Χρηστή διακυβέρνηση

ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΙΛΙΑΡΔΟΣ

Στο χρηματοπιστωτικό σύστημα συμβαίνει ότι ακριβώς και στην πολιτική – οι συμμορίες είναι ο κανόνας, η διαπλοκή οργιάζει, η διαφθορά μαίνεται, ενώ πάντοτε οι ευθύνες επιβαρύνουν τους άλλους, χωρίς να υπάρχουν καθόλου συνέπειες

«Τα χρήματα πρέπει να γίνουν ξανά ένα μέσον συναλλαγών της πραγματικής οικονομίας, όχι ένα μέσο απόκτησης νέων χρημάτων, με κερδοσκοπικές τοποθετήσεις – ενώ οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν πρέπει να συμμετέχουν στα πολιτικά δρώμενα, επιβάλλοντας δικτατορικά τις απόψεις τους στους λαούς. 

Η νομισματική πολιτική οφείλει να έχει στόχο τη μακροοικονομική ουδετερότητα του χρήματος – να υπόκειται σε συμβατικούς, διαφανείς κανόνες, μεταξύ άλλων να διατηρεί σταθερή την ποσότητα του χρήματος, με τα παραγόμενα αγαθά».

Άρθρο

Τα προβλήματα διακυβέρνησης, τα οποία αποτελούν ίσως το μεγαλύτερο μειονέκτημα της εποχής μας, δημιουργούνται όταν κάποιος ελέγχει τις αποφάσεις για θέματα που αφορούν άλλους – όπου όμως αυτοί οι «άλλοι» δεν έχουν τη δυνατότητα να τον ελέγξουν ικανοποιητικά. 

Στο παράδειγμα της πολιτικής, αυτός που παίρνει τις αποφάσεις που αφορούν το σύνολο των Πολιτών μίας χώρας είναι ο εκάστοτε πρωθυπουργός, ο οποίος ουσιαστικά δεν ελέγχεται παρά μόνο με τη μη επανεκλογή του – κάτι που όμως δεν αλλάζει συχνά τις ήδη ληφθείσες αποφάσεις.

Περαιτέρω, όταν κάποιοι άνθρωποι μπορούν να επωφελούνται, να κερδίζουν δηλαδή εις βάρος των άλλων, χωρίς να φοβούνται οποιεσδήποτε αρνητικές συνέπειες, την τιμωρία τους ή οτιδήποτε άλλο, τότε δεν διστάζουν να συμπεριφερθούν ανάλογα.

Όταν έχουν δε τη δυνατότητα να ανακοινώνουν εσφαλμένες ή παραπλανητικές πληροφορίες, καθώς επίσης να μην τηρούν τις δεσμεύσεις τους, χωρίς να πλήττεται η αξιοπιστία τους, όπως συμβαίνει με αρκετούς πολιτικούς πριν ή/και μετά την εκλογή τους, τότε το κάνουν συχνά – ακόμη περισσότερο, τείνουν να πιστέψουν και οι ίδιοι πως οι παράλογοι ισχυρισμοί, η μη τήρηση των δεσμεύσεων και οι λανθασμένες υποθέσεις/αποφάσεις τους είναι προς τη σωστή κατεύθυνση!

Τέλος, όταν οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να σιωπούν, παρά το ότι γνωρίζουν πως η σιωπή τους προκαλεί ζημίες, το κάνουν συχνά – κυρίως όταν πληρώνονται για να μη μιλούν ή όταν η εκπεφρασμένη αντίθεση τους θα είχε μειονεκτήματα στην προσωπική τους ζωή, ενδεχομένως κάτι ακόμη χειρότερο. 

Συνεχίζοντας, όλα αυτά τα φαινόμενα δεν αφορούν μόνο την Πολιτική αλλά, επίσης, τις ελεύθερες αγορές – στις οποίες οι άνθρωποι για να κερδίσουν, δεν διστάζουν συχνά να πουν ψέματα, να ρυπάνουν το περιβάλλον ή να πουλήσουν επικίνδυνα προϊόντα, αδιαφορώντας για τις συνέπειες των πράξεων τους στους άλλους.

Οφείλουμε λοιπόν να λαμβάνουμε υπ’ όψιν ότι, όπως και στην Πολιτική, έτσι και στο καθεστώς της ελεύθερης αγοράς οι άνθρωποι συχνά παίζουν ανεύθυνα με τις ζωές των άλλων, όταν δεν τιμωρούνται για τις πράξεις τους.

