Ύφεση και χρέη στο διηνεκές

Η Δύση συμπεριφέρεται όπως οι Αρχαίοι Ρωμαίοι, οι οποίοι διαφοροποιούσαν την (ακριβή) κατανάλωση από τη (φθηνή) παραγωγή – με αποτέλεσμα η οικονομική ελίτ να γίνεται όλο και πιο πλούσια, ενώ οι χώρες και οι Πολίτες τους να φτωχαίνουν συνεχώς, με οδυνηρές προοπτικές για το μέλλον.

Άποψη 

Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο χρειάστηκαν περίπου 35 χρόνια, έως ότου οι κεντρικές τράπεζες τολμήσουν να αποκαταστήσουν το παλαιό καθεστώς – με την έννοια πως μέσω της χρηματοοικονομικής καταστολής (= αρνητικά πραγματικά επιτόκια) απαιτήθηκαν τέσσερις σχεδόν δεκαετίες για να μειωθεί το χρέος σε φυσιολογικά επίπεδα. Η συνολική διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου φαίνεται από το γράφημα της εξέλιξης των πραγματικών επιτοκίων (βασικά μείον τον πληθωρισμό ή συν τον αποπληθωρισμό) των βραχυπρόθεσμων ομολόγων – τα οποία διαμορφώθηκαν στο -1,6% από το 1945 έως το 1980, ενώ στο +2,8% από το 1981 έως το 2009 (πηγή). 

Πάνω από όλα η Ελλάδα!

Ελπίζω να έχουμε συνειδητοποιήσει πια όλοι πως κανένας δεν μπορεί να είναι αξιοπρεπής και ασφαλής, εάν η πατρίδα του δεν είναι οικονομικά υγιής και εθνικά ανεξάρτητη – ενώ όχι μόνο μπορούμε να τα καταφέρουμε αλλά, επί πλέον, είμαστε σε θέση να κάνουμε τη χώρα μας μεγάλη, αρκεί να το θελήσουμε πραγματικά.

«Όταν μιλάμε για ελληνική διαφθορά, να έχουμε υπόψη μας ότι οι γαλλικές, γερμανικές, σκανδιναβικές ή άλλες ευρωπαϊκές βιομηχανίες και επιχειρήσεις, συμμετείχαν σε αυτή τη διαφθορά. Όταν επομένως μιλάτε για ατασθαλίες, να αναφέρεσθε στις ατασθαλίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο και όχι μόνον στην Ελλάδα. Θα πρέπει να σταματήσουμε πλέον να φορτώνουμε στην Ελλάδα μια συμπεριφορά που στην ουσία είναι γενικευμένη» (Πρόεδρος Γάλλων Πρασίνων).

«Στο Μαϊάμι, αποκαλύφθηκε ότι τα κέντρα υπηρεσιών υγείας Medicare και Madicaid, απώλεσαν 60 δις $, από τα οποία σημαντικό μέρος κατευθύνθηκε σε δήθεν αγορές ακριβών φαρμάκων εναντίον HIV/AIDS – καθώς και αναπηρικών πολυθρόνων για ανύπαρκτους ασθενείς» (Economist).

12 Μαθήματα Σύγχρονης Οικονομικής Θεωρίας για Μαθητές του Δημοτικού και του Γυμνασίου

Σπύρος Στάλιας, Οικονομολόγος PhD 

Τα 12 Μαθήματα Σύγχρονης Οικονομίας απευθύνονται κυρίως σε παιδιά του Δημοτικού και εφήβους του Γυμνασίου. Επειδή ακριβώς απευθύνονται σε αυτούς, που εξ αντικειμένου δεν έχουν καμία παιδεία σε θέματα οικονομίας, το κάθε θέμα είναι γραμμένο με πολύ απλό και ξεκάθαρο τρόπο, έτσι ώστε κάθε οικονομική έννοια να γίνεται άμεσα κατανοητή, και εύκολα να απορροφάται. Ταυτοχρόνως, επειδή οι έννοιες συνδέονται, προσπάθησα να καταδείξω με ευκρινή τρόπο, πως η σύνδεση των οικονομικών εννοιών μας οδηγεί σε ολοκληρωμένα και ασφαλή συμπεράσματα που δεν αντιφάσκουν προς την κοινή λογική. 

