεκτικά του μπράβου των διεθνών τοκογλύφων).

Πηγή : https://analyst.gr