Για παράδειγμα, τα αεροπορικά ταξίδια είναι πλέον σχετικά ασφαλή, επειδή μπορεί ο καθένας να παρακολουθήσει ένα ατύχημα στην τηλεόραση – οι ζημίες φαίνονται και κατά κανόνα μπορούν να αποδοθούν οι ευθύνες σε αυτούς πους τις προκάλεσαν.

Αυτό συμβαίνει επειδή οι αεροπορικές εταιρίες, οι μηχανικοί και οι πιλότοι δεν μπορούν να δημιουργήσουν έναν «ιστό της αράχνης», μία συμμορία, με στόχο να ισχυριστούν πως η αιτία της συντριβής ενός αεροπλάνου ήταν ένα απρόβλεπτο γεγονός, η πτώση ενός κεραυνού ή μία τέλεια καταιγίδα – οπότε είναι αναγκασμένοι να ενδιαφέρονται για τις συνέπειες των πράξεων ή/και των παραλείψεων τους.

Κάτι ανάλογο όμως δεν παρατηρείται ούτε στην Πολιτική, όπου οι συμμορίες είναι ο κανόνας, η διαπλοκή οργιάζει, η διαφθορά μαίνεται, ενώ σχεδόν πάντοτε οι ευθύνες επιβαρύνουν τους άλλους (τους προηγούμενους, τους ξένους, τα απρόβλεπτα γεγονότα, τις συνθήκες κοκ.), ούτε στις ελεύθερες αγορές – κυρίως δε στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, το οποίο έχει πάψει πια να υπηρετεί σωστά τις ανθρώπινες κοινωνίες.

Το γεγονός αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο για το μέλλον του πλανήτη, ειδικά επειδή το χρηματοπιστωτικό σύστημα, το οποίο βρίθει προβλημάτων χρηστής διακυβέρνησης, έχει αναλάβει την πραγματική ηγεσία από την Πολιτική – η οποία αποτελεί πλέον τον έμμισθο υπηρέτη του.

Το χρηματοπιστωτικό σύστημα

Λόγω του ότι τώρα οι ελεύθερες αγορές δεν μπορούν να λύσουν τα προβλήματα της έλλειψης χρηστής διακυβέρνησης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, απαιτούνται αποτελεσματικοί νόμοι, θεσμοί και ρυθμίσεις – κάτι που είναι όμως πολύ δύσκολο, ακόμη και αν υποθέσουμε πως θα υπήρχε πολιτική βούληση, λόγω της συνεχώς αυξανόμενης ισχύος του. 

Στο γράφημα που ακολουθεί φαίνεται καθαρά πως το μέγεθος των 28 μεγαλύτερων τραπεζών του πλανήτη αυξήθηκε από 37,8 τρις $ το 2006, στα 49,2 τρις $ το 2013 – παρά το ότι είναι αυτές που προκάλεσαν την καταστροφική χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 (κατά μέσον όρο, από 1,35 τρις $ εκάστη, στο 1,76 τρις $).

Συνεχίζοντας, οι ισολογισμοί των 28 ηγετικών τραπεζών, έχοντας αυξηθεί σχεδόν κατά 30% μέσα σε επτά έτη, αντιστοιχούν περίπου στο 70% του παγκόσμιου ΑΕΠ – οπότε κατανοεί κανείς πόσο ισχυρές είναι, ειδικά αφού στις αμερικανικές ανήκει επί πλέον η μεγαλύτερη κεντρική τράπεζα του πλανήτη: η Fed. 

Οι προσπάθειες τώρα για τη μεταρρύθμιση τους έχουν οδηγήσει σε ένα πολύπλοκο χάος – αφού πολλοί από τους καινούργιους κανόνες δεν είναι εφαρμόσιμοι, εξασφαλίζοντας μόνο θέσεις εργασίας σε δικηγόρους, οικονομολόγους, συμβούλους και ρυθμιστές. Σε κάθε περίπτωση, δεν βοηθούν καθόλου την κοινωνία, η οποία πληρώνει μόνο το κόστος – χωρίς να έχει την παραμικρή ωφέλεια.