Η μυστηριώδης επίθεση εναντίον του Κατάρ

Ο ξαφνικός αποκλεισμός της χώρας θα μπορούσε αφενός μεν να πυροδοτήσει έναν μεγάλο πόλεμο στην περιοχή, αφετέρου να λειτουργήσει ως ένας μαύρος κύκνος – προκαλώντας και στις δύο περιπτώσεις αλυσιδωτές αντιδράσεις, με απρόβλεπτα οικονομικά και γεωπολιτικά επακόλουθα.

Ανάλυση 

Την περασμένη Δευτέρα, ενωρίς το πρωί, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και η Αίγυπτος διέκοψαν ξαφνικά τις διπλωματικές σχέσεις τους με το Κατάρ – ενώ την ίδια στιγμή αποκλείσθηκαν τα εναέρια, τα θαλάσσια και τα εδαφικά σύνορα της μικρής χώρας του Κόλπου. Στους Πολίτες του που διαμένουν σε αυτές τις χώρες δόθηκε προθεσμία δύο εβδομάδων να τις εγκαταλείψουν, οι Μαλβίδες, η Υεμένη και η Λιβύη συμμετείχαν αμέσως μετά στο μποϊκοτάζ, ενώ η αμερικανική εταιρεία αξιολόγησης S&P υποτίμησε την πιστοληπτική ικανότητα του Κατάρ στο ΑΑ- με αρνητικές προοπτικές.

Η άγνοια της άγνοιας

Δεν είναι καθόλου κακό να μη γνωρίζει κανείς ένα θέμα, αρκεί να το δέχεται αναζητώντας σε άλλους τις απαντήσεις – είναι όμως εξαιρετικά επικίνδυνο να μην γνωρίζει πως δεν το γνωρίζει, ειδικά όταν πρόκειται για κάποιον πολιτικό, επειδή τότε οι ενέργειες του δεν καταστρέφουν μόνο τον ίδιο, αλλά ολόκληρη τη χώρα.

Άποψη

Το τελευταίο χρονικό διάστημα ιδρύονται συνεχώς στην Ελλάδα νέα κόμματα, κινήματα, φορείς ή παρατάξεις, ορισμένα από τα οποία συντάσσονται με τους παλαιότερους οπαδούς της δραχμής. Έτσι το εθνικό νόμισμα δεν εκπροσωπείται πλέον μόνο από αριστερές πολιτικές αντιλήψεις αλλά, επίσης, από δεξιές ή κεντρώες, αστικές και συντηρητικές. Σύμφωνα με όλα αυτά τα «κινήματα», κοινό χαρακτηριστικό ορισμένων εκ των οποίων είναι η άγνοια της άγνοιας τους, ο βασικός ένοχος της χρεοκοπίας της Ελλάδας είναι η Ευρωζώνη και το ευρώ – οπότε, εάν η χώρα τολμούσε να το εγκαταλείψει υιοθετώντας τη δραχμή, θα έλυνε σε χρόνο μηδέν τα προβλήματα της, επιστρέφοντας σε πορεία ανάπτυξης. Είναι όμως αλήθεια έτσι;

Η επόμενη ελληνική χρεοκοπία

Tο γεγονός ότι ο πρωθυπουργός δεν είχε το θάρρος να πει την αλήθεια στους Έλληνες, αποκαλύπτοντας τους με ειλικρίνεια όλα όσα συνέβησαν και συμβαίνουν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, είναι ασφαλώς ασυγχώρητο – ενώ εάν δεν διορθώσει το λάθος του, έστω καθυστερημένα, θα το πληρώσει πάρα πολύ ακριβά τόσο ο ίδιος, όσο και η πατρίδα μας.