Μεταξύ άλλων, ο τρόπος διάσωσης των χρεοκοπημένων τραπεζών, σύμφωνα με τον οποίο στη θέση των φορολογουμένων Πολιτών υπεισέρχονται οι μέτοχοι, οι ομολογιούχοι και οι καταθέτες τους, δεν προσφέρει απολύτως τίποτα – πόσο μάλλον όταν απαιτείται από τους μικρούς αποταμιευτές να γνωρίζουν τα οικονομικά στοιχεία των τραπεζών, στις οποίες καταθέτουν τα χρήματα τους, χωρίς να έχουν καθόλου οικονομικές γνώσεις.

Η πυρηνική βόμβα των παραγώγων

Ένας άλλος μεγάλος κίνδυνος είναι η έκθεση των παραπάνω τραπεζών σε παράγωγα προϊόντα (γράφημα), η οποία αυξάνει κατά πολύ το ρίσκο χρεοκοπίας τους – ένα κόστος που φυσικά δεν πληρώνουν οι ίδιες αλλά οι Πολίτες, αφού οι επενδυτές αποχωρούν συνήθως προτού συμβεί οτιδήποτε, έχοντας την απαιτούμενη ενημέρωση και τις γνώσεις.

Όπως συμπεραίνεται από το παραπάνω γράφημα, η έκθεση των 21 μεγαλύτερων τραπεζών στα παράγωγα ήταν της τάξης των 409 τρις $ το 2006 (19 τρις $ η κάθε μία, κατά μέσον όρο), φτάνοντας στα 661 τρις $ το 2013 – μία αύξηση της τάξης του 60% μέσα σε επτά μόλις χρόνια. 

Πλησιάζει λοιπόν στο δεκαπλάσιο του παγκόσμιου ΑΕΠ, αποτελώντας μία πυρηνική βόμβα στα θεμέλια του χρηματοπιστωτικού συστήματος – η οποία, όταν εκραγεί, θα προκαλέσει μία καταστροφή τεραστίων διαστάσεων, τις συνέπειες της οποίας δεν γνωρίζει κανένας.

Σε κάθε περίπτωση οι αντοχές μίας φούσκας, το μέγεθος της οποίας αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο, είναι πεπερασμένες – οπότε το κραχ θεωρείται νομοτελειακό (ανάλυση). Το παρακάτω παράδειγμα από τη διεθνή βιβλιογραφία αυτού που συμβαίνει σήμερα είναι χαρακτηριστικό:

«Το χρηματοπιστωτικό σύστημα μοιάζει με πολλά τεράστια φορτηγά, γεμάτα με εκρηκτικά χημικά – τα οποία ταξιδεύουν με 140 χιλιόμετρα την ώρα μέσα σε μία πυκνοκατοικημένη περιοχή.

Αν και υπάρχουν δυσκολίες ακόμη και στο να μετρήσει κανείς την πραγματική ταχύτητα τους, τα φορτηγά αυτά καταναλώνουν πολύ μεγάλες ποσότητες βενζίνης – οι οποίες προκαλούν ζημίες στις μηχανές τους, απειλώντας να εκραγούν.

Γίνεται ότι είναι δυνατόν για να επισκευασθούν τα φορτηγά, αφού είναι εντελώς απαραίτητα για τη μεταφορά βενζίνης. Εν τούτοις, απαγορεύεται να μειωθεί η ταχύτητα τους, επειδή κάτι τέτοιο λέγεται πως θα περιόριζε το ρυθμό ανάπτυξης – ενώ επικρατεί ο ισχυρισμός, σύμφωνα με τον οποίο εάν γίνουν προσπάθειες ρύθμισης της κυκλοφορίας τους, θα αντικατασταθούν από ένα σύστημα «σκιωδών φορτηγών», το οποίο θα αναλάβει τον εφοδιασμό της βενζίνης, χωρίς να μπορούμε καν να το ελέγξουμε».

Εν τούτοις, είμαστε της άποψης πως εάν το χρηματοπιστωτικό σύστημα γίνει διαφανές, εάν απαγορευθούν τα παράγωγα προϊόντα, καθώς επίσης εάν μειωθεί δραματικά η εξάρτηση μας από τα χρέη, τότε οι κοινωνίες θα ωφεληθούν σημαντικά – ενώ όλοι οι υπόλοιποι ισχυρισμοί είναι ανόητες δικαιολογίες, για να συνεχισθεί η κυριαρχία των τραπεζών.

Σε μία τέτοια περίπτωση, θα περιοριζόταν ο αριθμός και η ένταση των υπερβολών στις αγορές (φούσκες), το σπάσιμο τους, οι πανάκριβες κρίσεις και οι υφέσεις – εις βάρος βέβαια των μεγάλων τραπεζών, οι οποίες έχουν μάθει πλέον να κοινωνικοποιούν τις ζημίες, ιδιωτικοποιώντας τα κέρδη.

Επίλογος

Εύλογα αναρωτιέται κανείς γιατί δεν υιοθετούνται τα απαιτούμενα μέτρα ρύθμισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αφού η ωφέλεια για τις ανθρώπινες κοινωνίες θα ήταν τόσο μεγάλη – καταλήγοντας στις εξής αιτίες:

(α) Οι ζημίες στη χρηματοπιστωτική βιομηχανία είναι αφηρημένες, ενώ διευρύνονται απροσδόκητα και σε μεγάλο βαθμό. Οι πραγματικοί υπαίτιοι των ζημιών που προκαλούνται είτε από υποκειμενικά λάθη, είτε από ασυνειδησία, είναι δύσκολο να βρεθούν.

(β) Η ορολογία του χρηματοπιστωτικού κλάδου είναι αδιαπέραστη, ενώ τόσο όσοι συμμετέχουν σε αυτό, όσο και οι εξωτερικοί συνεργάτες του, καθώς επίσης οι ίδιοι οι ρυθμιστές, θέλουν να ακούγονται όλα πολύ πολύπλοκα – με στόχο να μην αποδέχονται τις δικές τους ευθύνες, επιβαρύνοντας με αυτές οποιονδήποτε άλλο, οπότε να μην τιμωρούνται ποτέ.

(γ) Όλοι, ειδικά οι πολιτικοί, αγαπούν τα δάνεια, επιθυμώντας να προτείνουν ή να επιβάλλουν στις τράπεζες πού θα τοποθετήσουν τα χρήματα τους. Εκτός αυτού οι περισσότεροι άνθρωποι, κυρίως βέβαια οι πολιτικοί, θέλουν να έχουν καλές σχέσεις με τους πλουσίους – οι οποίοι συνήθως ελέγχουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα. 

(δ) Η χρηματοπιστωτική βιομηχανία εμπορεύεται χρήματα και δύναμη – τα οποία νομοτελειακά διαπλέκονται και διαφθείρονται μεταξύ τους. Σε αντίθεση δε με τους άλλους κλάδους της οικονομίας οι τραπεζίτες, όπως και οι πολιτικοί, έχουν τη δυνατότητα να ζημιώνουν τους άλλους – καθώς επίσης να εφευρίσκουν ψεύτικες ιστορίες, για να καλύπτουν τις ζημίες που προκαλούν.

Ολοκληρώνοντας, η μεγαλύτερη πρόκληση όσον αφορά τη ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι η πολιτική βούληση – η οποία δυστυχώς δεν υπάρχει, αφού οι περισσότεροι πολιτικοί υπηρετούν έμμισθα τις μεγάλες τράπεζες του πλανήτη, οι οποίες κατευθύνουν τις αγορές.

Οι πολιτικοί δεν πιέζονται για να ενεργήσουν διαφορετικά από τους Πολίτες και εκλογείς τους, επειδή οι απλοί άνθρωποι είτε δεν συνειδητοποιούν τους κινδύνους, είτε αποπροσανατολίζονται σκόπιμα. Με απλά λόγια, δεν υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι, οι οποίοι να καταλαβαίνουν γιατί είναι απαραίτητη η ρύθμιση των τραπεζών, καθώς επίσης ποιό είδος ρύθμισης είναι επιθυμητό.

Ως εκ τούτου, η ευθύνη αυτών που δεν είναι πολιτικοί, επικεντρώνεται στην ενημέρωση όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων, σχετικά με την αναγκαιότητα της επιστροφής του χρηματοπιστωτικού κλάδου στην εποχή πριν την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού – ο οποίος έκοψε τα δεσμά του θηρίου, απελευθερώνοντας το ανεύθυνα. 

Γενικότερα, σε ένα σύστημα «φιλελεύθερου σοσιαλισμού», μίας ελεύθερης οικονομίας δηλαδή θεσμικά σωστά ρυθμιζόμενης, με κοινωνικό πρόσωπο, η οποία να σέβεται τόσο τους εργαζομένους, όσο και τους επιχειρηματίες – την ιδιωτική πρωτοβουλία, χωρίς την οποία είναι αδύνατη η αειφόρος ανάπτυξη και η ευημερία.

Πηγή : analyst.gr