Άποψη 

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία σχετικά με το ότι η Ελλάδα θα χρεοκοπήσει ξανά, όπως συνέβη την πρώτη φορά με το PSI – αφού δεν θα είναι ασφαλώς σε θέση να εξυπηρετήσει τα χρέη της το αργότερο το 2022, όπου μόνο οι τόκοι τότε θα είναι της τάξης των 24,4 δις €. Επομένως πρέπει να αναδιαρθρωθούν τα τοκοχρεολύσια της, γεγονός που είναι συνώνυμο με τη χρεοκοπία, όσο και αν θέλει να το ωραιοποιεί κανείς – ενώ με νέα χρέη δεν πληρώνονται ποτέ τα παλαιά, όταν ένα κράτος έχει υπερχρεωθεί σε τέτοιο βαθμό. 

Η χρεοκοπία του Μεξικού

Οι οδυνηρές περιπέτειες που συνοδεύουν την κυλιόμενη πτώχευση, στην οποία έχει καταδικαστεί η Ελλάδα, φαίνονται ολοκάθαρα στη δύστυχη χώρα της Λατινικής Αμερικής, στην οποία η κρίση διήρκησε πάνω από 15 χρόνια – ελπίζοντας να μην ακολουθήσουμε το θλιβερό παράδειγμα της.

«Επειδή αρκετοί παραλληλίζουν τις αποφάσεις που θα ληφθούν από τους πιστωτές της Ελλάδας με αυτές που αφορούσαν στο παρελθόν το Μεξικό, θεωρούμε σκόπιμο να αναφερθούμε στην πολυετή περιπέτεια του – η οποία μπορεί να μας διδάξει πάρα πολλά σε σχέση με το μέλλον της πατρίδας μας, με ευρώ ή με δραχμή, εάν συνεχίσει να βασιλεύει η σιωπή των αμνών«.

Η ησυχία πριν από τη μεγάλη καταιγίδα

Το μέλλον του πλανήτη στους επόμενους μήνες ίσως δεν κριθεί από την Ευρώπη, τις Η.Π.Α., τον Καναδά, την Αυστραλία ή την Ιαπωνία – αλλά από την Κίνα, η οποία προκάλεσε ήδη δύο σεισμούς στις παγκόσμιες χρηματαγορές τα προηγούμενα χρόνια: τον Αύγουστο του 2015 και τον Ιανουάριο του 2016

Ανάλυση 

Στις αρχές του 2000 ο μεγάλος ασθενής της Ευρωζώνης ήταν η Γερμανία, η οικονομία της οποίας αδυνατούσε να αναπτυχθεί, με αποτέλεσμα να αυξάνεται επικίνδυνα η ανεργία – κάτι που προσπάθησε να αντιμετωπίσει η ΕΚΤ αδιαφορώντας για τα υπόλοιπα κράτη, με τη μείωση των βασικών επιτοκίων στο 2% (ανάλυση). 

Το σήριαλ των μνημονίων και των αξιολογήσεων

Εάν δεν βρεθεί μία ριζική λύση, η κοινωνία θα εξεγερθεί όταν υποχρεωθεί από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, το οποίο δεν φοβάται και δεν υπολογίζει κανέναν – ενώ η αντίδραση της αυτή θα είναι ξαφνική, εντελώς απρόβλεπτη και απότομη, εκπλήσσοντας τους πάντες με τη βιαιότητα της (ηχητικό)

Άποψη

Μία τεκμηριωμένα κακή κυβέρνηση δεν σημαίνει αυτόματα πως δεν είναι σε θέση να κάνει καλές προτάσεις – ενώ μία καλή αντιπολίτευση δεν συνεπάγεται πως δεν έχει κακές ή, έστω, λανθασμένες αντιλήψεις. Στην περίπτωση της Ελλάδας, το γεγονός ότι η κυβέρνηση συνειδητοποίησε πως υπάρχει ανάγκη εθνικής στρατηγικής χρέους, όπως έχουμε άλλωστε επισημάνει στο παρελθόν (ανάλυση), ανάγοντας το θέμα του χρέους στο νούμερο ένα εθνικό μας ζήτημα, αποτελεί μία καλή πρόταση – οπότε πρέπει να τη στηρίξει κανείς, χωρίς να δώσει σημασία στα τεράστια σφάλματα της στο παρελθόν, στα χιλιάδες ψέματα που είπε στους Πολίτες ή στις απελπιστικές της διαπραγματεύσεις.

Το τριπλό ρίσκο της Κίνας

Η κυβέρνηση της χώρας προσπαθεί εναγωνίως να αποφύγει το πρώτο μεγάλο κραχ στην οικονομία, μετά την εγκατάλειψη του κεντρικά κατευθυνόμενου συστήματος – όταν παράλληλα η εξέλιξη της Δύσης τεκμηριώνει ότι, ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός διανύει τα τελευταία του στάδια.

Άρθρο 

Η Κίνα έχει αναμφίβολα ένα τεράστιο πρόβλημα χρέους – ενώ η πρόσφατη υποτίμηση της πιστοληπτικής της ικανότητας από τη Moody‘s ήταν ως συνήθως μία πολύ αργοπορημένη ενέργεια, όσον αφορά τους πραγματικούς κινδύνους της χώρας. 

Η νέα γερμανική απειλή

Εικόνα: Checkpoint Charlie στο δυτικό Βερολίνο

Η πρωσική κυβέρνηση θεωρεί πως οι συνθήκες είναι κατάλληλες για μία ιστορική αλλαγή: για την κατάκτηση της ηγεμονίας της Ευρώπης, παράλληλα με την ανεξαρτητοποίηση της από τις Η.Π.Α. – η τραγική οικονομική κατάσταση του φτωχότερου 40% των γερμανών Πολιτών, λόγω της εσωτερικής υποτίμησης.

«Ένα από τα κυριότερα καθήκοντα του ΝΑΤΟ όταν ιδρύθηκε μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν να δεσμεύσει τη Γερμανία σε ένα διεθνές πλαίσιο, το οποίο θα την εμπόδιζε να αποτελέσει ξανά μία απειλή για την ειρήνη στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τα λόγια του πρώτου γραμματέα της δυτικής στρατιωτικής συμμαχίας, «το ΝΑΤΟ θα φρόντιζε να διατηρήσει τους Ρώσους έξω, τους Αμερικανούς μέσα και τους Γερμανούς κάτω». Τώρα η Merkel δημιουργεί την εντύπωση πως οι Αμερικανοί δεν είναι πραγματικά μέσα, επί πλέον πως η Γερμανία και η Ευρώπη θα διαδραματίσουν έναν πολύ σημαντικό και ανεξάρτητο ρόλο, από αυτόν τα τελευταία 70 χρόνια» (Washington Post 28.05.12, πηγή).

Γεωπολιτικές και εθνικές εξελίξεις

Δεν είναι απίθανο να διαμοιρασθεί η Ευρώπη μεταξύ των Η.Π.Α., της Κίνας και της Ρωσίας, στα πλαίσια ενός τριπολικού πλανήτη – ενώ η Ελλάδα πρέπει να πάρει τη μοίρα της στα δικά της χέρια, όπως πρότεινε η καγκελάριος για την ΕΕ, προτού είναι πολύ αργά.

«Οι εποχές κατά τις οποίες ήμασταν σε θέση να βασιζόμαστε ολοκληρωτικά σε άλλους, έχουν κάνει ένα βήμα προς το παρελθόν….Εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει να πάρουμε τη μοίρα μας πραγματικά στα δικά μας χέρια…Πρέπει φυσικά να παραμείνουμε φίλοι με τις Η.Π.Α. και με τη Μ. Βρετανία, αλλά οφείλουμε να γνωρίζουμε πως θα πρέπει να αγωνιζόμαστε μόνοι μας για τη μοίρα μας» (A. Merkel, πηγή).

Οι Ηθικοί Αυτουργοί

Σπύρος Στάλιας, Οικονομολόγος Ph.D

Ο Alan Greenspan ήταν από το 1987 έως το 2006 ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ (FED). Ήταν ο άνθρωπος που επέβαλε στον κόσμο την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, ο άνθρωπος που εισηγήθηκε και πέτυχε την κατάργηση κάθε κανονισμού στη λειτουργία του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος, ο άνθρωπος που υπέδειξε στα πανεπιστήμια να διδάσκουν τους φοιτητές ότι οι ελεύθερες αγορές πάντα τιμολογούν σωστά οτιδήποτε τιμολογείται, είναι ο άνθρωπος που έπεισε ότι οι κρίσεις είναι παρελθόν για τον καπιταλισμό, και τέλος είναι ο άνθρωπος που έκανε τον Πρόεδρο Bill Clinton να πει την διάσημη φράση τότε (1996) ότι ‘η εποχή των μεγάλων κυβερνήσεων τελείωσε’. Όλα τα παραπάνω, συμφώνα με τον Alan Greenspan πατέρα σου σύγχρονου νεοφιλελευθερισμού, θα μας οδηγούσαν στην ανάπτυξη και στην καθολική ευημερία.

Η Ελλάδα οδηγείται στην καταστροφή και στο χάος

Ο δρόμος μίας οικονομίας προς την ανάπτυξη εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τις κεφαλαιακές επενδύσεις, καθώς επίσης από την εξέλιξη του πληθυσμού – όπου η Ελλάδα υποφέρει και από τα δύο, αφού κανείς δεν διακινδυνεύει τα χρήματα του σε μία διπλά υπερχρεωμένη χώρα (δημόσιος και ιδιωτικός τομέας), ενώ από την άλλη πλευρά όλο και περισσότεροι Έλληνες, ιδίως οι νέοι, εγκαταλείπουν τη χώρα, η υπογεννητικότητα είναι δεδομένη, ενώ το προσδόκιμο ζωής μειώνεται διαρκώς (εικόνα).

Παγκοσμιοποίηση, υπέρ ή εναντίον;

Το συμπέρασμα σχετικά με το εάν είναι θετική ή όχι η παγκοσμιοποίηση, εν μέρει η ΕΕ και η Ευρωζώνη, εξαρτάται από το υποκείμενο και όχι από το αντικείμενο – δηλαδή από το πού ανήκει ο καθένας ως άτομο και ως χώρα, μεταξύ άλλων από το εάν τάσσεται με τους εργαζόμενους ή με τις πολυεθνικές επιχειρήσεις.

«Παγκοσμιοποίηση: Τα κράτη δεν ασχολούνται πλέον με την διοίκηση και αφοσιώνονται στην αστυνόμευση. Οι πρόεδροι μετατρέπονται σε διαχειριστές ξένων εταιριών. Οι Υπουργοί Οικονομικών είναι καλοί διερμηνείς. Οι βιομήχανοι μετατρέπονται σε εισαγωγείς. Οι πολλοί εξαρτώνται ολοένα και περισσότερο από τα περισσεύματα των λίγων. Οι εργαζόμενοι χάνουν τις δουλειές τους. Οι αγρότες χάνουν την γη τους. Τα παιδιά χάνουν την παιδική τους ηλικία. Οι νέοι χάνουν την επιθυμία να πιστεύουν. Οι ηλικιωμένοι χάνουν την σύνταξή τους. «Η ζωή είναι λαχείο» ισχυρίζονται όσοι κερδίζουν» (E. Galeano)

Το σενάριο της ονομαστικής διαγραφής χρέους

Η Ελλάδα είναι σήμερα η φθηνότερη χώρα στον πλανήτη, με πολύ καλές υποδομές, με σημαντικά περιουσιακά στοιχεία και με εξαιρετικές μελλοντικές προοπτικές – οπότε το ελληνικό οικονομικό θαύμα θα συμβεί νομοτελειακά: το θέμα λοιπόν δεν είναι το εάν θα συμβεί, αλλά το ποιόν θα ωφελήσει.

«Η Ελλάδα πλήρωσε πολλαπλάσια τα λάθη της, πληρώνοντας επί πλέον τα τεράστια σφάλματα των πιστωτών της – οπότε τα μέτρα πρέπει να καταργηθούν, η Τρόικα να εκδιωχθεί αμέσως, καθώς επίσης να διαγραφεί ένα μεγάλο μέρος του δημοσίου χρέους, με κάθε κόστος και με κάθε θυσία«.

Το σοβιετικό σύστημα και το νομοτελειακό κραχ

Ο όρος «καπιταλισμός-καζίνο» είναι απολύτως λανθασμένος, αφού καζίνο χωρίς ρίσκο, με παίχτες που διαθέτουν απεριόριστα ποσά, δεν υπάρχει – ενώ ο καπιταλισμός χωρίς κανέναν κίνδυνο χρεοκοπίας, μοιάζει με το Χριστιανισμό χωρίς την κόλαση

Άρθρο

Όταν προσπαθεί να λύσει κανείς ένα πρόβλημα με μία πολιτική παρέμβαση, όπως αυτές που βιώνουμε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, συνήθως το επιδεινώνει – κάτι που ονομάζεται στην οικονομία ως η «επίδραση της κόμπρας» (effect). Ο χαρακτηρισμός αυτός προέρχεται από την Ινδία, όπου ο τότε βρετανός κυβερνήτης του Δελχί προσπάθησε να αντιμετωπίσει το πλημμύρισμα της περιοχής από κόμπρες, προσφέροντας ένα ποσόν σε όποιον του έφερνε ένα σκοτωμένο φίδι.

Η γερμανική Ευρώπη και το μέλλον της Ελλάδας

Απλά και μόνο η αλλαγή/ανατροπή της κυβέρνησης δεν πρόκειται να μας βοηθήσει να ξεφύγουμε από τη σκλαβιά – παρά το ότι είναι ιδανική για τον κ. Σόιμπλε, αφού είναι η μοναδική που μπόρεσε να ψηφίσει σύσσωμη τόσα πολλά εναντίον της χώρας της, χωρίς την παραμικρή αντίδραση από τους Πολίτες

«Ο Σόιμπλε ξέρει ότι τα μέτρα δεν λειτουργούν, όμως αγνοεί αυτήν την πραγματικότητα και ζητά πρόγραμμα λιτότητας στην ευκτική. Οι Έλληνες δηλαδή πρέπει να αποφασίσουν προκαταβολικά μέτρα λιτότητας που θα εφαρμοστούν μετά το 2018, αν δεν επιτευχθούν πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 3,5%. Ο Σόιμπλε συμπεριφέρεται σαν δικτάτορας. 

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΚΟΠΗΣΕ ΜΕΝ ΑΛΛΑ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΔΕ

Μπορεί το ελληνικό δημόσιο και όχι η ελληνική κοινωνία να χρεοκόπησε, αλλά φυσικά ουδόλως το βάζει κάτω.

Απεναντίας διεκδικεί περισσότερα οφέλη για την κομματική του πελατεία. Πως αλλιώς μπορούν να εξηγηθούν τα πιο κάτω που ψηφίστηκαν;

Μέσα στο μνημόνιο λοιπόν μπήκαν στο παρά πέντε τα εξής:

Η σύγκρουση της Γερμανίας με τις Η.Π.Α.

Εννοούμε το ΔΝΤ με τη γερμανική κυβέρνηση στο ελληνικό πεδίο μάχης, η οποία γίνεται όλο και πιο αλαζονική έχοντας μεγάλες οικονομικές επιτυχίες, κυριαρχώντας στην Ευρώπη και κερδίζοντας τη μάχη της Γαλλίας – ενώ φαίνεται πως θα είναι η νικήτρια των εκλογών στη χώρα της.

Άποψη

Η ελληνική Βουλή ψήφισε καινούργια μέτρα λιτότητας, ύψους 4,9 δις €, μετά από έναν ακόμη εκβιασμό που ασκήθηκε στην κυβέρνηση – με την έννοια ότι, χωρίς τα μέτρα αυτά οι δανειστές δεν θα έδιναν την έγκριση τους για την εκταμίευση της επόμενης δόσης, οπότε η χώρα θα χρεοκοπούσε αδυνατώντας να εξυπηρετήσει τις υποχρεώσεις της. Τα κυριότερα θύματα θα είναι οι συντάξεις που θα μειωθούν έως και 18% από το 2019, καθώς επίσης οι χαμηλές εισοδηματικές τάξεις – αφού από το 2020 το αφορολόγητο όριο θα περιορισθεί στα 5.700 € από 8.636 € έως τότε.